Tugna di temdyazt n Lunis Ait Menguelet

Partager

« Mebla akukru nezmer ad nini i iman-nneɣ yattawwi deg cciw-is kra n tugniwin yellan d lsas n tudert-nne&#611,; daymi anadi ɣef tugna deg umyag, lebɣi-is ad yeskfel tuffirin n yixfawen-nneɣ »( Hector Bianciotti).

Mebɣir ccek tamedyazt d yiwen udem n tmena aqbur i yesseqdec umdan si zik n zik. Di yal tallit, asefru yedda d tikli n yemdanen akken ad yilli d inigi ɣef lferḥ-nsen, ɣef ljerḥ-nsen, ɣef usirem-nsen. Si Hǧmere ar ass-a ssefran imedyazen u mazal ad ssefrun ɣef ayen yecqan timeti akked d yixfawen-nsen.

Maca tamedyazt d yiwen n ṣṣenf n tsekla yebnan akken niḍen. Ur telli ara kkan deg usembibi n yifyar naɣ d ucuddu n tmsedda. Nnig lqaleb akked uɣanib tella-d diɣ tugna i yettmudun rruḥ i usefru. Tugna tettara asefru maççi d awal kan n menwela, yettuɣal d acqirew zdat n walla&#611,; d cbeḥa i tmesliwt. Asefru akken ad icerreg lawan akked tujma yettunefk ad yilli d win yettwareqmen s tugniwin yettaṭafen lbal, yetthuzun ixef, yesefriwissen ṣṣura.

Amek i d udem n tugna deg tmezdayt taqbaylit tatrart? Melba ccek amezweru id yewwin amaynut deg uḥric-agi d Lunis Ait Menguellet. Isefra-s ččuren d imedya yesewhamen, i d-yettmalen ljehd n wawal n teqbaylit:

Ur d iyi-ttaǧǧa

Ur d iyi-ttḥerrim di ṣṣut-im

Ur d iyi-ttaǧǧa

Akked rriḥa n lexyal-im

Ur d iyi-ttaǧǧa

Llεemer-iw yecba aɣanim

Ad yettera

Sani i d as-yehwa i ufus-im

Lunis yesmenyaf tugniwin yeççuren d leḥnana akked d sser, tid d-yewwin ddaw yifer-nsent tahuski werǧin yennul ḥedd. Win ara s-yeslen ad yekcem di ttewḥid acku tugna tesebrureq allaɣ-is, tewwi-d akkin d agemaḍ akken ad d-tban tamselt teṣfa am waman zdat tidmi-s. Deg ubrid-a yesenṭeq-d Lunis kra yellan deg ugama. Kra n uferdis yellan yuɣal d awaziw n wawal, yis i yenjer amdiḍ ɣer wul n win ara s-yeslen. Isufar yesexdem Lunis εawnent deg yimeṭṭi, deg usirem, deg uqabel n yir tagnatin:

Tawwurt -is deg tettεeddi

ḍlabeɣ-as acu twala

Tenna-k ljehd-iw yeɣli

Anwa ɣef ara εasseɣ tura

Win yebɣan ad d-iwali

Ur d-yegri d acu nesεa

Win yebɣan ad iεeddi

Abrid i medden yella

Kra d-yefka umaḍal yettuɣal d tugna. Yettuɣal d imttiki deg tadyanin iceɣben wul. Lunis yettara ilem n wayen yellan d tamda n tudert deg yal taɣawsa tettḥulfu s uneɣni i d-yewwin abrid ɣer tasa:

Bdiɣ leḥḥuɣ

Xelḍen waman d yimeṭṭi

Acḥal i ruɣ

Lḥal la yettru yiddi

Assen as-cfuɣ

Yeḥzen ula d igenni

Mi gtent tlufa, mi yeεreq ubrid i webrid, mi txerreq targit s wul, mi yebleε yixef n umdan di temda ineẓman, anwa i d aḥbib n terwiḥt? Anwa i d amwanes? Anwa afus ara yeslfen i waggas? Amek ara d-yini wawal ɣef tirget yesdegdigen di ṣṣura?

