Accueil Tamazight Zwaǧ gar zik d tura (2)

Zwaǧ gar zik d tura (2)

1924
- PUBLICITÉ -

Tameγra n zwağ:

- PUBLICITÉ -

Aṭas n tmaγriwin i d-iḍerun di tudrin n leqbayel, tugti deg-sent d tid n zwağ, tassemhuyt i fernen akken a d-teḍru tmeγra d anebdu acku imiren i d-ttemlilen akk yemdanen ama d iγriben ama d wid ixedmen imi d imuras. Ma yella d ass, di tugti fernen ass n lexmis d wass n lğemεa.

Ass n lexmis i tbeddu tmeγra, imawlan n uqcic yuγ-iten lḥal heggan iman-nsen, swejden akk ayen ilaqen. Ihi di tsebḥit zellun azger, tayemmatt a d-tenced tilawin n taddart akken ad ssifent smid, ad heggint taqufett ara iruḥen γer uxxam n teslit ad awin tabarizt ideg ara rren lqec i teslit, amedya; rebεa tqendyar, tabakitt n lhennin aqaleb n sabun … ayen uwumi qqaren tisnit, ad rnun tameccact uεejmi d wayen d-qḍan akken .

Lḥenni:

Ass n lḥenni, tislit ilaq ad tessired tarda yemgaraden atas γef tardiwin d wi tuγ tannumi. Tagi d tarda s tneffalin. Tinefalin d kra isufar ara d-yawi wemγar n teslit. Uqbel ad tebdu tarda ad tecεel tacemmuεt, d asfilet i wussan n talwit i wakken tislit d wargaz-is ad izmiren ad sεun dderya. Ihi tislit ad d-teddem tineffalin ne isufar i s-d-yewwi wemγar-is a ten-texleḍ γer waman i wakken ur tseεu ara uguren zdat-s. Llant kra n tudrin n leqbayel anda tislit tettruẓ γer lemqam ad d-tẓur. Tameddit n wass n lḥenni, yiwen ger yergazen n twacult n yesli ad iruḥ γer tejmaεt a d-yenced imezdaγ n taddart a d-ruḥen ad ččen imensi. Ayen iwumi qqaren asečči n taddart. Llant tudrin anda asečči yettili-d azekka-nni γef imekli uqbel a d-teddu teslit. Yella anda bab n tmeγra ad iεeddi axxam axxam akken a d-yeεreḍ taddart. Imezdaγ n taddart a d-asen merra ad ččen imekli neγ imensi, a d-asen γer wurar, a d-asen ad walin tislit, ad ttikkin di lferḥ di beddu n tmeγra armi tagara-s. Ula d-imawlan n teslit ttencaden-d wid sen-yettilin γer tmaγra. Melmi yekfa usečči, yal wa yewwi tiremt-is, ad ruḥen merra yemdanen γer wennar neγ tebraḥt anda ara d-yeḍru wurar. Argaz tameṭṭut, aqcic taqcict, amectuḥ, ameqran….atg. Melmi imawlan n tmeγra swejden i lḥenni d wurar, tayemmatt n yesli ad tawi lemlaḥ deg wurawen-is syen ad tessuzar i tebraḥt akken ad yimliḥ wurar. Syen tilawin timedyazin neγ tibuγarin yettawin isefra, a d-asent γer tlemmast n tebraḥt, ad bḍunt γef snat n-trebbuεa. A d-zzint d agraw, ad cennunt, ad ttawint izlan, ad sefrayent γef yesli akk d imawlan-is, ad ttcekkirent isli, imawlan-is, adrum-is, sellaḥ, tarbaεt at tessefray tayeḍ a d-ttεawad.

