“D tawil atrar ara irefden lxedma n zzit n uzemmur di tmurt-nneɣ”

Partager

Ɣer tama n rreḥba t-is snat n ssuq ( foire) n zzit n uzemmur id yellan deg Tizi-Wezzu zdat n teḥnayt n uxxam n tɣiwant aqbur si 15 ɣer 22 deg aggur n meɣres s ddemma n umezday n tfellaḥt n Tizi Wezzu , axxam n tannuzt n Tizi-Wezzu, axxam n tinzi( artisanat) n Tizi Wezzu akked usqamu n Lwilaya n Tizi- Wezzu , tella-d gar-nneɣ akked Mass Dahmane Cherif asefrak( gérant) n tkwebbanit taciṭa n tzemmurt ( branche d’olivier) yesɛan adeg( siège/site) deg At Jennad timlillit -agi deg id newwi awal ɣef lɣella n uzemmur akked iɣeblan icudden ɣer tanafrast( production) n zit n uzemmur deg tmurt n Leqbayel.

Amek i d-yufa iman-is Mass Dahmane Cherif deg uḥric-agi n taafrast n zzit n uzemmur?

Tisin-iw ɣer uḥric-agi n tfellaḥt yesɛan azal meqqren ur d-yelli ara s ugacur imi aya werteɣ-t ɣef imawlan-iw yellan deg unnar-agi si zik n zik. Lejdud-iw xedmen deg uzemmur seg useggas 1830 ɣer ass-a n wussan. Zik s wudem aqbur (lemɛinṣrat tiqdimin) nekni tura nerna-d allalen atraren akked d tmuɣli tadamsant ɣer cɣel-agi. Nekni nella seg imezwura i d-skecmen timacinin timaynutin yeɛnan afres ( production ) n zzit n uzemmur , am akken d nekni id imezwura i inudan as-fkan udem atrar s tawil n timmumit-ines(mise en bouteille ) ddaw ticreṭ( marquee/ label).

Sani tessaweḍ tanafrast n zzit uzemmur taggara-agi?

S umata yuɣal-d wazal i lɣella n zzit n uzemmur, a sbedd-i rreḥba yecban tagi ( tafeska n zzit n uzemmur) akked izumal n yemdanen id rezzun akken ad walin acu id nhegga d yiwen walɣuɣ id yessebganen amek terza taluft lɣaci. Tamsalt tella-asen deg ul. Akken simmal ad tt-nerni lqima n zzit uzemmur ilaq ad ddukklen iɣallen, acku zzit n uzemmur d yiwen uferdis di tdamsa i zemren ad yawi aṭas n reẓq i tmurt wakali…

Awal d kečč i t-id yenan s timmad-ik, tadamsa. Meɛna nekni nettwali d akken di tmurt-nneɣ ulac win srebḥent tizemrin-ines. Acu id ssebban waya ?

Ayen yeǧǧan , di tmurt n leqbayel, ur serbaḥent-ara tizemrin bab-nsen-t d imdebṛen( isekf ad nini imdegren) terza taluft n tfellaḥt, imi lqidaṛ deg ara ldin tiwwura i uɣellet n ṣṣenf agi n tfellaḥt s wudem atrar, nitni zgant d iɛakkir mgal a mteddu-ines deg ubrid n yimal. Nekni yellan deg annar mačči d yiwen ugur id nettmagar akken lɣella-nneɣ a tesɛu ticreṭ-ines( label) s w acu ara ttettwassen akked d taɣra-ines ( qualité) s wacu ara tettweɛqel. Ilaq a n ẓẓer belli lbenna n zzit ur teɛdil ara si tama ɣer tayeḍ. Amedya zzit n At jennad yesɛa ṛṛuḥ-is, win n At Ɛabbas daɣen… Ɣef aya iswi-nneɣ ad nessiweḍ ad tuɣal zzit deg tiqraɛtin s lqaleb-nsen-t , s ticret-nsen akken yal zzit yellan ad tufrar, a tt-ṭṭef amkan-is di ssuq aɣelnaw , yerna ( ayen ala?) a tt-namer zzit n tmura nniḍen di ssuq agraɣlan.

Si melmi i tebda takwabbanit- -nwen leqdic-agi?

Nebda cɣel-agi n usiǧǧew n zzit s wudem atrar dge useggas n 1987. Nniqal negga ṛṛeḥba di temdint n Freha. Tura ɣer-nneɣ qrib 20 isaggsen deg abrid-agi. Lebɣi-nneɣ d amek ara s nner azal i lɣella-agi, ad teffeɣ seg udem-is aqbur neɣ amensay (traditionnel) akken as nelli abrid ɣer tannuzt tagraɣlant (commerce international). S w akka ara tenerni tafarest (production) n zzit yerna ad tawi lfayda i wid is yellan di lmendad( imawlan n tizemrin akked imawlan n lemɛinsrat d wid yettarran zzit ɣer tiqerɛunin).

