Tamsirt n tudert (aḥric 2)

Partager

Deg uḥric-a wis-sin n uḍris ad aɣ-d-yeɛreḍ unaẓur i ugerbi, ad neqqim rrif n lkanun netta ad aɣ-d-imel tamacahut n ddunit-is.

Taqsiḍt n ddunit-iw

Yecfa-yas-d mkul lawan

Yefsa, yeǧǧuǧǧeg lḥif-iw

Deg wul-iw yefka iẓuran

Sswayeɣ-t s yimeṭṭawen-iw

Iḥerr yakk deg-i imeḍqan

Yeṭṭef-iyi ccib di temẓi-w

Ḥefḍeɣ tilufa n zzman. 

Ɣas ma da yella werɛad i d-sseɣlin fell-as yimcumen tiyita n lbaṭel deg ṭuber 88 i as-d-yesnulfan aṭṭan wis-sin, maca skud ddunit d lḥif, d iɣeblan, d amennuɣ, ala win yedderɣel wallaɣ-is i ur as-yettxemmim, ur as-yettḥezzib, ama s ukukru, s lmaɛqul, neɣ s usfelsel. Ihi mara yili d anaẓur, annect-a irennu-as ugar n uɣilif d lmeḥna-a deg tudert-is ar almi ula d ccib n temɣer iɣesseb-d ad ires ɣef uqerru-is. Tella dɣa tenfalit i sseqdacen medden ɣef nndama mara ad ak-yini ḥedd: « ndemmeɣ armi ndemmen yinẓaden deg yixef-iw ». Ɣas ma ahat s tmuɣli n tussna; ccib deg temẓi d ccetla rnu-as d idammen kan.

Ulac abrid ur wwiɣ

Ur telli teɣmert zegleɣ

Ass-a ḍḥiɣ-d, fecleɣ, εyiɣ

Di tezmert-iw i tt-uɣeɣ

Si texcact* n nndama swiɣ

Ur d-ukiɣ almi qlalḥeɣ*

Si leεyub n zzman ččiɣ

Ččiɣ, ilaq ad xellseɣ

La d-yettmeslay da ɣef wezgal i yezgel kra n yiberdan, ahat mačči kan n tikli  i wass maca ula d nniya-s deg kra n temsal, d wid i iɣil d irgazen n yidles neɣ n tsertit yesfan, akken dɣa i aɣ-t-id-yenna deg tesfift “tarwa n lḥif” i d-yeffɣen aseggas n 84: « d ddunit i yi-yessekran amḍiq gar yiḍan mi lluẓen ad zehhren fell-i ». Seg tama-a yesḥassef nezzeh unaẓur almi yečča seg uḥbur n nndama. Rnu-as yufa iman-is yettwarjem-d s leɛyub, mi imuqel ansi i d-kkan yufa seg yifassen n zzman. Ahat mi d-yenna « ččiɣ » yenwa ad yeḍfer kan tameɣrut n usefru wamma amyag i iwulmen din d « aɣ ». Dinna s unamek ushil ad d-iban yesɛa d tidet amkan wawal « ilaq », meḥsub yuɣ-d taɣawsa ihi ad tt-ixelles.  

Temẓi-w tuser* aksum, teqqur

Asmi i as-tecreḍ lemḥibba

Terra-tt amzun d aẓerẓur

Yegran, ur yufig ara

Meskin yenčew seg unaɣur*

Iṭij ur as-yezmir ara

Atmaten-is cerrgen lebḥur

D tasmuḍi deg i ttafen ddwa

Dima ɣef tlufa n temẓi, deg tehregt i as-d-yusan yewwi-d awessef ɣef waddad n tfekka-s d wamek i ad tt-tesrem tayri, dayi daɣen yesseqdec « lemḥibba » war aseḥseb, anida i d-yefka amedya d ucebbeh n waya – n temẓi-s – ɣer uẓerẓur i irewwlen seg urɣu n unebdu ma d netta yeqqim kan yerɣa. Ahat nzemmer ad nefhem dakken « aẓerẓur » ira ad d-yini yes-s « iɣriben », urɣu n tmurt d ugris n tmura n berra akka am Faffa.  

