I demma n tejmilt yuɣalen i yimeɣrasen n « tafsut taberkant » n 2001 deg taddart n Ubizar deg At Jennad s lmendad n tidukla tadelsant « Amnay n Ubizar », tella-d yid-nneɣ temlilit akked Temsiwt Takjudt Lamiya, yellan d teɛagelt akked timsiwelt tunṣibt n tidukla-agi , uskasi ɣef ayen iccuden ɣer yidles sumata akked liḥala n timeɣnest akked d liḥala di tmeti-nneɣ menbeɛd mi zrin 34 isaggasen ɣef tafsut n imaziɣen.
Ahat tzemreḍ akka s tewzel aɣ- id tefked tamuɣli ɣef tidukla tadelsant Amnay n Ubizar ?
Tidukla –nneɣ tebda leqdic deg annar n yidles deg useggas n 1991. Maca zedwa id tewwi temderkal deg useggas 1996 ɣef uguren n « tɛacrat taberkant » anda rebrab yerki tamurt, dɣa teḥbes leqdic-ines alarmi d-aseggas n 2011 anda id tuɣal s-annar s-ifaden nniḍen ddew leɛnaya n uselway –ines amaynut Mass Murad At Mimou yettwasnen d-aneɣmas deg tilibizyu « Dzayer TV ».
Acu n leqdic teséɣem seg asmi id tuɣalem s annar ?
Gar wayen tɛebba tidukla –nneɣ deg annar n yidles, nezmer ad nebder asfugal n izemziyen ( dates) yallen d limara n umenuɣ ɣef yidles amaziɣ am yanayer, tafsut n imaziɣen am akken diɣ yal aseggas nesfugul tameɣra n tlawin di 8 mars, ussan n tigemmi( patrimoine) anda id nesbedd i tikelt tamenzut lqaleb n tisbeddit n umanay n ubizar . Si tama nniḍen, deg leqdic n yal-ass  ,;netthaggi timeɣriwin deg ussan n unebdu neɣ wid n remdan anda yettili ccna akked umezgund tmedyazt d isaragen.
Tidukla-nwen tegezmi-tt d ṛay ad terr tajmilit i yimeɣnasen n tafsut teberkant deg ass n 25 akked 26 deg agur n Yibirir, acu n wahil id theggam s demma ?
Deg teɣzi n ssin wussan-agi ad tili i tezwara tisemɣert n imeɣnasen n-umusu adelsan amaziɣ( MCB) yellan deg annar seg isaggasen n tmanyin ɣer ass-a am Mass Nuredine A.S, Oubelil Youcef, Hamama Youcef, Massa Ousmeur . Aya ad yilli menbeɛd asersi n tmequnt n izeǧǧigen ɣef uẓeka n Guermah Massinisa akked Matoub Lounes deg At Dwala. Am akken diɣ ara yilli usarag ɣef tidyanin n « tafsut n imaziɣen » sɣur Mass Arezki About akked Mass Nait Mouloud. Ad yilli diɣ asɛeddi n usaru ɣef tafsut taberkant yexdem s demma Mass Abderzak Larbi Cherif. Ama akken diɣ nenwa ad tilli tecquft n umezgun sɣur terbaɛt n « Lewhama ». Ahil-agi nneɣ ad yekfu ass n sebt s tmedyazt ara –aɣ d awwin imedyazen-nneɣ ara d yassen si yal tamnaḍt n tmurt n leqbayel.
Aṭas n imeɣnasen n yidles id tefka tamnadṭ n At Jennad uklalen asen tuɣal tajmilt ur d- ddin ara di tafrant nwen. Amedya unaẓur iɣ- yeǧǧen Said Iamrache, neɣ imejraḥ n tafsut taberkant am Achour Asefsaf, Habou Hamid…..
Ilindi nebedd ɣef izekwan n Hamaned akked Rihane yeɣlin di tafsut taberkant n 2001. Ma yella d wiyiḍ di dhen-nneɣ asen- tuɣal tajmilit uklalen di lawan, imi yal yiwen s wazal-is akked lqder-is . Ulamek ara nettu ayen ɛatben d wayen xedmen ɣef yidles –nneɣ akked tilelli-nneɣ.
Ayen ihi imi d- asmekti n tadyanin n tafsut teberkant, ur d tencidem-ara iɛagalen n umusu n leɛrac a beɛda mi ara nnẓer d akken tikti n usbeddi n umusu agi tebda dagi deg At Jennad deg unejmuɛ amezwaru yellan s demma di tɣiwant n Freha ?
Anect-a d ayen yellan, mebla cekk d wagi ara yillin d -ahil –nneɣ ɣer zdat akken aktay n ugdud d-awzɣi ad yettwettu. Ulamek ara nettu irgazen id yegran leɛnaya deg tallit-nni n leḥris imi iswi-nneɣ d wagi. Nekni nella akken a neseḥbiber ɣef umezruy n tamnaḍt-nneɣ i tazwara akked d win n tmurt n leqbayel s umata si tama nniḍen.
Kem yellan d tilemẓit ur neddir ara tadyant n tafsut n tmanyin akked tin n 2001, amek i d –aḥulfu-inem yal mi ara d yilli wawal ɣef timsalin-agi ?
Aya yesllalayed deg-i tawnafit akken ad issineɣ ugar ɣef umenuɣ n imezwura-nneɣ, bdu-tt-id si trad mgal amnekcem aṛumi alama d win iccuden ɣer umenuɣ ɣef tugdut, izerfan n umdan, idles amaziɣ si 1962 ɣer ass-a. Amzruy-nneɣ yeččur d lumayer yeqnen ɣer tirugza d iseɣ.. tamurt-nneɣ teǧǧa-d irgazen d tilawin s wacu nezmer ad nezdi lqed. Aya diɣ yesimɣur leḥmala deg ul-iw ɣer timadit-inu am akken is yeqqar usefru : « ay azwaw aqli ferḥeɣ / imi iyi-nnan anwi ikem-illan/ nekk laṣel-iw n imaziɣen/ widen umu mechur yisem ». Si tama nniḍen aya yesmendig deg ul-iw lebɣi akken a nkamel deg umecwar id –aɣ id neǧren imezwura am Krim Belkacem, Mammeri, Matoub Lounes, Ait Menguellet, Ferhat Mhenni,Taous Amrouche .. d wiyaḍ irekelli !
Ait Slimane Hamid