Accueil Tamazight Amek d wanda ?

Tafsut n Yimaziɣen d tefsut taberkant : Amek d wanda ?

2503
- PUBLICITÉ -

Yuɣal  ssqef n tugdi ɣef iqqera n yimdanen deg iseggasen n 70. Boumedienne yesselḥa tamurt  s w uzal akked udebbuz. Win id yennan kra ad yettwaḥbes ,neɣ ad yettwenɣa neɣ ad yenfu. Srabes  ḍelqen tuccar-nsen ɣer yal taxlijt di tmeti am akken i tt-id yenna Matoub Lounes deg awal-is “ sin leḥruf ḍelqen tugdi”. Akabar n FLN yeḍleq  aɛdil-is ɣer yal amkan,armi yuɣal  ulac acu i-izemren ad yeḍṛu neɣ ad yennulfu  di tmurt mebla ccwaṛ-is. Akken medden ad

- PUBLICITÉ -

fehmen( ad gzin akken ilaq)  belli ifukk urar xas acennay  Slimane Azem ttwakksen iḍebsiyen-is di ssuq, yettwagdel di radyu( 1967). Krim Belkacem yettwenɣa di Lalman . Ismawen n-igarwiliyen id yellan  deffir tanekra n umenzu n-unbir am Boudiaf, Ait Ahmed, Khider, Krim ɣaben ismawen-sen yuɣal  d-aseṭṭaf win ara ten-id yadren. Imeɣnasen n FFS kecmen di tudert tuffirt. Yekfa wawal, kfan inejmuɛen  neɣ  axxamem yuɣal d-awezɣi. 

Maca akken yebɣu yeɣli d yigenni ɣef iqqera n yergazen akked tlawin, di lɣerba llan wid id yakren i cɣel aserti. Seg wakka id yella    deg useggas n 1964  usbeddi n ugraw n imaziɣen s ddemma n-Mass Rahmani Abedelkader, Mohand Said Hanouz, Naroun Amar, Khelifati Mohand Amkrane, Taous Amrouche, Mohand Arab Bessaoud. Anejmuɛ akken ad tili talalit n ugraw-agi tella-d deg axxam n Taous Amrouche. Ɣer ugraw-agi yenerna-d deg useggas 1968 Youssef Achour, Hamici Hamid. Agraw n-imaziɣen aṭas n tesɣunin id yessufeɣ akken ad yesfiq agdud ɣef yidles amaziɣ yettmettaten amer ad yeddekwel  akken as yerr  leɛnaya. D anec-t-a ara d yawin di tazwara n iseggasen n 70 ad yili uḥerkel ɣef yidles ɣer tama n Mouloud Mammeri yesɣarayen niqal tamaziɣt di tasdawit n Lẓayer tamanaɣt. Maca adabu n yimiren ur iqal-ara imalasen n yidles yesṭṭuqet fell-asen taganit akked lḥerṣ. S w-akka ad nnef belli ulmud n tamaziɣt n Mouloud Mammeri yesḥesbs-it  Boumedienne deg useggas n 1973-1974. Mačč kan daya imi ula d-isammi i terwa-nneɣ  s-yimsawen imaziɣen    ttwagedlen deg tadbelt ( administration) . Dima deg useggas n 1974 adabu yegdel  tameɣṛa n treḍlimt( fête des cerises) deg Larbaɛ n at Iraten anda id zedmen  ijadarmiyen s-ẓẓur akken ad s xerben leqdic yellan i lmendad. Tadyant-agi tegla d s w aṭas n lmeyytin gar wid id yefɣan ɣer timesbaniyin id yellan imiren. 

Gar anect-a n-tamḥeqranit akked ẓẓur kran-d kra n-imeɣnasen  am Smail Medjeber ( yellan deffir tisɣunin AB Amazigh, Iṭij, Atmaten) , Hocine Cherradi, Mohamed Haroun, Ferḥat Mhenni, Lounes Kaci, Rachid Hammiche akken ad ɛebbin taluft n tmaziɣt.  D -anect-a yak ara ad yawin tafsut n-imaziɣen n 1980. 

