Yuɣal-d seg kulci

Partager

Tella yiwet n tallit deg tmurt n yizwawen anida teccaεcaε tẓuri, yettfeǧǧiǧ wawal. Llan-d yirgazen i d-yewwin agerruj i uẓawan d tsekla tizwawin. Seg irgazen-a llan mmuten ǧǧan-d ayen i d-ǧǧan akked waktay (souvenir) llan ddren mazal tettwali-ten tiṭ.

Ihi, s gar ugerruj-a d aẓawan i yeǧǧan tasuta (generation) tilemẓit n zik, rran tameẓẓuɣt mačči kan i yimesli-nni aḥlawan n wallalen (instruments) n uẓawan maca daɣen i taɣect-nni idekkren, yettceyyiεen tiɣṛi s zzhir, akked imeslayen yeṣfan, iweznen, yesnaxfaten, i yettaǧǧan ula d aṭufan n wayyur neɣ sin yettefriwis deg dduḥ-is mara asen-isel. Ferḥat Imaziɣen Imula s yisem n unaẓur yella gar yirgazen-a i yeddmen tafekkact (tacemmaεt) n usirem, icala yes-s ama deg akal azwaw neɣ deg umaḍal meṛṛa, icerreg acuddu n lbaṭel s tezlit-is, yessaweḍ yessenfali-d ayen akk yebɣa wul-is εinani war akukru d umxat.

Anwa ur nessin “εecrin sna di laεmeṛ-iw», “aεeṭṭar», “azekka», neɣ “idles-nwen” ɣas ma taneggarut-a imeslayen-is ayen n umeɣnas alibi Sεid Sifaw. Mačči d yiwet neɣ d snat i yettbeṛkukkuṭen deg teyyint-is (taccuyt) n ccna, lamaεna tikti ur tin yettbeddilen aṭas seg tezlit ɣer tayeḍ, dima nettaf anaẓur icennu tidet, yeqqaṛ-d ɣef lbaṭel, ɣef tmeḥqranit, daɣen am yal amdan i iḥemmlen tudert yessaram.

Deg tezlit “Uɣalaɣ-d si tmura “ yewwi-d Ferḥat agezzul ɣef wayen i d-yettini, i icennu, ama s tmuɣli n umeɣnas n tummast ama s tin n wergaz asertan i yuɣal ass-a. Anida yesseqdec inumak (lemεani) umu izemmer yal amseflid ad yefhem:

Uɣaleɣ-d si tmura

Anda ttinigeɣ

Ǧǧiɣ-n tisura

N wul si ttafgeɣ

Temẓi-w ay d isefra

Wid si juǧǧugeɣ

Tirga-w i tt-id celgeɣ..!

Uɣalaɣ-d si laman

Yesganayen izem

Si tiẓeṭ n waman

I yeswayen ssem

Seg idrimen i d-igman

Ttaɣen irgazen

Wid i nenwa fazzen..!

Dagi yettbin-d wessenfali n unaẓur i yečča wul-is, ɣas yettinig ahat am wefṛux n iferelles ma d tisura ur tent-yettawi, aql-iten gar yifassen-ik ay azwaw. Acḥal ay kellex laman seg wid yesεan nniya, acḥal ay nzan s idrimen seg wid uɣef nettkel, maca Ferḥat imaziɣen imula yugi wul-is ad yili akken, yerna war cekk aṭas ay εerḍen ad t-aɣen send ad yefren lɣeṛba. Win yettwalin srid i yigli (horizon) ad iwali tilawt yellan.

Uɣaleɣ-d si kullci

Ḥala tayri n tudert

Ttagmeɣ-d tiḥerci

Ad as-rnuɣ di tezmert

Skanayeɣ-tt i lɣaci

Tettbad ɣef yal tiɣmert

Slusuyaɣ-as ifici

Serkabeɣ-tt ɣef tegmart..

Fell-as i ttenniɣ

Ayen akk ttmenniɣ

Ad tejuǧǧeg am tiniri

Di lebɣi-s rniɣ

Di lqed xas kniɣ

Ad rẓeɣ zǧaǧ igenni..!

D acu mazal i win i d-yuɣalen seg kullci? Ahat yuɣal-d ula seg ulac. Tamejrut-a (couplet) i tikkelt tayeḍ teskanay-d axemmem n unaẓur i iεerrḍen ad yessegzu ayen ur tegza tuget, ass-a ala tiḥeṛci n uεebbeṛ ay izemmren ad yelḥu. Ur ilaq ad nettu tilawt (réalité) deg nella anda yal azwaw yettazzal ɣef ayen ad t-yerḥan wala ɣef ayen ad t-inefεen. Ma nuɣal-d ɣer tmejrut, anaẓur yessefham-d ayen yessaram; d tiniri yeǧǧuǧgen i weɣṛef azwaw ansi i d-iqeṛṛaε. Ala win ur nebɣi.