Fkiɣ-as lebɣi i rray-iw

Ḍefreɣ acrured n tullas

Taggara weddfeɣ temẓi-w

Di ssuq n lḥif d tmurdas*

Γer lemri ssakdeɣ udem-iw

Tacmat ufiɣ teḍla-yas

Ccib yeṭṭef aqerruy-iw

Am udfel yessa fell-as. 

Anwa anaẓur-a ur nesseḍlem rray-is skud d aneggaru-a i d imḍebber n yal yiwen, Lwennas n Ayt Lewnis yerna yessarem lemmer izemmer yiccer-is ad yezlu rray-is. Rray yuɣal d amdan i yettwasseḍlamen dima sɣur icennayen ladɣa, ma nefka-d kra n yimedyaten: seg yimeslayen-nni yettwassnen n Ḥnifa  » D rray-iw i ad tt-ixedmen d rray-iw, mačči d nekk i ad tt-ixedmen, d rray-iw », ɣer wawalen iweznen n Sliman Ɛazen: « Ttnadiɣ leɛqliya a rray-iw ay amehbul, bɣiɣ ad rebḥeɣ lemziya, fkiɣ cclaḍa i weɣyul », ɣer imeslayen n Fahem: « a rray-iw a tin xedmeɣ lukan di sɛiɣ leɛqel ». Lwennas ayen ɣef wacu yerra llum ɣef rray-is s waṭas d aṭebbaɛ-nni i ad t-itebbaɛ ɣer yiger n sut tiqendyar, dima d yiwen n ugemmuḍ i d-yettemlil; d tafekka-s akked lǧib-is i tent-yettawɣen. 

Nwiɣ ur ttidireɣ ara

Aṭṭan n lḥubb d timqestin

S kra n win iɣef i iεedda

Udem-is akk cerrgen-t lesnin

Ziɣ mazal fell-i asigna

D igedrez* i yi-yeggunin

D tadukli ay d ssebba

D leḥbab  ad yi-yerwin 

Deg yiseggasen-nni n tmanyin ay tfeǧǧeǧ temẓi-s, tessuter ad as-d-yefk amur n tayri i tettalas, dɣa ameskar yella izemmer da ad yesseqdec awal n « tayri » deg adeg n « lḥub » imi texḍa tmeɣrut rnu ɣas ad tzad tunṭiqt deg ufyir-n ur d ayen ara t-iserɛen, maca yefren ad yesseqdec awal i yettazzalen s tugart imir-n deg yiberdan. Icebbeh daɣen tayri-a s yiwen n usenfali yeẓẓay cwiṭ, icebbeh-it ɣer tmeqset, ɣer tefrut i yettcerrigen. Ma deg taggara n tseddart n uḍris-a wis-sin iɛewwel ad iɛebbi annect-a akk ɣer yiri n tdukkli. Muqlet i usenfali amegzu (intelligent) n umeskar i yesḍelmen s tɣara tusridt tadukkli maca ur leḥbab, anda i d-yenna « ad iyi-rwin » deg adeg n « i d yi-yerwin » akken ur ten-ireddu ara (accuser). Uqan inaẓuren yecceqdacen tigzi-a deg uḍris i d-irennun ala ccbaḥa i tmedyezt tajerrumant. Annim-a akk yessegza-d fell-as ugar amek almi deg uḍris wis-kraḍ. 

* Taxcact : tafeqluct (baratte)

* Qlileḥ : s’agiter (de douleur)

* User : maigrir

* Anaɣur : grosse chaleur 

* Timurdas : trahisons/scélératesses

* Igedrez : grêlons

Mhenni Xalifi

Partager