Amedya :

Ad ṣelliγ γef nbi, a d-yers lḥenni

A d-rnunt lemluk, yellan deg igenni

A t-yeqqen yesli, Rebbi a t-ihenni

Ad ṣelliγ γef nbi, a d-yers lmetred

A d-rnunt lemluk, Rebbi ad iḥareb

A t-yeqqen yesli, ageṭṭum n dheb

Ad ṣelliγ γef nbi, a d-rsen waman

A d-rnunt lemluk, yellan deg igenwan

A t-yeqqen yesli, lbaz ameẓyan

Llant tudrin anda i d-yettili ccna n tbuγarin s ibeddi, yarna ad teddunt ad tezzint am umeqyas di tebraḥt n lḥenni. Melmi kfant tbuγarin icewwiqen-nsent, imawlan n yesli a d-sersen ṭabla, a tt-γumen s lfuḍa neγ s tmeḥremt n zriru. Syen a d-sersen lmetred n lḥenni, daxel-is ad rren irden akken ad sεun dderya, timellalin akken ad umlulen wussan-nsen, tabakitt n lḥenni ideg ara s-qnen i yesli, ad rnun axelxal neγ ameclux n lfeṭa akken ad yerr tiṭ neγ yir lbas. Ar yiri lmetred ad yili lmeṣbaḥ s tcemmaεin yettfeğğiğen akken ad tifrir tafat-nsen si tama nniḍen ad yili ubuqal n waman acku qqaren aman d laman. Isli ad yeqqim s ubernus amellal ar lḥenni, a s-d-zzin imawlan-is d wid s-yettilin. Ma yella d imdanen nniḍen i d-yusan ama si taddart neγ berra n taddart akken a s-ferḥen, ad sastin fell-as s tedrimt, ayen iwumi qqaren lxir neγ tawsa. A d- yekker baba-s n yesli a d-yawi amγar ameqran n udrum a s-yeqqen lḥenni i yesli. Ad yeddem, ad yessimes iḍudan-is dγa a s-t-yeḍlu deg ufus ayeffus, di lawan-nni tibuγarin ad ttawint isefra, ad ssiγritent. Melmi iḥebsen tbuγarin, ad iεeddi umedyaz a d-yezzenz lḥenni, a s-yeqqar:

Ad ṣelliγ γef nbi, akka la neḥder

Yers-d lmetred am wagur id-idewwar

Daxel-is timellalin yurew ṭṭir lḥar

Rnan-d yirden i d-nemgar deg uzaγar

Terna-d lfeṭṭa i yexdem uḥeddad lḥar

Rnan-d waman i d-ugmen di lεinṣar

Rnant-d tcemaεin fkant-d tafat a nẓar

Ad cekreγ isli a lbaz lmiṣar

Ad rnuγ baba-s d argaz yesεan leqdar

A d-rnuγ yemma-s d tasedda mi d-tγewwar

A d-rnuγ tislit d lqed n tezdayt n ttmar

Lḥenni ad-yuγal ar lmetred a t-yeqqen lbaz γef lecfar

Γur-m tiγratin a lmesk n lεembarr.

