Accueil Tamazight «Ula d taqbaylit, tezmert ad tuɣal d tutlayt n yimaziɣen akken ma...

Pr Imarazène Moussa, d aselmad n tmaziɣt deg tesdawit Mulud Mɛemmeri n Tizi Uzzu : «Ula d taqbaylit, tezmert ad tuɣal d tutlayt n yimaziɣen akken ma llan»

2552
- PUBLICITÉ -

Nemlal Pr Moussa Imarazen deg tesdawit n Mulud Mɛemmeri n Tamda anda i d-yexdem asarag ɣef yennayer akked tmaziɣt s umata. Newwi-d awal, deg tdiwennit-a, ɣef kra n temsal icudden ɣer tutlayt, takadimit d wayen-nniḍen.

- PUBLICITÉ -

Aɣmis n Yimaziɣen : Akka kan s kra n wawalen, anda tedda tmaziɣt-nni ?

Moussa Imarazen : Ass-a, tuɣal tmaziɣt d tameslayt tunsibt, yennayer d ass n lficṭa. Deg yiseggasen iɛeddan, ala aḥric-agi n uselmed, ama deg uɣerbaz neɣ deg tesdawit, i iḥebsen ɣef leqraya. Yerna, dagi kan ɣur-neɣ i tmurt n Leqbayel. Ass-a, ha-t-an ihi yuɣal yennayer d tameɣra taɣelnawt, d ass n lficṭa i Yizzayriyen akken ma llan u anda ma llan, deg yal tama n tmurt. Zemreɣ ad d-iniɣ, nekk s timmad-iw, d akken Yennayer yuɣal d azamul tura.

Ad d-tlal ula d takadimit i tmaziɣt, deg wagguern i d-iteddun, amek i tt-tettwaliḍ ?

Dayen yelhan i usnerni n tutlayt. Nessaram ad d-tbedd ɣef yiḍarren-is deg ussan i d-iteddun u ad ilin yiɛeggalen imeɛnen, ifazen ara tt-isedduyen, wid yuklalen amekkan-nsen, sɛan aswir iwulmen i wanect-nni. Am wakken diɣ, ara sɛun lḥir deg usnerni n tutlayt tamaziɣt. Aslali n tkadimit-agi, ad d-yili d asurif ameqqran-nniḍen deg umecwar n tmaziɣt, xas ulamma ilaq ha-tt-an tlul-d acḥal-aya. Sin n yiseggasen seg wasmi i tt-id-bedren yimḍebbren. Acu kan, maɛlic s leɛḍil-a, ma yella ad d-teglu s wayen tettraǧu tutlayt.

Ɣef wakken tettwaliḍ kečč, anwa i iwulmen ad yili deg-s ?

Akken ttwaliɣ nekk akked waṭas-nniḍen i yi-yecban, ilaq ad ilin wid iqeddcen ɣef tmaziɣt, wid yessnen ad arun u ad mmeslayen tamaziɣt. Mačči d wiyaḍ-nniḍen i ilaqen ad d-ruḥen ad ssersen iḍarren-nsen dinna, neɣ ad ten-id-ssersen dinna. Ilaq d wid yellan deg unnar, qeddcen ɣef tmaziɣt, ffkan-d. Aṭas i d-wwin u aṭas i mazal ad t-id-awin. Ad yili leqdic, deg tazwara ɣef tutlayt, syin ɣef umezruy, timetti akked wayen akk icudden ɣef tmaziɣt.

Llan kra qqaren-d ilaq ad d-texleq tkadimit-agi tamaziɣt, yiwet n tutlayt ara sseqdacen akk deg yal tamnaḍt. Llan wiyaḍ, qqaren-d ilaq ad kemmlen asnerni n tmeslayt taqbaylit i wakken d nettat ara yuɣalen d tamaziɣt. I kečč yellan d amussnaw deg uḥric-agi n tutlayin, amek i twalaḍ timsal ?

