Times tḥemmel aẓemẓum uḥḍim. Tettaf lebɣi-s ɣur-s. Tettnerni tettmekin iles-is ɣer isekla n tudert. Tesruɣuy deg ifurkawen i-izemren ad fken iguma nniḍen. Iguma deg yuzzel iẓmi n umaynut. Aɛarqub n tikta yuɣal d iɣiɣden. Iswir n waskasi yuder armi yeɣza igeḍyen n uzaylal( absurde) di yal reḥba. Tidmi tekcem deg uzabuq n ugursel, ameyyez yufa tadfi( plaisir) deg yirrebi n meɣrud. Abrid ɣer tanfalit yezga-d yergel. Aggagen(les intelletuels) bran i ṭbal deg aman neɣ xas ma yella nnan-d kra, awal-nsen yedda deg tezrugin n tiɛazegt. Timeti teglugel , tesbarber ɣef yir leqrar. Tangat( inertie) tuɣal d-miḥlal i wallaɣ akked ifaden. Tasusmi tuɣal d ṛṛas lmal, d netta-t i-ittellin tiwura i wid yefuden leḥkem neɣ adrim neɣ tamelt( célebrité). Yekna lqed n tmusni. Tesḥurejdul tirugza ɣef tɛekazt n leɣrur. Tettmederkal tifeḥlit ɣef tiderit n usgusfu( corruption). Tasertit tuɣal d urar s yir tiḥajurin. At wawal, wid id-aɣ yesduqsen deg isaggasen n 70- 80 s ccna-nsen i d-yekkan nnig tugdi n yimiren, ccna nsen i-icergen tikmamin ɣef yimmi, ass-a ḍḥan- d ɛayen neɣ iɛarq-asen lewhi. I wumi ara ccnun ? Acu ara ccnun ? Awal xas iɛebba tikta leqayen , tikta kkant nnig iqera. Alla aččenččen n tedrimt i ḥamlen ad slen yimezuɣen . Ixef n yal yiwen seg-nneɣ yečča seg tijɛal n tudert tatrat. Nekkes aglim n lḥerma ɣef yiman-nneɣ, nelsa talaba n timhujrit. Newwi abrid ur yezmir ad yeqḍaɛ uḍar acku d win yettnejbaden akken d awezɣi ad yeṣṣiweḍ. Tucḍa n timeti neɣ n ugdud neɣ n tɣerma tbeddud mi yekcem rekku ixef n umdan. Tettaf abrid mi yezdew yiman n yal yiwen ɣef iɣerban n ukalex. Tucḍa teqqaz deg agni n tudert mi yeɣmel wallaɣ, mi yegger deg yir aseɣzen ( raisonnement) . Yeqqar Charles Bay : « kra yellan yecba fiḥel. Nnbiwet ur d -wwin ara leqrar i talsa. Kra nnan d kra sfalten yella d aciri ɣer nnger yegunin imdanen ». Ɣellu ɣer wanu ur nesɛi lqaɛ yella deffir-as astehzi , aɛamed, tuzya n weɛrur ɣef ayen i-iḍerun neɣ i d-yettnulfun. Acraw n iḍuman n timeti ɣer ddew tigertilt n tmeddurt d lmuḥal ad ihareb ɣef ilugan n temɛict deg tettexnunus tɣerma( ma din tella). Urawen yullin ɣer igenni akken ad sutren leɛnaya d yiwen wudem n tucḍa ur d nnesbgan iman-is. Teqqar Yvette Naubert : « akken tebɣu tella tuttlayt s wacu ttḥallilen yigduden igenwan, anuz d tučḍa, asuter d ɣellu , aḥalel d ddel ». Lemqamet deg yettaf iman-is waglugel( la stagnation) rran tili ɣef tazmert n wallaɣ. Keblen tidmi. Tamuɣli tbedd ɣer yir leṣwar, ur tezmir ad ttek nnig iɣulad n timurṣaḍ. Lewhi yettawi kan ɣer uẓekka akken tamusni ad tterdem ddew wakal. Yeqqar Stefan Zwei : « amzruy ur iqabel iferdisen ijenṭaḍ deg adlis-is . D netta kan i-yettefranen anwi umu ara yegg isem neɣ leqrar, d netta id yettanin aṣaḍen-is ( héros) . Kra n win yellan d amaɛlal ideqer-it akkin berra n texlijin-is, ur d yeclig deg imaṭṭawen-is ». Ulac agacur di lebni n tɣerma ! Ulac awajel deg abrid yettawin ɣer tanfalit. Ulac araju deg unadi ɣef tafat. Igduden yerran askasi akked tikta d nitni i d-lsas ɣef acu bennun leṣwar n tiɣremt deg ara tidir cetla-nsen, rran-as tasga d awal , d tugdut, d tamusni, d tadɣemt( justice). Adabu akken yebɣu yilli-t yella ddew leɛnaya n ugdud mačči d azemni ɣef udgud. Yeqqar Aristote « awal n wagdud, d awal n Ṛebbi », neqqar nekni s Leqbayl « taddart am Ṛebbi ». Anda yakk yettwerkeḍ unamek agi, tucḍa teguni lqum, nnger yeldi tiwura-s i yegduden yezzin aɛrur i ṣṣwab akked lmeɛqul. Tifranin tinegura i d- yellan di tmurt begnent-d agrireb wuɣur telḥaq itmeti-nneɣ. Awal yuḍḍen tidet deg yimmi n imazwaren i-d ibedden ɣer tunya. Aɛiweḍ i yiɣes asewwi d win kan i la nẓer ɣer ass-a. Ikabaren rekben tagmert tameslubt, ur nessin abrid ur yeḥkim bab-is. Kfan-t tifranin yebda umejed. Ad yekfu umajed kra ur yettbedil. Ad tegursel tagnit yiwen ur d yeclig. Xemsa isaggasen ɣer yigduden nniḍen ṣɛan azal, ma ɣer ɣer-nneɣ nekni azal-nsen d alqafen i-icer uffus wi cqa anda ara d ɣlin ! Akka i d nekni si zzman n zzman !
Ait Slimane Hamid