Lant tudrin anda d amγar-nni n udrum i s-yeqnen lḥenni i yesli ara t-yezzenzen. Llant tudrin nniḍen anda sin imedyazen ad ttemxaṣamen s isefra (amεezbar), win iγelben wayeḍ ad yawi timellalin. Melmi yekfa lḥenni urar yettkemmil alamma qrib ad yali wass. Azekka-nni d ass wis sin n tmeγra. A d-teddu teslit s axxam-is. Taṣebḥit n wass, a d-tekker teslit, ad-truḥ d temγart tameqrant n udrum γer tala taneṣlit, a d-tagem aman swayes ara tessired, melmi d-uγalent si tala, tamγart a s-teqqen lḥenni i teslit, syen ad teccucef. Imawlan n yesli a d-swejden imdanen ara yeddun a d-awin tislit, ayen iwumi qqaren iqeffafen. Syen ad sarğen asardun naγ aεudiw, a s-rren lḥaf n leḥrir akk d uceṭṭiḍ n rqem akken a d-awin fell-as tislit. Yiwen ger imawlan n yesli ad yezwir γer zdat ad yezzuγar aεudiw, ma d taqefaft ad tetbaε sdeffir ad ruḥen srid s axxam n teslit. Melmi i wḍen iqeffafen s-axxam n teslit, yiwet ger tlawin s-yettilin i yesli, ad truḥ γer teslit ad tt-tẓer, yerna ad tt-εiwen deg ucberber n teslit . A s-selsent tajellabt d tkessiwt, a s-begsent agus n leḥrir, a s-qnent timeḥremt . Uqbel acbarbar, tislit tesaxdam kra isufar ilmend n cbaḥa-s. Ad terr agusim i yimi-s akk d lğuz akken ad icbiḥent tuγmas-is, ad tkeḥḥel i wallen-is s taẓult. Syen ad teqqen imecluxen akk d imeqyasen n lfeṭṭa deg yifassen, ixelxalen deg iḍaren, trennu ibrac d tefzimt γef yedmaren, tettεelliq γef tamgarṭ-is tazlagt akk d taqlaṭ, trennu timengucin i imeẓẓuγen-is, d taεeṣṣabt i twenza-s. Syen d acbarbar. Ad sburent aḥayek neγ timleḥḥeft γef yiri-s, ad γument udem-is s tmeḥremt, ad rren sufella uqaru-s tabniqt neγ akerzi. Akarzi-yagi d aggus n leḥrir ara s-rsent sufella uqerru n teslit. Llant teslatin yettlusun abernus ttγument-d aqerru-nsent s uqelmun. Tislit tewjed ad teddu, maca uqbel a d-teffeγ seg uxxam imawlan-is, a s-refdent acbarbar i wakken a s-yessew baba-s aman s wurawen-is, i wakken ad treṣṣi deg wulawen imawlan-is i lebda. Γas ad tbeddel axxam sser-is d wazal-is ad yegri ar itwacult-is, mi ara s-issew baba-s aman, tilawin ad cennunt::

Ssew-as a baba-s aman

Tislit ad truḥ di laman

Ass-a ad tbeddel axxam

Yemma-s n teslit ad tessuter deg yiwet ger tlawin tt-iqerben, tin i d wi tesεa laman, akken ad tessureg neγ ad truc s waman lebḥar ar iḍarren n teslit imi ara teffeγ de uxxam. Llant anda i ttruẓunt ula d abuqal nni ufexxar swayes tettrucu, qqaren d akken aman n lebḥar sefsayen neγ yal taγawsa n diri, ama d aḥeckul ama d iεekkir.

Melmi teffeγ teslit deg uxxam n baba-s, ad tt-salin sufella uεudiw, ad yerkeb γur-s win tt-iqerben ama d εemmi-s ama d xali-s, ad taγ abrid srid s axxam n wargaz-is. Ma yella γef uḍar i tedda a s-ṭṭfen afus wid s-yettilin ama d gma-s, weltma-s, xali-s, εemmi-s..atg. Taqeffaft a tt-teḍfar deffir, s ccna, ttegnas azal d ameqran, tibuγarin ad-ttawint isefra ad qarent : « A tislit, akem-yeg Rebbi d-tasaεdit », ubayen tislit attili d-tamarbuḥt, attawi saεd itwenza. Ma yella dirgazen lan wid yettawin ibeckiḍen, sufuγen iεbaren n lbarud, tilawin niḍen ad sγiritent.

Mi teweḍ teslit s-axxam, tamγart-is a tt-id-magar γer umnar n tewwurt s uγarbal akk d ubuqal n waman. Tamγart ad tesmir γer wurawen n teslit aman a d-truc yis-sen γer deffir 3 n tikkal., syen γer-s, tamγart a d-tefk i tislit aγerbal ideg llan yirden d temẓin, ibawen, timellalin, tiẓidanin yecban ttmer d leḥlawat.

