Deg uḥric-agi amezwaru, ad nwali tameddurt n umedyaz akked ciṭ n tezrewt n wayen yessefra
Yusef U Qasi, ilul deg taddart n At Gwaret (ait Gouaret) deg Ubizar yettabaεen ɣer lεerc n At Jennad deg temnaḍt n Wagennun. Llan wid i d-yeqqaren belli yedder gar taggara n lqern wis XVIIe(17) d tazwara n lqern wis XVIIIe (18), gar-asen Lmulud At Mεemmer. Maca llan wid i d-yeqqaren belli ilul deg useggas n 1680, yemmut deg useggas n 1747, gar-asen Muḥmed Ґebrini. Yettuneḥsab Yusef U Qasi seg yimedyazen d yifṣiḥen imezwura i tessen tmurt n Leqbayel, ma mačči d amezwaru akk. Yeɣra am netta am tezyiwin-is leqran d tutlayt n taεrabt, yedder deg yiwet n tallit n laẓ d lexsas meqqren. Yella d amedyaz, d afṣiḥ, d amnay, d aḥeddad n wawal, d amussnaw daɣen, akka yerna ur nesεi ara aṭas n yisallen ɣef tmeddurt-is. D amedyaz, imi i d-aɣ-d yeğğa ayen din n yisefra, s yisental yemgaraden. D afṣiḥ, imi yella yettmeslay s yisem n lεerc-is n At Jennad akked lεerc n At Yanni. D amnay, imi yella ɣef waṭas n ṭṭradat d tnekriwin mgal tamurt n Ṭṭurk. D aḥeddad n wawal u d amussnaw, imi d bab n tmussniwin d tirmitin d rray. Yessen daɣen ad iwzen awal ladɣa deg yisefra, anida tella taluft meqqren d netta i tt-iferrun. Llan wid i d-yeqqaren daɣen yella d aneɣmas, imi i d-yekker mgal aεdaw Aṭṭerki, yugi ddel-is d lbaṭṭel-is. Am wakken i d-qqaren yella d amdan aserti d amɣar azemni. Yezzweğ d yiwet n tmeṭṭut ur neẓri isem-is wala tamnaḍt-is. Ma d dderya, llan wid i d-yeqqaren yeğğa-d kan tullas (ur neẓri ara acḥal), maca llan wid i d-yeqqaren yesεa mmi-s isem-is Ali. Zzman n Yusef U Qasi, yella d lweqt n yiɣil d ddre&epsilon,; imiren tamurt n Leqbayel tebḍa d tiqbilin, d tuddar, d iderma…atg. Lεrec-is At Jennad, yella yettnaɣ d lεerc n At Qasi n Tamda, ussan-nni tamurt n Lezzayer tella ddaw n tecḍaḍt n Yiṭṭerkiyen. Yella d aɣella ɣef waṭas n yimenɣan i yexdem lεerc-is, ama mgal tamurt n Ṭṭurk, ama gar yiderma. (amedya n Ṭṭrad-is mgal Muḥend U Mussa Awagennun). Tanekra tamezwarut yerbeḥ mgal Iṭṭerkiyen ssebba mi ddukklent yid-s waṭas n tuddar, dɣa netta i d amezwaru deg lweqt-is i yessawḍen ad yezdi gar waṭas n tudrin i wakken ad tezdi tegmat gar-asent. Ur tessaweḍ ara tmurt n Yiṭṭerkiyen ad tekcem akal n lεerc n At Jennad, ala mi asmi yemmut deg useggas n 1747, yemmḍel deg taddart-is At Gwaret, deg tɣiwant n Timizar n Sidi Mensur, deg ladayra n Wagennun, deg n lwilaya n Tizi Uzzu. Snat n timawin ɣef tmeddurt-is: tamezwarut ur nesɛi ara tugna-s (tteṣwira-s), tis snat asmi yemmut yettwamḍel deg yiḍ deg tlemmast n teẓgi, yiwen ur yeẓri anda yemḍel. Imi tugad twacult-is ad naɣent tuddar fell-as, yal taddart tebɣa ad yemḍel deg wakal-is.
Tamedyazt-is
Isental n tmedyazt-is
Tuget n yisefra-s, wwin-d awal ɣef yimenɣan-is neɣ wid n tmurt-is mgal tamurt n Ṭṭurk, gar teqbilin, gar leεrac (At Jennad akked Wat Qasi). Yessefra daɣen ɣef tebɣest, taflest, tagmat, amεezber gar-as d yimedyazen-nniḍen (Mεemmer Aḥesnaw, Muḥ At Lemsawed), yessefra diɣen ɣef tağğalt, am wakken yerna yudder-d yiwet n teqcict deg yisefra-s isem-is “Zineb”.
Kra n yizwal n yisefra-s:
•Ismawen n ddurt: ttlata, lexmis…
•Imenɣan: akked Wat Wgennun, akked Wat Yanni, akked Wat Uɣalis, kkret ad tewtem…
•Isefra-nniḍen: mmi-s tağğalt aras, aseqqif-nni i deg ttɣiman, bu uzegza, tabzert…
Amεezber gar-s d yimedyazen-nniḍen
Amedya gar-as d Muḥ At Lemsaεwed
Muḥ
A dada Yusef ay ungal1 Ay ixef n lehl-is Tecbiḍ ṭṭaleb n lersal
Iɣran di Wedris Ul-iw fell-ak d amaεlal2 Ur nessefruy seg yixef-is
Yusef
Cebbaɣ wi ur nekkat uzzal Icmet wagus-is
Am win isennden s uffal
D win ay d lettkal-is
Neɣ afṣiḥ deg lmital
Ur nessefruy seg yixef-is
Tadyant n umεezber-agi
Iruḥ yiwet n tikkelt umedyaz Muḥ At Lemsaεwed seg At Yanni, ɣer Yusef U Qasi ɣer Wat Jennad, i wakken ad iḥfeḍ wa ad yissin sɣur-s tamedyazt. Mi yewweḍ yenna-as-d Muḥ asefru-a, dɣa yerra-as-d s usefru yecban wina, ladɣa deg talɣa d tmeɣrut.
Agzul n yisefra-agi
Win n Muḥ Win n Yusef
Yeḍleb Muḥ s leqddar di Yusef, Icubba-t Yusef ɣer win ur nesεi
azamul n tmedyazt cwiṭ n ara tabɣest, ur yezmir i yiman-is,
tmussni. Iserwes-it ɣer win yerna isenned ɣer wayen
yeɣran leqran deg Sidi Wedris, ur nesεi lsas. D win ur nessin
Yettmeni limer ad t-yesεu d ccix-is amek ara d-isenfali ayen yellan deg uqerruy-is.
(… ) yettkemmil
Adaoun Abdelghani