Site icon La Dépêche de Kabylie

Krim Belkacem neɣ izem n Ğerğer

Krim Belkacem gar yiwudam yuran ismawen-nsen deg umezruy n tegrawla s wuraɣ, d tiɣri n ugdud i ad asen-yefkan afud i wakken ad qazmen aɛdaw afransis.

Yella seg wid-ak yesɛan tabɣest n yirgazen akked teflest n wul. Yekka nnig n tugdi d ukukru, yuggi ad yeknu i uzaglu n ucengu. Asmi yeffeɣ ɣer umadaɣ, yella d ilemẓi, maca mi d-yuɣal d argaz, yesɛan azal d ccan deg timunet n tmurt. Krim Belkacem, d argaz n tegrawla Tazzayrit1954-1962, ilul ass 14 di duǧember 1922, deg taddart n Tirza Σissa, deg tɣiwant At Yaḥya Musa, deg tama n Draɛ El Mizan, deg temnaḍt n Leqbayel, deg temdin n Tizi Uzzu. D mmi-s n Mass Ḥusin Ḥemmu Σissa akked Massa Ḥlima Caybet.

Almud-is akked usileɣ-is

Deg useggas n 1928, imir-nni yesɛa 6 n yiseggasen deg leɛmer-is, akken kan yewweḍ i wakken ad yekcem ɣer uɣerbaz. Wwin-t yimawlan-is ɣer Lezzayer tamanaɣt, akken ad iɣer deg uɣerbaz amenzu, mebɛed 9 n yiseggasen n ulmud deg uɣerbaz amenzu, yessaweḍ ad d-yawi aselkin n taggara n uswir amenzu, ayen iwumi qqaren s tefransist “Certificat d’études” deg useggas n 1936. Maca ur yesɛedia ara akayad akken ad yekemmel ulmud-is deg uɣerbaz afellay (Ecole supérieur), dɣa yuɣal-d ɣer taddart-is, mebla asenfar n taggara. Deg useggas n 1940, iruḥ Krim ad yexdem d amaray di tɣiwant tamassayt n Draɛ El Mizan, syin akkin deg wussan imenza n tefsut n useggas n 1941, yesɛa kra n wuguren d unedbal-is, dɣa yeǧǧa amkan-is, yuɣal-d ɣer taddart-is deg useggas n 1942. Zrin 4 n yiseggasen ɣef tufɣa-ines seg uɣerbaz, syin deg wass n 4 maggu 1943, yekcem ɣer lɛesker deg temdint n Leɣwaṭ. Yeqqim dinna aseggas, syin deg useggas n 1944, uznen-t ɣer temdint n Blida i wakken ad ikemmel aseggas-nni i d as-yeqqimen dinna. Ma deg wass n 26 unbir 1944, ɛellqen-as cciɛa n “Caporal”. Dɣa deg umenzu n yulyu 1945, rran-t ɣer tɣiwant n yinemhalen Izzayriyen (RTA) i wumi qqaren s tefransist “Régiment des Travailleurs Algériens”. Syin ɣer-s deg 04 tuber 1945, rnan ɛellqen-as cciɛa n “Caporal Chef”. Deg useggas n 1947, yuɣal d aɣella ɣef ukabar Aɣerfan Azzayri (PPA). Seg wakken yefka afud-is akked rruḥ-is i usaki n ugdud-is seg umenzu n yulyu 1943, adabu n tmurt n Fransa, igzem-itt deg rray ad t-isɛeddi deg craɛ. Mebɛed leḥris i d-yellan ɣef twacult-is seg 23 meɣres 1947 d asawen, yexdem zzedma tamezwarut deg tudert-is taqrawlit, ideg yenɣa yiwen n Lqayed akked yiwen n Ccambiṭ. Dɣa yettucareɛ deg lɣib-is deg useggas n 1947, syin yettwaḥkem fell-a s lmut deg useggas n 1950. Ma ɣer taggara, deg meɣres n 1948, yettwaṭṭef ɣer lḥebs n Tizi Uzzu, armi d aseggas n 1950 i d-yeffeɣ; yeqqim azal n sin yiseggasen deg useckref-agi.

