I uzger i d-yeǧǧan lemtelWin yeɣlin ad yettwarkeḍ Mi d-yemmekti ayen imeggel Yeḍmeɛ di lɛebd ad t- iɣaḍ S ujenwi ɣer-s i yuzzel Mi i icekkel yebda leɛyaḍ.
D ifyar n Muḥemmed Belḥanafi i d- illulmen deg yiwet n tegnit, deg yiwet n teswiɛt akken ad zegren yal tagnit, yal teswiɛt acku tidet ɛebben d tin n yiḍelli d tin n wass-a, d tin n uzekka ! Belḥanafi i d aɣ- yeǧǧan ilindi kan, ur ilaq ad as-teḍru am uzger ɣef i d- yewwi deg usefru-ines yeṣṣaweḍ ucennay agraɣlan, Yidir, akkin s agemmaḍ ! Tatut n yirgazen at wawal, at usekkud lqayen d tamettant –nsen tis snat. Agdud Aqbayli ur yelli seg wid itettun imusnawen, igrawliyen, izemniyen igan ccan i tmetti-nsen akked yidles-nsen. Yal tikkelt mi ara d- tettunefk tegnit , leqbayel ttmektayen-d wid –nsen, ttarran-asen tajmlit akken leqrar n lebda ad yili d amur –nsen. Ahat, d annect-a, i yeṣṣawḍen snat n Tdukliwin tidelsanin : Yusef U Qasi d Si Muḥend U Mḥend ad budden tadwlit tis mraw ( ɛecra) n « wussan n tmedyazt tamaziɣt Yusef U Qasi d Si Muḥen U Mḥend » i umedyaz Belḥanafi.
Anamek n leqdic –agi d asteɛraf n ugdud s leqdic yeddan s lmun iga Belḥanafi i yidles. Tamedyazt-is d tin i d- yufraren gar yifyar n yimadyazen yeṭṭfen tiqucac n tsekla taqbaylit am Ben Muḥemmed, Muḥya, Lunis Ait Menguellet, Matoub Lounes, Amar Mezdad, Ferḥat Mheni, Kezar Muḥend Ouali, Hajira Ul Baccir d waṭas nniḍen. Belḥanafi yuklal ugar n wannect-a netta iseddan acḥal d tadwilt di Rradyu tis snat, nnuba yecban « Leqlam Ajdid » neɣ « tibḥirin tijeǧǧigin » i warrac imecṭaḥ. Am wakken i d- yessekfel acḥal d tecennayt am Newwara, Malika Domrane… Tajmlit ara s- yuɣalen i Moḥamed Belhanafi d asmeki, diɣ n icenayen yecnan isefra –ines am Idir, Cherif Kheddam, Djamel Chir, Mdjahed Hamid, Atmani, Taoues, Chebḥa , Mouloud Habib d waṭas nniḍen.
Di tilawt Belḥanafi yekka-d nnig n leqdic-agi, imi lsas n tudert –is d awal. Ɣer Belhanafi, awal yugar kulci. D netta i d tazwert d netta i d taggara. Deg wawal, kra yellan di tudert yebna yewwi udem, s wawal kra yellan( d iɛeqqid di tudert) yefra, yezwi, iṣeggem. Di tegnit anda lmenṭeq yella d anadi n cwal, netta yefka iman-is i tmenna, yassazel imru ɣef lkaɣeḍ akken leqrar n teqbaylit d awezɣi ad yettwarkeḍ.
Yenna-as a Bunadem
Ma ddreɣ ad weṣṣiɣ wiyaḍ
Tettuḍ lxir i k-nexdem
Tuɣaleḍ-iyi d aseqqaḍ
Ẓriɣ aksum ad t- teččem
Rnut aglim d icifaḍ !
Belḥanafi yefka i tidmi lewhi, talqa-s tejbed ɣer lebɛid , ɣer tuttra iceɣben amdan di yal lqern ,di yal tamurt : « acu i d anamek n tudert ? » .
Tudert ( ɣer wid yeɣran deg udlis n tizumna, ɣer wid yeddan deg ubrid n tmusni) ur tettnerni ara s unkaṛ n leḥsan, neɣ s lbaṭel arẓagan alamma yuɣal deg ugni ( ideg nettidir) win iwɛan i gma-s yečč-it. Tiɣermiwin yedren i usegrireb n zman d tid ibedden ɣef lsas n tlelli, igan ajgu n yizerfan d aɛemmed ɣef ssalayen lebni n timadit-nsen, yerran tamusni d lefnar yemmalen abrid di tegnatin n ṭlam, izedwen ɣef unadi akken ad kecment tuffirin n tmeddurt wakali. Agdud ur neffiɣ si tebḥat n tqulḥatin, aɣref yesmenyafen tisbeddiyin ɣef tusna yessuzuren tafat , agdud am win yeddan deg ubrid n wucud. Ɣer Belḥanafi, ṣwab iban ur yedrig, abrid-is yella, yenǧer am wakken i d aɣ-t-id- nnan yimezwura ; « taqbaylit am tfunast n yigujilen, ur tettnuz ur trahhen ! »
D acu i d axṣim n umedyaz ? Dacu yetewḥic bab n wawal ? D acu yettkukru bab n tmusni ? Aɣbel-nsen ( di yal lawan) yiwen : Meṛṛa ttḥezziben i yir tasusmi, acku tasusmi tecba anu ideg yal mi ara yezder ṣṣut d awezɣi ad yefk anza ! Ilem ɣer yal lqum yestewḥac. Zman yeḍbeɛ ɣef yiẓra tinfusin n yigduden yerran ddel ɣer ddaw uḍar. Zman yewwi-d timucuha n yirgazen d tullas iquzmen asawen akken tiqucac ad knunt zdat-sen. Ddunit tedbeɛ ɣef yidisan –is lǧera n widen yelḥan deg yiberdan ur kkin wiyaḍ. Lɛez, ulamma abrid yeṣɛab, wid it-yuɣen ɣelten tudert n lebda, ismawen-nsen ddan d waffug n yitran akken ad rren ṭya d asemkti ɣef wazal n tafat, deg wuḍan yesburren imendyal n lḥif akked tebrek.
Belḥanafi yella d aɛeqqa deg uzrar n yimusnawen n teqbaylit ɣer yidisan n Yusef U Qasi, Lala Xdija Tukrift, Ccix Muhend U Lhusin, Si Muḥend U Mḥend, Sliman Azem.. Ɣer yidisan-is nnernan-d yimedyazen tmedyazin yettqazamen tallit n tura am Seguini Jugurta, Salem Amran, Ait Slimane Nordine, Metahri Hakima, Cheli Layla, Lounis Hocine, Mehdi Samira, Benkhalifa Ṣalem…. D waṭas n yixulaf i yekkan si ljedra- ines !
Ait Slimane Hamid