Lficṭa n yixeddamen

Partager

Axedim, asmi akken rebḥen lewqat, d netta i d-rkiza ɣef acu yettsenid umdan akken ad yeǧǧew liser i tudert-is, lehna i uxxam-is, lɛez i yixef-is. Wid yesnan azal n uxeddim qqaren : «  zhar yettselik amdan tikelt , axeddim yettselik-it yal-ass ». anamek-agi- n uxeddim (d anamek-is aheqqi)  akked azal-is, yella d aferdis iraṣen di tidmi akked leɛwayed n  timeti-nneɣ azekka-nni n timunent n tmurt. Ɣer imawlan-nneɣ,  d lɛib  meqran ilemẓi ur nxeddem ara.  Qqaren deg awal : «  lxedma mačči d lɛib »neɣ diɣ «  ulac lxedma yettuɣunfan ».  Zikk( asmi tudert t-ttedu s illugan n tidet)  ilmeẓyen akken kan ara kkan di aɛcrin isaggasen di leɛmer-nsen , ttṣeḍḥin ad sutren imawlen-nsen  akken asen-id fken amaṣruf s wacu ara d qḍun tiɣawsiwin isen-iwulmen. Xas ulama yuɣ-iten lḥal mazal d inelmaden ( ama di temdint neɣ di tuddar)  lawan n imuras ttqelibin  ɣef lxedma  di tkabaniyin, neɣ ɣer ifalaḥen neɣ ɣer tadbelt. Awid kan ad ṣawren tadrimt s wacu ara qablen  lḥawej -nsen neɣ tuɣalin-nsen ɣer leqrya deffir ussan n imuras.  Di tallit-nni axeddim d netta i d -ciɛa, d netta i d-ameskan n yiseɣ akked usehru.

Di cfwat n temẓi, mi qrib ad yawweḍ  umenzu n Magu, anda ma nedda  nsel i medden  ttmaslayen ɣef lfijṭa n ixadamen. Awal-agi kan n « lfijṭa » n usfugel  yesekcem-aɣ deg yiwet n tazrugt n tirga, anda  tumert akked   leqder dduklen akken ad rran i umɣid ccan id as-iwulmen. Nḥamel asfugel n umenzu n Magu  acku  (asmi treṣa tudert ɣer illugan n ṣṣwab) neẓra belli   d-imiɣiden i d lɣela tamenzut n tmurt. Deg ussan –nni inelmaden( imir d iṛumyen iɣ-yesɣarayen) tawin-d timsrin ɣef unamek n umenzu n Magu.  Tawin-d timsirin ɣef azal n uxeddim. Anwa ur necfi- ara i isefru n Victor Hugo : «  xedmet, fkket  leɛtab i terwiḥt… travailler, prenez de la piene.. » ?

Ddurt uqbel amenzu n Magu nesawjed a « difili »  akken asen- nner tajmilt i yemɣiden akken ma llan .  Necfa  i tlaba tajḍidṭ  iɣ-d ttawin( deg aɣerbaz)  s demma akken xas ma d igerdan( mazal-aɣ di uɣerbaz amenzu)  a nesdukkel lferḥ akked d imawlen-nneɣ yellan d izumal  n uxeddim, d iɣalen i d yesukusen lxir ama  deg luzzin, neɣ deg akal , neɣ deg usnelfu di tesdawiyin…. Ussan-nni awal n lfijṭa n ixadamen yesmektay-d  izdi n yixef, kennu n ddel. Nefhem belli ala s ljehd n iɣalen-nneɣ ara d nesukes tuččit ara d nniwel tiram.

Deg ussan-nni( mazal deg-nneɣ nniya, mazal laqiqit wul-awen-nneɣ, mazal ur tekki teḥraymit ɣer yixef-awen-nneɣ)  deg temdinin, deg tuddart  iberden tticbiḥen s riḥa n tilelli i d -yesukes uxadam s tidi n tidi-ines. Ɣef aya iberden anda ma nedda  reqmen s-senjaq n yiseɣ, s tira n ttnefxa. Lḥir akken a nameger amenzu n Magu yella deg-nneq imi neẓra  d akken imal n tasuta  d tidiwin akked  ifasen n  yemɣiden ara t-inejren  akken ad yawi ɣer tigzirin n tanfalit.

Necfa i timesbaniyin( a difili)  n lfijṭa n ixadame. Mazal lexyal akked tugniwin  n  wamek yezdi yal axadam ɣer gma-s akken ibɣu yella uḥric  deg yella umahil ines. Inemhalen n tmurt ( di tallit-nni)  zedwen ɣef tizumelt n umenzu n Magu akken ad inin amek  s ljehd n iɣalen-nsen ggan lemqud i  lerbayeḥ,  i rezq akked d isufer n temɛict  yettaren amdan d ales tesbur lḥema. Mi yefka u « difili » n umenzu n Magu, anda yedukkel win iqedcen s wallaɣ-is ( aggagen/ intellectuels) d win iqedcen s iɣalen-is ( imɣiden/ proletaires) yettfaka wass s tmaɣriwin . Inaẓuren, s tumert,  ttikin di tmeɣra n uxadam akken ad as rran timsemɣert( hommage) yuklal, imi ( di lawan-nni) igduden  ẓran belli d tidi-nsen  i d-yettagen isafen n tamemt , tin yefkan lbena akked unamek i tudert.

Lfijṭa n ixadamen, yeddan ass-a d asfel n yir aselḥu n tmurt, teɣba riḥa-s yeddan akked waḍu n leɣrur. Tedda d asfel i  wid yerẓan azal n uxeddim. Truḥ d asfel s draɛ n  wid yerran amahil d aserxes. Ass-a axeddam tɣeḍr-it teswiɛt. Ass-a d cṭara i yettsewiqen.  D tijeɛel id qeṭṭun.  D lexdaɛ i yesidiren. D lekdeb i yesimɣuren.  D asqizeb akked d ucayet  i yeṣṣawaḍen. Yeḥfa wallaɣ deg usmekti, ahat d ayemi tuget n wid yeẓran, tuget n wid yettḥulfun ddurin lḥid  qarren i tidmi : «  susem !».  

Ait Slimane Hamid

Partager