Ulamma meẓẓi di leɛmer maca leqdic-is adelsan yugar-it. D ilemẓi n 13 n yiseggasen di leɛmer, d amɣar azemni deg wawalen d tmedyazt. Yettcebbiḥ isefra-s s ṣṣut-is ḥlawen mi ara ten-id-yeqqar, wagi d Hocine Hadjam.
Aɣmis n Yimaziɣen: D acu-t Hocuine Hadjam, uqbel ad yili d amedyaz ?
Hocine Hadjam: Uqbel ad iliɣ d amedyaz, lliɣ d anelmad deg uɣerbaz amezwaru, ma d tura deg uɣerbaz alemmas, d anaddal daɣen waddal aïkido. D aqcic ilemẓi, iḥemmlen aṭas taɣuri akked tira. Bdiɣ tamedyazt deg useggas n 2016, imir-nni lliɣ qqareɣ deg useggas wis 5 n ulmud amenzu.
Amek armi i d-tufiḍ iman-ik d amedyaz ?
Asmi liɣ deg uɣerbaz amenzu, qqareɣ isefra-nni iwezzlanen yellan daxel n udlis n tmaziɣt, uɣaleɣ ḥefḍeɣ-ten. Tikkelt tamezwarut ideg i d-neṭqeɣ s usefru, d winna n Si Muḥend u Mḥend “Igider Amerẓu”, deg tesnawit n Tasaf Ugemmun. Syin akkin, ɛerḍeɣ ad aruɣ akka kra imeslayen, wa icudd ɣer gma-s wayeḍ d asenṭeḍ kan. Ciṭ, ciṭ, armi i d-ufiɣ iman-iw xeddmeɣ isefra i yiman-iw.
Ma yella win uɣur tlemdeḍ neɣ i k-yettɛwanen di tmedyazt?
Di tazwara, bdiɣ sefruyeɣ s talɣa-nni n A/A/B n Si Muḥend u Mḥend, ufiɣ iman-iw deg-s dɣa sefruyeɣ s talɣa-agi. Lemdeɣ tamedyazt ɣer Si Muḥend u Mḥend akked Muḥua, ula ma ur ten-d-lḥiqeɣ ara, maca lemdeɣ ɣur-s s ttawil n Internet. Ma d aɛiwen, yal tikkelt mi ara xedmeɣ asefru, ad as-tefkeɣ i Hamid Ait Slimane akked Smail Aoudia, i wakken iyi-t-id-seɣtin wa iyi-d-fken timuɣliwin-nsen, armi i d-wwḍeɣ ɣer tizi n wass-a. Dɣa, ad ferseɣ tagnit ad asen-nreɣ tajmilt meqqren i nutni, imi iyi-ttɛawanen aṭas.
I deg umawal, ma yella win ik-yettɛwanen ?
Deg umawal, ulac win iyi-ttɛwanen. Si tama ttaɛraḍeɣ ad seḥbibreɣ ɣef wawalen iqburen, ma si tama-nniḍen seqdaceɣ awalen atraren i wakken ad kecmen di tmetti, yerna ur seɣdameɣ ara ireṭṭalen.
Ma tssefruyeḍ s lebɣi-k neɣ iɛedda-k rray?
Tuget n wayen ssefruyeɣ yettas-d s tehregt (inspiration) neɣ mi ara d-yessuḍ waḍu-nni n wallaɣ-iw akken i d as-qqaren kra n yifennanen. Ad qqimeɣ kan akka, alamma yerza-d yiwen usefru s aqerru dɣa din ad taruɣ. Maca llant teswiɛin ideg ttaruɣ s lebɣi akka i t-id-tenniḍ, amedya n tejmilin i ttaruɣ. Di tegnatin yecban tigi ttruẓuɣ aqerru-iw i wakken ad d-afeɣ imeslayen iwulen i usefru, maca ttnadiɣ-ten-id. Ugur yettilin deg yisefra-a, d amek ara tebduḍ asefru-nni, axaṭer mi t-tebdiḍ weḥd-s ara ikemmel.
