18 n yiseggasen, mazal abrid yessawen !

Partager

Asqamu Unnig n Timmuzɣa yessudes-d di Zéralda deg wussan n 2 d 3 di yebrir ideg nella yiwet n temlilit tusnant ɣef uuktazal n uselmed n tmaziɣt. D yiwet n temlilit i ttwalin yimḍebbren n HCA twulem lawan-a iwakken ad walin s telqayt anda iɣer tessaweḍ tmaziɣt, daɣ ad d-beggnen uguren i tettmagar. Di tsebḥit n wass, Y.Merahi, amaray amatu n Usqamu Unnig n Timmuzɣa yewwi-d akka awal s tewzel ɣef umecwar n tutlayt-a seg wasmi i tekcem s aɣerbaz Azzayri. S yin, d win yettmeslayen s yisem n uneɣlaf n usegmi i yeṭṭfen awal iwakken ad d-yesmekti asurif i texdem tutlayt-a, s usebgen n yigemmaḍ ama n yinelmaden ama n yiselmaden.  Mebla ma yettu ad d-yini : « Taneɣlaft n usegmi tewjed iwakken ad d-tili d tin ara yefrun iɣeblan n tmaziɣt ».

Din kan dɣa yuɣal-d Y. Merahi iwakken ad d-yini : « Iɣeblan n tmaziɣt zemren kan ad frun ma yella s tidet lebɣi asertan ara igen tilisa i wid yessexraben taswiɛt. Mbeɛd, yesseɣzef deg wawal ɣef iwakken ad d-yesmekti belli tamaziɣt yellan tettuselmad di 16 n twilayin tuɣal ɣer 10. Mebla ma ibeggen-d aṭas n wuguren yellan deg waṭas n twilayin yecban Lezzayer tamaneɣt. Imḍebber n HCA ur yezzi ur yenniḍ deg wawal iwakken ad d-yini : « Ɣef leḥsab n wakken i teddun lecɣal, ḥala Tzi Wezzu, Bgayet d Tubiret ideg tettnerni tmaziɣt. Aselmed n tmaziɣt anda nniḍen ata-n di tmenqast. »

Aɣbel nniḍen iɣef d-yemmeslay Y.Merahi d ayen yerzan leɛḍil n tulya n yiɣerbazen n usileɣ n yiselmaden. D asuter, ɣef leḥsab-is, i d-yellan acḥal-aya. D ayen yeǧǧan ass-a, iselmaden n tmaziɣt ttasen-d seg tesdawit s tmusni n tutlayt mebla tin n uselmed, maca ad naf tangawin-nniḍen sɛant akka iɣerbazen yecban « ENS ». 

Akken kan yekfa Mass Merahi awal-is, d M.Tilmatin sg tesdawit n Cadix di l’Espagne i irefden awal iwakken ad d-yemmeslay ɣef wudem n teqbaylit idergen deg uselmed n tmaziɣt. Mass Tilmatin iqeddcen yakan deg unnar n uselmed n tutlayin deg l’Europe yebɣa akka ad yekkes lɣem iwakken ad d-yesseḍher belli ula d taqbaylit d tutlayt. Ayen i izemren ad yili ula i tcawit neɣ tamacaɣt !  Am wakken i d-yenna daɣ « skud akka i nettemxallaf, i nettuɣal d inesbuɣar » acku, ɣef leḥsab-is, s kra n wayen akk yettarran amdan ur yettnerni ara di tmusni d mi ara d-yaf kullec d awḥid, ulac lemgarda.

Ma d Ali lounis, amaswaḍ n tmaziɣt di Tizi Wezzu, yuɣal-d akka s amezruy n uselmed n tmaziɣt ladɣa seg 1995 ɣer tura. Ibeggen-d ayen i d-yufraren akka, maca ur yessedreg ara lixsas yellan iwakken ad d-yini : « S tidet, ass-a nedda ɣer zdat deg uselmed, maca aṭas n lecɣal i ixussen iwakken ad taf tmaziɣt amkan i tuklal deg uɣerbaz azzayri ; »

Tameddit n wass, d Mass Dourari i d-yemmeslayen ɣef uselmed n tmaziɣt. D yiwen akka i yettwasnen deg unnar n tesneslit, d anemhal n C N P L E T. Dourari yemmeslay-d akka ɣef unelmas-agi i yessedduy anda i d-yenna : « Di tudert-iw imerra ur zriɣ ara amek ara d-ilal unelmas n unadi ur nesɛi ara azref ad iger tiɣri i wid yettnadin ! »

Awal n Dourari iressa ɣef yiwen n usuter anda i d-yenna : « Iwakken ad d-teffeɣ tmaziɣt seg lḥers ideg tella akka ilaq ad tesɛu takadimit ara yezdin iḥricen-is i merra am wakken i as-ilaq daɣ yiwet n tqacuct ara tt-yesseddun akken iwata, s ttawilat iwulmen. »

Aṭas n tɣawsiwin ur yezgil ara Dourari ladɣa abrid i d-tuɣ tmaziɣt seg 1949 almi d yebrir 1980. Dɣa da i d-yenna : « wehmeɣ amek Mammeri yellan d anemhal, d amnadi yerna d win ixeddmen ɣer Ddula tazzayrit ur tettaǧǧan ara ad d-yemmeslay ɣef udlis i d-yessufeɣ ? »

Mi yekfa awal-is Dourari, yella-d akka umeslay ɣef yiwen n usaru d ameẓyan i texdem Kaysa Berrached ɣef uselmed n tmaziɣt.

Ass wis sin, d Qaniɛa si tesdawit n Tubiret i d-yewwin awal ɣef uselmed n tmaziɣt s ttawil n usenfar di tesdawit. Yerna-s ɣer-s uxeddim nniḍen n tesquma. Tamezwarut terza adlis aɣurbiz neɣ awfus aɣurbiz, tayeḍ ɣef yiwen n usenfar yeɛnan aselmed n tutlayin deg l’Europe, d umkan i tezme r tmaziɣt ad taɣ gar-asent.

S. M.

Partager