Maca uqbel ad tebbeɛzeq Tizi-Ouzou deg ibrir n 80, mačči d-izli n tidukkliwin tuffirin am “tidukkla tamazɣa” neɣ “ tidukkla taferka” id yakren mgal lbaṭṭel id yesseɣli udabu ɣef tmaziɣt akked imeɣnasen-is . Ayen-nni n cckama sɣur leḥkem yesṣawed kra seg-sen( seg imeɣnasen-nni) ad aɣen abrid n takriḍt s ddemma n-usersi zdat tisudsiwin n dewla ( institution étatique) am uɣmis El Moudjahid  lbumbat.  Imeɣnasen yellan deffir tadyant-agi  id yeḍṛan deg useggas n 1976 d Smail Medjaber, Mohamed Haroun, Hocine Cheradi, Lounes Kaci. Meɛlum adabu yeḥkem ɣef imeɣnasen-agi s lḥebs s ṭul leɛmer am akken i ten id yesmekta  Matoub Lounes  :

 tawwurt n lḥebs fell i tzemm,

 fell-as tewriqt-iw tewcem

 tura testenya tseggem, 

ṭṭul leɛmer id timerka”. 

Si tama nniḍen , dima deg isaggasen n 70, llan imeɣnasen iḍefṛen abrid-nniḍen. Abrid-agi d win umi ara nsemmi amennuɣ adelsan ɛebban ɣef tuyat-nsen icennayen am terbaɛt imeziɣen imula, acennay Idir, Lounis Ait Menguellet  wuɣur ara d yernu ɣer deqal Matoub Lounes. Ɣer tama n-icennayen-agi llan diɣ ineɣmasen n radyu t-is snat am Ben Mohamed, Meziane Rachid, Mohamed Guerfi, Tassadit Tituh  id yernan leqdic-nsen srid si radyu ɣer umennuɣ ɣef yidles Amaziɣ.  D anect-a ara d yawin ttnaṣfa n iseggasen n 70 talalit n tizlit ara yesduqqesen agdud d lekmal-is “ a baba inouba”. Tizlit-agi yezdin acennay Idir akked umedyaz Ben  Mohamed d taseddart  temenzut akken ad yewwet  ugdud s-ugrez akken ad iẓer anda akka i teddu lasel ines. Amzun d ṣṣḍa i tizlit-agi Ferhat yerra-d lejwab akkin s yifyar-agi anda i s-yeqqar: 

Ɣef leɛyun ttmeslayen

 nekni ur neẓri d acu

wissen d timmi neɣ d allen

neɣ dayen nniḍen nettu

akit a widen yeṭṭṣen

idles-nneɣ la irekku”. 

Ur iɛaṭṭel Lounis Ait Menguelletara ula d-netta si lǧiha-s yefka-d tergit-is di tezlit aɛeṭṭar anda is yeqqar :

 urgeɣ am akken d-ṣṣeḥ

ass-a mačči am yiḍeli 

urgeɣ am akken d-ṣṣeḥ

 ḥadreɣ i udrar yuki

urgeɣ am akken d-ṣṣeḥ

 agris  i t-yedlan yefsi.

Tallit tebda tettbeddil. Aqbayli yessadren i w allen yebda yezdi s lqedd. Idir, Ait Menguellet rnu ɣer-sen JSK id yettawin tilɣuɣa aseggas deffir wayeḍ rran-d lɛaz -nni yenquqlen  niqal . Anekiw yellan yekcem deg ujeɣlal-is , yufa ttra, yebda yekkat akken ad ɛiwed  talalit. Taḥjuṛt ɣer weltm-as, adɣaɣ ɣef wayeḍ yebda yettali uɣlad n lḥeṛma win ara ifergen ɣef sser n teqbaylit .

Ait Slimane Hamid 

- PUBLICITÉ -