Limer igenni d lkaɣeḍ

Limer lebḥar d lmidad

Ad d ak-d-ḥkuɣ wis ma d tamneḍ

Ma skadbeɣ Rebbi yesla-d

Maca ayen yellan d ayen yallan kan. Ur yettbedil ur yettuɣal d ayen niḍen. I d-yeqqim d lɣerba nnig lkanun, d amjadel akked d timest yettenfufuden yeseknafen deg yesɣaren am akken urfan seknafen deg yixef :

Ur d-yeqriḥ uṣsemiḍ

Ḥamleɣ ad walliɣ times

Ay ixef-iw ad tettmektiḍ

Ayen akk icuban ɣur-s

Yezzi walla&#611,;dewren iɣuraf-is deg unadi n tifrat. Tiɣri tenser-d ansi ur yuḥtam :

Anyir-iw kerzent urfan

Zrεent-id d lmeḥna

Kerzent-id mebɣir lawan

Wajden anebdu ccetwa

Tiɣri mi d-tuli, teḍfri-tt tmuɣli, tedda yides akkin d agemaḍ. Iberdan n tira nḍen, tikli deg later-nsen ur yeshil:

Ay abrid mmli-yi-d kkan

Tezriḍ nekk akked yidek i necfa

Di later-ik ayen iεeddan

Nekk yeǧǧa-yi-d ccama

Maca abrid iḍul, yasawen, yessa d isanen. Ɣef leryuf-is ggunin iεawiqen, ttraǧun-t txidas. Abrid yundi s neqma yetthudun tabɣest. Deg akken qersen ifaden ul yegurεed urfan-is:

Neεya deg tweksa usanan

Id d aɣ-yettraǧǧun ass-a

Deg ubrid yurǧan aḍar!

Tewweḍ tfidi s iɣes. Teḥfa tgecrirt. Tewweḍ ad teḥnunef ɣer lqaεa. Amedyaz yuɣwas:

S kra nezmer i cwal

Mi ilaq ur as-nezmir ara

Mi d-iwwet uḥamal

Aɣ-yeǧǧ nebded mi i iεedda

Ɣef tgecrar nuɣal

Zdat ulɣem d ṣṣeḥra!

Aɣebar n lḥir yessallay-d tuttriwin. Temdagarent deg alla&#611,; ttemhucunt, ttreǧiment iɣerban-is. Deg akken ḥarent ɣer tlalit, ddant-d d ubeḥri i d-yeflalin:

Sliɣ i weεbar yeffeɣ

Di tiɣri tedbeε lmut

Ma tfehmem-tt akken tt-fehmeɣ

Ayaw a nεezzit tafsut!

Tifsutin tiberkanin, tizegaɣin, tid war ini,ttezint deg allaɣ. Anyir yettwakrrez d tiregwa, tifexsa ččurent d idim. Ifassen leɣwin, tugna ur teḥwaǧ ara anadi, tamnaṭ tuɣal d amud n tugniwin:

Ayen akken i d- yefda leɣla

Mi t-neǧǧa yenza s rxa

Anwa ad inebhen acimi ?

Timlalay defrent awal. Awal yezzi ɣer wawal. Yebɣa ad yesbleε bab-is. Maca amedyaz yeẓra d awal i ineqqen d win diɣ i yesidiren:

Asefru ɣer-k yettweḥqer

Lmaεna nnig-k i-tεedda

Imi tkerheḍ acuɣer

I d as-tesenqaseḍ di lqima

Akken i meẓẓiyeḍ i imeqqer

Anect texsiḍ i d-inewwer

Issaɣ iṭij ɣef tmura

S tugna yesrafeg usefru di tiganawt metwal igli n tafat acku, xas tella tmattent, awal yekka-d nnig-s:

Ameslay hedd ur t-inneq

Wammeg lεebd yettmettat

Ameslay me d yeṭṭerdeq

Lǧil i t-yebɣan yufat

Waqila xir lmenṭaq

Inni-t-id uqbel ar k-ifat

Ait Slimane Hamid

Partager