“Mačči d nekk ay ttnadin ɣef wawal…”

Partager

Ilul 53 n yiseggasen ɣer deffir deg wedrum n Ayt Buleḥfa, taɣiwant  n  Ayt Smaɛel. Brahimi Lxiyyer gar wid i 

d-yewwin amecwaṛ ɣezzifen d tidukkla tadelsant n Wedrar n Fad segmi tella tlemmed tikli deg yiseggasen n 90 almi 

d ass-a anida i d-tga isem i yiman-is. Lxiyyer mačči kan d amedyaz i d-yettagmen seg tqaɛet n tliwa n umawal maca 

d win yeccentuṭṭfen deg tgemmi-s (patrimoine) akken ilaq, yessunuɣ (il dessine),  daɣen  yessen-asen i yiqennucen 

(la poterie)  s telqey anida i d-yessufeɣ ula d adlis “yal azamul yesεa azal”  s tallelt n tidukkla. 

Deg tdiwennit-a nemmeslay ɣef waya d waṭas n temsal, walit-tt.

D acu i d tamedyezt ɣur Brahimi Lxiyyer? 

Brahim Lxiyyer :Tamezwart n temzwura, tamedyezt d awal yettwassustin, tamedyezt d ḥellu n yiderwicen, d tussna tafelsafit daɣen, kra n win yettmeyyizen, yettseggimen awal yerna yettak-as rruḥ d amedyaz.

Mmeslay-aneɣ-d cwiṭ ɣef temɛayt-nwen di sin, melmi d wamek temlalem ?

Tamedyezt neddukkel-d lwaḥi, mi tferriẓeɣ awal tḥuṣ-iyi teğğa-yi ttidireɣ timanit, tewwi amur agaεmir deg-i, teqqel d timḍebbert fell-i. Nekk d ilni nettat d tissegnit, yal ass fell-i d abḥaḥi. Sriɣ-as tḥemmel-iyi. S nnig-s ulac timernit.

Ma yewwi-d ad d-tiniḍ ɣef tmedyezt tazwawt n wass-a ma telha neɣ txuṣ, acu 

ara d-tiniḍ?

Ayen ixuṣṣen yesεa ifergan. Tamedyezt n wass-a ur tesεa tilisa, am yizdi i ikeccmen tignaw s tussna. Awal n wass-a yefsa, ayen i d-yefka wallaɣ d drus, wama ilim deg-s nettellem netta d aţas, am yizri am wahu (présent) yal akud s tmedyezt-is d umezruy n tallit-is.

Lxiyyer d win yettekkiwen aṭas deg tfaskiwin n tmedyezt, dɣa tewwiḍ kra n warrazen. Mmeslay-aneɣ-d ɣef tikkin-a…

Ddhen-iw d asenfel n tiktiwin d yidles s umata, d assuẓi n yiman-iw gar wass-a d uzekka, mačči d arraz ay d taεekkazt ɣef nettekka. Tifaskiwin d temliliyin d tdukkliwin d iɣerbazen n tmussniwin, win ikecmen yewwi, win i d-yewwin deg ufus deg ul ay tettrus.

Nnig n tmedyezt Lxiyyer ixeddem inadiyen ladɣa ɣef wawalen iqbuṛen. Awal ɣef waya?

 Mačči d nekk ay ttnadin ɣef wawal, skud yella deg-i yessutur-d ad d-yili di yal ass deg tmetti, skud ḥemmleɣ tutlayt-iw ttbudduɣ-as akk leεmer-iw. Ihi awalen iqbuṛen am akken nnumeɣ-iten – Amedya: tikkwal neţţqeɣ-d awal ulac-it deg useqdec amiran (actuel) – maca yella ɣur zeggzit (tuget) n yimɣaṛen d temɣaṛin, tis-snat d aqdac n yidles n teqbaylit seg ul, tis-kraḍ iwakken tamaziɣt ur tettmettat ara.

Ula ɣef yiqennucen tessufɣeḍ-d adlis (yal azamul yesεa azal ) amek tgiḍ aya d wamek i d-tella tnezzut-ines ma neẓra belli taggara-a kan aṭas i ad t-yuɣen deg Tizi deg temliliyin n ufexxar.

 Leqdic-a muddeɣ-at i tidukkla ad telhu yid-s, ama i tnezzut d wayen nniḍen. Ɣas ma tura drus ay d-yeqqimen seg yidlisen.

Anda yewweḍ umeqyas n yimedyazen n Wedrar n Fad imi ddeqs aya segmi yeḥbes?

 Ameqyas n Wedrar n Fad d taxelxalt yeqqnen imedyazen i tdukkli, d afrag n lḥerma n wawal, ɣas ulac-it deg tegnit ar tura, deg ulawen yezga yella. Win i d-yusan atan da win ur d-yusa atan din kan, ad d-iniɣ wa yuki wa yessawki wa yefti wa ifessi wa yettel yerna ifesqi wa yezṭel s useqqi.

Anta d tamedyezt i tḥemmleḍ ama seg yizwawen neɣ seg yiberraniyen ? 

Ḥemmleɣ akk ayen yezdigen d wayen yergen d asawen, yal amedyaz d acu i d-yewwi seg wayen i d-yewwi. Ma yella wefran ad d-iniɣ maleɣ i win yesɛan iswi i d-yettawin tikti – ma yella sriɣ-as ḥulfaɣ yes-s ama da neɣ din.

D acu tesεiḍ d asenfar s

ey-a ɣer sdat akked d tmedyezt neɣ d kra nniḍen?

Ilaq ad neddu deg webrid n wesnulfu, cukkeɣ ma nebɣa ad naẓ yessefk ad nfaṛes akud d (w) ad naru s tutlayt n tyemmat akk iḥulfan-nneɣ. Ihi yiwen am nekk sεiɣ aṭas n yisenfaṛen ahat d lawan ma tettunefk tegnit akked wallalen (ttawilat) yelha ma ssawḍeɣ ad rnuɣ idlisen ara yehwun i yimeɣṛiyen. Ad ilin yisenfaṛen ma ɣezzif tameddurt.

Yesteqsa-t: Mhenni Xalifi

Partager