Ilul 53 n yiseggasen ɣer deffir deg wedrum n Ayt Buleḥfa, taɣiwant n Ayt Smaɛel. Brahimi Lxiyyer gar wid i
d-yewwin amecwaṛ ɣezzifen d tidukkla tadelsant n Wedrar n Fad segmi tella tlemmed tikli deg yiseggasen n 90 almi
d ass-a anida i d-tga isem i yiman-is. Lxiyyer mačči kan d amedyaz i d-yettagmen seg tqaɛet n tliwa n umawal maca
d win yeccentuṭṭfen deg tgemmi-s (patrimoine) akken ilaq, yessunuɣ (il dessine), daɣen yessen-asen i yiqennucen
(la poterie) s telqey anida i d-yessufeɣ ula d adlis “yal azamul yesεa azal” s tallelt n tidukkla.
Deg tdiwennit-a nemmeslay ɣef waya d waṭas n temsal, walit-tt.
D acu i d tamedyezt ɣur Brahimi Lxiyyer?
Brahim Lxiyyer :Tamezwart n temzwura, tamedyezt d awal yettwassustin, tamedyezt d ḥellu n yiderwicen, d tussna tafelsafit daɣen, kra n win yettmeyyizen, yettseggimen awal yerna yettak-as rruḥ d amedyaz.
Mmeslay-aneɣ-d cwiṭ ɣef temɛayt-nwen di sin, melmi d wamek temlalem ?
Tamedyezt neddukkel-d lwaḥi, mi tferriẓeɣ awal tḥuṣ-iyi teğğa-yi ttidireɣ timanit, tewwi amur agaεmir deg-i, teqqel d timḍebbert fell-i. Nekk d ilni nettat d tissegnit, yal ass fell-i d abḥaḥi. Sriɣ-as tḥemmel-iyi. S nnig-s ulac timernit.
Ma yewwi-d ad d-tiniḍ ɣef tmedyezt tazwawt n wass-a ma telha neɣ txuṣ, acu
ara d-tiniḍ?
Ayen ixuṣṣen yesεa ifergan. Tamedyezt n wass-a ur tesεa tilisa, am yizdi i ikeccmen tignaw s tussna. Awal n wass-a yefsa, ayen i d-yefka wallaɣ d drus, wama ilim deg-s nettellem netta d aţas, am yizri am wahu (présent) yal akud s tmedyezt-is d umezruy n tallit-is.
Lxiyyer d win yettekkiwen aṭas deg tfaskiwin n tmedyezt, dɣa tewwiḍ kra n warrazen. Mmeslay-aneɣ-d ɣef tikkin-a…
Ddhen-iw d asenfel n tiktiwin d yidles s umata, d assuẓi n yiman-iw gar wass-a d uzekka, mačči d arraz ay d taεekkazt ɣef nettekka. Tifaskiwin d temliliyin d tdukkliwin d iɣerbazen n tmussniwin, win ikecmen yewwi, win i d-yewwin deg ufus deg ul ay tettrus.
Nnig n tmedyezt Lxiyyer ixeddem inadiyen ladɣa ɣef wawalen iqbuṛen. Awal ɣef waya?
Mačči d nekk ay ttnadin ɣef wawal, skud yella deg-i yessutur-d ad d-yili di yal ass deg tmetti, skud ḥemmleɣ tutlayt-iw ttbudduɣ-as akk leεmer-iw. Ihi awalen iqbuṛen am akken nnumeɣ-iten – Amedya: tikkwal neţţqeɣ-d awal ulac-it deg useqdec amiran (actuel) – maca yella ɣur zeggzit (tuget) n yimɣaṛen d temɣaṛin, tis-snat d aqdac n yidles n teqbaylit seg ul, tis-kraḍ iwakken tamaziɣt ur tettmettat ara.
Ula ɣef yiqennucen tessufɣeḍ-d adlis (yal azamul yesεa azal ) amek tgiḍ aya d wamek i d-tella tnezzut-ines ma neẓra belli taggara-a kan aṭas i ad t-yuɣen deg Tizi deg temliliyin n ufexxar.
Leqdic-a muddeɣ-at i tidukkla ad telhu yid-s, ama i tnezzut d wayen nniḍen. Ɣas ma tura drus ay d-yeqqimen seg yidlisen.
Anda yewweḍ umeqyas n yimedyazen n Wedrar n Fad imi ddeqs aya segmi yeḥbes?
Ameqyas n Wedrar n Fad d taxelxalt yeqqnen imedyazen i tdukkli, d afrag n lḥerma n wawal, ɣas ulac-it deg tegnit ar tura, deg ulawen yezga yella. Win i d-yusan atan da win ur d-yusa atan din kan, ad d-iniɣ wa yuki wa yessawki wa yefti wa ifessi wa yettel yerna ifesqi wa yezṭel s useqqi.
Anta d tamedyezt i tḥemmleḍ ama seg yizwawen neɣ seg yiberraniyen ?
Ḥemmleɣ akk ayen yezdigen d wayen yergen d asawen, yal amedyaz d acu i d-yewwi seg wayen i d-yewwi. Ma yella wefran ad d-iniɣ maleɣ i win yesɛan iswi i d-yettawin tikti – ma yella sriɣ-as ḥulfaɣ yes-s ama da neɣ din.
D acu tesεiḍ d asenfar s
ey-a ɣer sdat akked d tmedyezt neɣ d kra nniḍen?
Ilaq ad neddu deg webrid n wesnulfu, cukkeɣ ma nebɣa ad naẓ yessefk ad nfaṛes akud d (w) ad naru s tutlayt n tyemmat akk iḥulfan-nneɣ. Ihi yiwen am nekk sεiɣ aṭas n yisenfaṛen ahat d lawan ma tettunefk tegnit akked wallalen (ttawilat) yelha ma ssawḍeɣ ad rnuɣ idlisen ara yehwun i yimeɣṛiyen. Ad ilin yisenfaṛen ma ɣezzif tameddurt.
Yesteqsa-t: Mhenni Xalifi