Akken ma llant tantaliyin n tmaziɣt, sɛant yiwet n tjerrumt, am wakken llan wawalen i tent-yesdukklen u mazal diɣ awalen ijdiden i ilaq ad ten-id-nesnulfu. Acu kan, akken ttwaliɣ nekk, d taqbaylit i yuẓen akka tura ɣer sdat, ihi d nettat i nezmer ad nesnerni, d netta iɣef ara nebnu i wakken ad tt-nesnerni imi d nettat i yelḥan aṭas deg unnar. Maca, ilaq ad nuɣal ɣer tantaliyin-nniḍen i wakken ad d-nawi ayen ulac di teqbaylit. D amedya kan, ma nruḥ ɣer tetergit, ad naf aṭas n wawalen i mazal deg-sen, nutni yuɣ lḥal negren anda-nniḍen, syin ad ten-nesseqdec deg teqbaylit i wakken ad tuɣal d nettat i d tameslayt tamaziɣt taɣbalut. Ma nniɣ-d akka, axater ur nezmir ara ad nesnerni tantaliyin akken ma llant i wakken ad d-nessufeɣ, syin akkin, yiwet n tmeslayt. Ilaq d yiwet ara yeqqlen d yiwet, mačči d aṭas ara yeqqlen d yiwet.

Aṭas dɣa i as-yeqqaren d akken d taqbaylit i bɣan ad slemden mačči d tamaziɣt. Acu ara asen-tiniḍ i wigi ?

Sya akk i d-ɛeddant tutlayin. Ma neṭṭef tarumit i ttmeslaen Yirumyen tura, d tameslayt n Paris, yerra-tt Ugellid d tameslayt n tura imi d tameslayt-is. Ma neṭṭef tameslayt n taɛrabt, ad naf d tameslayt n Qurayc, mačči d tameslayt n waɛraben akken ma llan. Ihi, ula d taqbaylit, tezmert ad tuɣal d tameslayt n yimaziɣen akken ma llan. Sya i d-ɛeddant akk tutlayin, akka i leḥḥunt, akka i tt-nernayent. Ilaq ur ttelint ara tuččḥiwin, ilaq ad nqabel tilufa akken llant. Akka i as-ilaq i tmaziɣt ihi, ur nettuɣal ara leqrun ɣer deffir. Iwata ass-a, ad naẓ ɣer sdat, ad tt-id-nessenser seg wayen i tt-icudden, i tt-sadren : tsub aṭas. Yuɣ lḥal ilaq ad tali, d nekni kan i izemren ad tt-nessali.

I ɣef wayen yerzan tira, acu ara d-tiniḍ, xas ulamma tefra deg tmurt n leqbayel acḥal-aya ?

Amek ara naru tamziɣt ? D asteqsi yeddewwiren acḥal d aseggas-aya. Deg yiwen unejmuɛ akked HCA deg Zeralda, di lweqt-nni, nefra-tt akk, ad tt-naru s tlaṭinit. Ha-t-an yuɣal-d uskasi ɣer ṭṭabla, swayes ara tt-naru daɣen ! Ihi, ilaq d takadimit-agi ara tt-yefrun, mačči d wiyaḍ ara d-yekken s berra ara d-yinin, ad tt-tarum akka, neɣ ad tt-tarum akka, i wakken ad netixer i lɛeba-gi. Ihi, ilaq ad teddukkel tira s yiwen usekkil, alamma nebɣa ad teqqim kan akka s tlata n yisekkilen. La d-ttmeslayeɣ ɣef udem unsib n tutlayt, axater amdan i yiman-is, yezmer ad tt-yaru akken i as-yehwa ; akken yessen, xas ulamma aṭas n tira s tfinaɣ ara nettwali akka tura deg Lezzayer tamaneɣt.

D acu tettwaliḍ deg ugezdu n tutlayt d yidles amaziɣ n Tizi Uzzu, deg taggara-a ?

Ha-t-an la iteddu. Acu ara ak-iniɣ, s ttawil-agi LMD, ddeqs i ibeddlen. Aṭas ideg i nuɣal ɣer deffir, xas ulamma aṭas i nelḥa ɣer sdat deg uḥric-agi n unadi. Am wakken aṭas, diɣ, n yiselmaden i d-yewwin duktura-nsen tura, uɣalen d iprufisuren. Yennerna, diɣ, ugemmuḍ n yinelmaden, dayen yelha, acu kan aṭas n temsalt i deg-i nuɣal ɣer deffir. Rnu-as, am wakken teẓram, inelmaden n tura mačči am widak n zik, xussen ciṭuḥ, mačči am widak n zik ttaken leɛtab i yiman-nsen i wakken ad d-awin timussniwin. Wigi n tura, yella wanda jebbden taqejjart ɣer deffir.

Yesteqsa-t Hocine Moula

- PUBLICITÉ -