Wissen dɣa ṛṛeḥba am tagi id yellan dag-i deg Tizi-Wezzu ma teskfa i wakken ad terr azal i lɣella n zzit n uzemmur…amek id abrid akken a naweḍ ɣer iswiyen-agi id bedreḍ..

Yella ssuq n daxel , win n tmurt .. timliliyin am t-igi ilaq ad ɛumen-t akken a nḥaz yal tama di tmurt. Akken medden ad ferzen gar leṣnaf n zzit yellan.Aya di tazwara. Sin akkin ilaq daɣen a nekcem rreḥbat tigraɣlalin akken leǧnas nniḍen ad isinen azemmur–nneɣ, zzit n tmurt-nneɣ. Nekni s tkwabanit-nneɣ nekcem yekka di leqdic-agi usefhem akked usbuceɛ. Nettikki deg acḥal n tfaskiwin yecqan zzit n uzemmur ama di Tunes , Fṛansa, Lmaruk…Meɛna a ttikki –agi yella kan s tawil-nneɣ , s tezmert n yiman-nneɣ, ulac asnnad sɣuṛ imdebran n tfellaḥt akken ad nufrar amek ilaq di rreḥbat-agi tigraɣlanin anda la “conccurence” teǧǧhed mačči d izli.. acu ara d yexdem yiwen weḥdes zdat n tkwabaniyin n ṭalyen neɣ n Fṛansa…? S tewzzel n wawal zzit-nneɣ tesɛa lbenna ines i tt-yessemxalfen ɣef tiyaḍ.. lemmer le CALPRF ad yefk afus n talelt nezmer u leqrar a n ssiǧǧew lɣella –agi ɣer beṛṛa n tmurt akken ad terfed tadamsa, yerna ad tt-serbeḥ imawlan n tizemrin …

Tineggura-agi nettwali aṭas n iffelaḥen id yezzin ɣer uzzu n tizemrin, maca ṭṭaqqa seg-sen qqaren d akken tizemrin-agi n uzzu ur t idiren-t- ara aṭas..acu id ssebba ?

Ayen ilaq a nẓer d akken tizemrin agi n uzzu d aneqqel. Mačči d tinaṣliyin. Mi ara d nekks neqla akken a sen iwɛed amkan ur d iteddu ara ixf n uẓar n tejra. Ixf n uẓar-agi uẓar d netta i yeqqazen s talqay deg akal akken ad ijab aman. ɣef aya ur yettiɣzif ara lɛamur-nsen-t. Lemmer id ak terbiḥ ay ul tili d tiẓebjin tinaṣliyin ara yettwaleqmen . Tidak sɛant aẓar d anaṣli, ttidiren d leqrun.

Amek ara s nneg udem amguran ( industriel) i senɛa agi n zzit uzemmur ?

Ilaq zzit ad tettejmaɛ ɣer yiwen umkan anda ara yuɣal ddaw yiwet n ticret( label). Sin akkin ilaq ad ɛummen imeḍqan n uzenzi i w akken ɛad ad yewweḍ ɣer tiḥuna timecṭaḥ neɣ tiḥuna timeqqranin ( grandes surfaces). Simmal ɛumment tikwabaniyin yesɛan label-nsen, simmal yettili-d u mzizzel, ɛaned gar-asent? d tismin-agi ara s yeggan azal i zzit ad acku amsaɣ ad yesɛu nnuba lextyar gra lmarka-agi akked d tihin. Ilaq zzit, am yal aferdis i keččmen ɣer ssuq, ad yekcem deg urar n “lbɛi u cra” . D ssuq ara iḥekmen mačči d-isemṣaren.

Ugur nniḍen tettmaggar tafellaḥt –agi n uzemmur tizemmrin ur ttarwent-ara yal aseggas…

Aya icudd ɣef lxedma n w akal, afras n tizemrin. Nekni di tmurt n leqbayel nefres tizemrin lawan n ulqad.. xuḍi afras n tizemrin isefk ad yili deg aggur n Meɣres akkin d asawen…

Awal aneggaru i yimeɣṛiyen-nneɣ ?

Ilaq d lawan akken yal yiwen ad iẓer belli zzit n uzemmur ma yella yettwexdem s lmul, deg-s lfayda tameqqrant i bab-is, i tmurt( tadamsa n tmurt). Ass-a zzit n uzemmur d yiwen usafar yesɛayicen timura s lekmal ( am Surya , Tunes) ayen ɣer-nneɣ nekni ala? Ɣef aya ilaq as nner azal, ad naf iberdan amek zzit n tmurt-nneɣ a teɣzu leswaq ibeṛṛaniyen , ur telli-ara kan d lɣella n at wexxam..

Ait Slimane Hamid

Partager