Akken yebɣu yekker unaɣur

Deg uzal n sḥari

D fad kan ay yessimɣur

Aman d ubeḥri

Xas ittban-d ul iqqur

Am uzal ḥesri

Netta daxel d awaqur

Icennu Tayri

Deg tsetna (refrain) ad yettru idammen win yefsus wul-is, ad yettzeɣɣeb ula d allaɣ. Γas ur yuqa layas, ɣas yekker unaɣuṛ, maca anaẓur ur irennu zzit i tmes, nemgal (au contraire) yesmaray deg-s aman ad tens, yeẓẓa deg iles-is awal n “tayri” ɣas ahat ur ad t-tecqi aṭas. Ma negdel i yiman-nneɣ cwiṭ n uḥezzeb, ilaq ad d-nini dakken ur mazal ayen yessefṛaḥen i win ur neẓri neɣ ur nebɣi lxir i yiman-is, tamurt-is d tamerkantit netta yedder d aẓawali akken yeqqaṛ yinzi : axxam sεiɣ nekk nsiɣ beṛṛa. Ur mazal dder n tafat i win yettaken taεekkazt i weεdaw-is swayes ara t-id-yewwet. Ula d mmi-s, d mmi-s kan s wawal wamma tterbya d nutni i as-t-id-yettṛebbin akken i asen-yehwa, ula d tutlayt-is tayemmat ur tt-yessin, ma d tawerdant (tabeṛṛanit) tezga tettuḥettem-as i yiles d umeẓẓuɣ d wallen.

Uɣalaɣ-d si tmura

N tazzla idmmen

Uɣalaɣ-d si tmara

N lekteb ineqqen

Uɣalaɣ-d si sseḥra

N wulawen yemuten

Zellun ur ttniẓẓifen..!

Uɣalaɣ-d si leḥkem

N wid iḥeqren

Aɣref mi yessusem

Ɣef umur i as-ukren

Uɣalaɣ-d seg udem

N wid iḥeqren

Yarna ur ttizwiɣen..!

Ur yelli zeddi akked wuccanen, win ur iεemmed ad yemdel icufaṛ di tizi am tmirant-a , win yugin ad yestenyi ɣef lkaɣeḍ aberkan ad iwali tafat tessawal-as-d, anda tettwarna tmara, ulac lekdeb, ḥninen wulawen. Da anaẓur yesmekta-d annect-a, iεeyyen-d ɣef  udabu (pouvoir) iḥeqqṛen, iwala mačči kan s yiwet n tmuɣli wanag xilla. D tiɣṛi daɣen i yimaziɣen anda ma llan mačči kan n uneẓẓul ma bɣan ad ssawkin ulawen-nsen yemmuten, ad ṭṭixren i uḍaser n wid yettakren yerna ur ttizwiɣen.

Uɣalaɣ-d si tmura

Uɣalaɣ-d si kullec

Seg awal d tira

Seg iḍes d uqeddec

Ma d fell-as ar tura

Ul amzun yedderwec..!

Yenwa ayetma-s d iẓra

almi ul-is yeffunnec

Fell-as awen-mleɣ

Amek i ɛelleɣ

Di tmejgagalt si igenni

Ziɣ tayri mesleɣ

I iḥeggen allaɣ

N yimdanen lɛali

Niḥqa mara d-yuɣal yiwen seg kullec, mara ijeṛṛeb tikli ḥafi deg yal annar n teẓgi, syin ad t-skidben waytma-s ad as-inin ur telḥiḍ ur k-yenta usennan, dinna ad as-d-ttbanen waytma-s d iẓra ur nettḥulfu, d iẓra ur nezmir i wawal, ur nettḥessis. Maca ɣas allaɣ qrib yedderwec mačči d ayen i yettaǧan anaẓur ur yettsemmid deg ubrid i d-yewwi, ɣas ma tikkelt-a d abrid wayeḍ, win n tsertit, imi tasertit deg tallit-a d afus yessendahen yal taɣawsa n usnerni d tikli ɣer zdat. S usenfaṛ-is amaynut yemɣi usirem aleqqaq deg ulawen n yimeɣnasen d yizwawen s umata. Ma d tamemt ulac win ara d-yinin d tamerẓagt, akken qqaṛen At Zik: ayen yelhan yelha. 

Mhenni Xalifi

Partager