Qqaren zik irden akken ad tesεun irgazen, timẓin akken ad tesεun tiḥdayin, ibawen akken a tt-teğğuğeg tudert-nsen, timlalin tuftiyin akken ad umlulen wussan-nsen yerna ad tefti teslit, ma d laḥlawa aken attiẓid tudert-nsen. Dina tislit a tt-tger ifassen-is daxel uγarbal, a d-tεemmer akkemic s wurawen-is, a d-tḍegger ayen i d-yeddan deg ifassen-is γer deffir. Llant kra laεwayed nniḍen i tudrin leqbayel anda tislit uqbel anekcum-is γer uxxam ad terẓ tamellalt γer lḥiḍ neγ ar yiri n tewwurt d wamek ara tekcem. Anekcum ad yili s uḍar ayeffus ara yezwiren, ma d tilawin i d-yeddan d teslit xarṣum tid s-yettilin ad kecment yid-s γer texxamt. Mgaradent laεwayed i temnaḍt γer tayeḍ, yella anda tislit melmi tekcem s axxam tettbedil lbus sebεa n tikkal. Yal tikkelt mi ara tbeddel ad teffeγ a tt-walin yemdanen yellan ttrajun-tt s ccuq. Yella anda tislit ur tettekes ara lbus alamma yeγli-d yiḍ, yiwen ur yezmir ad tt-iwali uqbel argaz-is, ala tilawin tid tt-iεawnen mi tekkes acbarbar. Tuksa n ucbarbar tettili-d s ccna, tilawin ad ttawint izlan ad qqarent:

Siγemt taftilt

A d-tefk tafat

Ad tezremt taqcict

I d-rebbant lxalat

Dγa mi d-yeγli yiḍ, inebgawen akk d imawlan n teslit ad ččen imensi. Syen yal yiwen ad yuγal s axxam-is. Yella wanda tameγra tferru s wurar. Llant tudrin anda tislit azekka-nni a d-teṣbeḥ. A d-ters takessiwt tamaynut, a tessexdem kra isufar i cbaḥa-s, ad teqqen lfeṭṭa, ad tεelleq sxab γef umegreḍ-is, ad teqqim di tesga n uxxam, amγar-is a s-yebges agus n leḥrir γef wammas-is, syen a s-yegzem tamzurt d wamek ara tels amendil γef uqerru-s. Tamzurt-nni i d-yegzem, a tt-sersen γer wejgu alemmas n uxxam, akken ad tuγal d tigejdit n uxxam. Imawlan n teslit akk d wid s-yettilin a s-fken adrim nettat ad tettanez γef iqerra-nsen. Syen tislit ad truḥ γer tala taneṣlit n taddart akken a d-tagem. Ad tawi yid-s abuqal a t-id-teččar, a tt-ḍefren yemdanen, tibuγarin ad cennunt ad qqarent:

Tislit tugem-d di tala

Tewwi-d agazu yewwa

A t-tefk i win i s-yahwa

Tislit tugem-d tiεwinin

Tewwi-d agazu n tẓurin

A t- tefreq i tnuḍin

Mi d-tuγal s axxam ad teqqim deg ufrag, iḍebbalen ad tezzin γef teslit 7 n tikkal yerna ad kkaten. Ma d tibuγarin ad cennunt fell-as εarus ad qqarent:

Aεarus a bu jaγlal

Tifi-k lala-k s uxelxal

Aεarus a bu sḥirqus

Tif-ik lala-k s ubarnus

Aεarus abu ljebba

Tifi-k lala-k s lfuḍa

Asmi ara εeddin sebεa wussan, imawlan n tmeγra ttgen imekli ṣṣbaḥ. Ad necden adrum d wid i ten-iqerben akk d imawlan n teslit a d-asen ad ččen, dγa tislit ad teqdec ass-n fell-asen, ad tili tesεa amḍid di twacult-is tamaynut.

Islam Bessaci

- PUBLICITÉ -