Azal-is d yimuhal-is deg tegrawla

Ass n 24 tuber 1954, yemlal d semmus (05) n yiɣellaten imazrayen (chefs historiques) n tmurt-nneɣ, deg Lezzayer tamanaɣt i wakken ad msefhamen ɣef wass ideg ara tendeh tegrawla, dinna i yuɣal yeṭṭef akk tamurt n Leqbayel. Yella seg wid-k i d-yekkren i lmend n tegrawla n umenzu n unber 1954, yella ɣer tama-s imir-nni Ɛebban Remḍan. Ussan 29, 30 akked 31 seg waggur n yulyu 1955, ittekki d Muḥamed Wediɛi akked Aɛmer Uɛemran deg uheggi i unejmuɛ n Taḥanut i yuɣalen yettwassen s yisem n anejmuɛ n Ṣummam neɣ s tefransist (Congrés de la Soummam) imi deg temnaḍt n Soummam i yettwaxdam ass n 20 ɣuct 1956. Annect-a, yella-d s lmendad n kraḍ n yirgazen igrawliwen, ha-ten-an: Krim Belqasem, Σebban Remḍan, d Ben Mhidi, seg-s i d-ilul Usqamu aɣelnaw n tegrawla Tazzayrit (CNRA). Syin akin, deg useggas n 1957, yunag ɣer tmurt n Tunes, ddan yid-s yimjuhad-agi: Lexḍar Ben Ṭubbal, Ben Yusef Ben Xedda, Σebban Remḍan d Saɛid Deḥleb. Mebɛed talalit n Unabaḍ Uɛḍil n Tegduda Tazzayrit (GPRA) deg 19 cutember 1958, iberḥ-d yis-s uselway-is Ferḥat Σebbas seg tmura-a: Tunes, Maṣer akked Lmarruk. Dɣa yerra Krim Belqasem d nnayeb n uselway u d aneɣlaf n yiɣallen n yignan (Ministre des forces armées) maca, netta yebɣa ad yeṭṭef taselwayt, acku d netta i yellan d aɣella amazray yakkan, yerna ala netta i yekkaten ɣef telelli d timunent n tmurt Tazzayrit, maca Ben Ṭubel d Buṣuf, bɣan ad t-kksen d aneɣlaf n yiɣallen n yingan, ad fken amḍiq-is i Bumedyen, ma d netta ad t-rren d aneɣlaf n lecɣal n berra, deg umkan n umejjay Lamin Dabaɣin. Ma deg taggara n useggas n 1961, yeğğa tamurt n Ccam, yuɣal iruḥ ɣer tmurt n Rruss, syin yezger ɣer Ccinwa. Ass n 11 deg furar 1962, ɣef lweḥda d uzgen n uzal (13h30), tella-d yiwet n temllilit gar Uɣella n tegrawla Tazzayrit akked urumi Louis Joxe. Ass n 18 meɣres 1962, yemtawa ugrawliw Krim akked Louis Joxe amwata ʺEVIANʺ. Asmi i d-yewweḍ Bumedyen ɣer ukersi n leḥkem, deg useggas n 1965, Krim yella ibedd mgal iɣil yettwasxdem deg tallit-nni, ama d Bumedyen, ama d wid yewwḍen ɣer tqacuct. Ma deg useggas n 1967, yella yeslul-d yiwen ukabar iwumi i isemma (MDRA), maca Karim ur yewwiḍ ara lebɣi-s, acku gten fell-as wugren d yiɣeblan, dayen i t-yeğğan deg useggas-nni yunag ɣer tmurt n Lalman, imi i d-as-sbabben tawaɣit n uɛraḍ n tmenɣiwt n uselway n tegduda Tazzayrit mass: Bumedyen, alarmi ḥekmen fell-as s lmut deg useggas n 1969.

Lmut-is d temḍelt-is

Ass n 18 di tuber 1970, yettwanɣa ugrawliw Krim Belqasem deg temdint n Frankfurt, deg tmurt n Lalman, s daxel n texxamt-is deg usensu anida yella yettnusu. D axneq i t-xenqen seg yiri. Wis d acu yexdem umeɣbun mi yettwamḍel dinna 14 n yiseggasen ddaw wakal n tmurt n Lalman. Armi d ass n 24 deg tuber 1984, nuqlen-d iɣsan-is ɣer Lezzayer, ɣer tmeqbert n yimeɣrasen n Lɛelya i d-yezgan deg Lezzayer tamaneɣt. Ihi Krim Belqasem, yura isem-is s wureɣ deg umezruy Azzayri. S wakka, ad d-nwali belli aggur-agi n tuber yeččur d ineḍruyen i icudden ɣer tudert d yimuhal d lmut ula deg temḍelt n ugrawliw ameqqran Krim Belqasem.

A. A.

Quitter la version mobile