Yal mi ara tili tejmilt i ucennay meqqren, ula d kečč tettaraḍ-as tajmilt s usefru. Sfehmeɣ-d amek ?
Ula aqbayli ur d-nekkir ara s yicennayen-nneɣ imeqqranen yecban El Hassnaoui, Slimane Azem, Matoub Lounes (ad ten-yerḥem Rebbi), Idir Lounes Ait Mengeullat (ad yessiɣzif Rebbi d leɛmer-nsen). Ulamma nekk ur ten-id-lḥiqeɣ ara maca ufiɣ imawlan-iw ḥemmlen-ten dɣa ula d nekk ḥemmleɣ-ten. Syin akkin yal tikkelt mi ara tuɣal tejmilt i ucennay ameqqran n teqbaylit, neɣ mi ara yecnu, ttareɣ-as ula d nekk tajmilt s usefu. Acu kan, akken yebɣu yili lḥal riɣ-as tajmilt, maca ur sawḍeɣ ara ad as-ttreɣ akken i tt-yuklal i lmend n wayen i d-yefka.
Tettalseḍ-asen tira i yisefra-k neɣ tettaǧaḍ-ten akken kan i d-usan?
Ih, ttaɛwadeɣ-asen tira, mi ara faqeɣ txuṣ tɣawsa neɣ ameslay ur yeddi d gma-s, ttbeddiɣ ula d imeslayen. Ur ttaǧeɣ ara asefru akken kan i d-yerza s allaɣ-iw, ttbeddileɣ-as i lmend n lexṣaṣ yellan deg-s. Ula d asmi, iyi-d-ttakken yimedyazen-agi i d-bedreɣ yakkan tamiɣliwin-nsen, xeddmeɣ ayen iyi-mlen, tikwal ula deg wawalen.
Ma tettekkaḍ yakkan di kra n tfaska n tmedyazt ?
Ur ttekkeɣ ara di tfaska n tmedyazt, imi meẓẓiyeɣ di leɛmer, ur iyi-tettunefk ara tegnit ad ttekkiɣ di temsizzelt. Maca ɣriɣ isefra berra n temsizzelt, yecban tinna n Udrar n Fad di Bgayet. Iswi-innu mačči d attekki deg kra n tfaska neɣ awway n kra n warraz, maca d ajmeɛ n yimsefiden d usfreḥ-nsen.
D acu i d asirem-ik sya ɣer sdat di tmedyazt?
Asirem-iw di tmedyazt, ad awḍeɣ d amedyaz ameqqran yecban Si Muḥend u Mḥend neɣ Muḥya. Ssarameɣ ad iliɣ d acennay d amaru n tmedyazt taqbaylit. Tura akka, ttheggiɣ yiwet n tesfift n yisefra ara d-yeffɣen sya ɣer sdat.
Uqbel ad nsali, hdu-aɣ-d tukkist si yiwen gar yisefra-k?
Tukkist n usefru ara awen-d-hduɣ d snat n tseddarin timezwura n usefru i wumi semmeɣ “Tudert n umedyaz”, ha-tt-an ihi:
Yiwen yiḍ ur necbi uḍan
Refdeɣ imru la sefraweɣ
Mektaɣ-d ayen iɛeddan
Di leɛmer-iw s anda sawḍeɣ
Ttruɣ ɣef temẓi iyi-ǧǧan
Ɣef temɣer la ttxemimeɣ
Ziɣ ddunit d awal kan
Luleɣ-d i wacu ara mteɣ
Awal-ik n taggara
Ad k-snimmreɣ aṭas ɣef tdiwennit-agi a gma Ghani, sarammeɣ ad iliɣ fessuseɣ ɣef yimeɣriyen n Uɣmis-agi n Yimaziɣen d La Dépeche de Kabylie. Tanemmirt s tussda, i wid iyi-ḥemmlen, iyi-ttɛawanen daɣen.
Yesteqsa-t Adaoun Ghani