“liḥala n tutlayt-nneɣ tameḍrurt”

Partager

Sneɛted anta i d-Iken Xadija i yimeɣriyen-nneɣ

Iken Xadija d tameṭṭut , id illulen deg tmurt n Lmaṛuk deg udarar n Souss id yezgan di tama n wadda(anẓul) n Lmaruk. Alaɣ-is yeldi i yal idles , yesfillit tamussni. D fad n tmussni i tt-yessawḍen ad tegmer tussna akked timuɣliwin icudden ɣer wayen yecqan amdan. Tudert-iw tṛuḥ d tira, acku tira nek ɣer ɣuṛ-i d tudert, deg-s i ttafeɣ abrid di tudert akked d amḍiq-iw di tmeti.

Amek id tella tira n udlis-im «Iludi» turiḍ s tmaziɣt?

Adlis-agi, win is yellan di lmendad (deg uheggi ines) d yiwen umdakkel yellan d “infografist”. D netta id yessudsen tugna i tjellabt n wedlis yeddan akked lɣerẓa n isental yellan deg-s. Yuffa amek ara d yefk udem i yiḥulfan-iw . “Iludi” d taǧeǧǧigt n iḥulfan id meqqin s waṭas deg udrar anda id luleɣ di tama n Souss. Nekk seg wid yettaken azal ameqqran i tjellabt n wadlis acku d netta-t i d-lemri n wayen yellan d tira gar tiwriqin-ines. Armi yekfa yak cɣel-agi i fkiɣ adlis ɣer teẓrigt akken ad yennulfu.Ha-ten wamek id illul wadlis-agi yellan d tira tamenzut sɣuṛ tameṭṭut s tmaziɣt n tama n Souss.

Sumata, acu n isental yeɛna udlis-im ?

Iludi yesɛa taḥkayt-is. Rriɣ a taru-ɣ s tmaziɣt acku liḥala n tutlayt-nneɣ tameḍrurt , tulwa abeɛda dagi di tmurt-iw. Awal-iw yeɛna iseggasen n 90 imi di tallit-nni tamaziɣt ur tesɛi-ara amkan–is di tmindawt n tmurt. Tella tettwaɛzel, di rrif i tt-rren yixsimen-is . Iludi tussa-d akken ad tini ala i wanect-a n tamḥeqranit, ala i wanect-a n lbaṭṭel. Di lawan-nni yal adlis neɣ aḍṛis ara d yilin s tmaziɣt d tiɣri tasertit mgal lbaṭṭel-nni id yezzin si yal tama ɣef yidles amaziɣ. Sumata d wigi id isental neɣ amazan n wedlis-agi. Maca ammud-agi n isefra iɛebba isental nniḍen yellan d asuden i ugama, i tudert, i tayri. Iludi yella diɣ d-asfillet i lehna ,i talwit am akken yella d addud ɣef taktiwin iceɣben tidmi n yal amdan di yal amkan di yal zzman.

Tamuɣli-m ɣef tasekla tamaziɣt di tmurt n Lmaruk, acu n wazal tesɛa di tmeti ?

Tasekla tamaziɣt tufa ixf-is taggara-agi di yal udmawen-is( ungalen, tullizin, tamedyazt, amezgun) maca d-ammuden n isefra id yeṭṭfen amur ameqqran n wayen id yettnulfun d idlisen. Tasekla agi tufa sṣḍa ɣer imeɣṛiyen imaziɣen n Lmaruk i tt-yettraǧun s ccuq, xas ulamma yewɛer nezzeh akken ad nessmed imeɣṛiyen s tutlayt-nneɣ . Aya yekka-d seg weɛzzal tettwaɛzel tmeslayt-nneɣ geddac n lesnin .Meɛna ay akken ibɣu yella lḥal, nezmer ad nini ass-a belli tagnit tebda tettibriz ɣef yidles-nneɣ , imi amraren gar imyura d imeɣṛiyen zḍan tura, ufan tadiwenit ara ten yessemlilen di sin .

Amek tella liḥala n tsekla tamaziɣt di tmurt n Lmaruk, amek im id yettban yimal-ines ?

Agni n tsekla di tmurt n Lmaruk irekkem, aya yettban deg temliliyin yettilin s ddemma, deg inaw aɣelnaw yeɛnan tamsalt-agi . Deg isaragen id yettilin ɣef tira, tamedyazt, amezgun, ungalen ama di tzeɣwin neɣ deg allalen n umsiwed am radyu , tilibizyu. Nettwali aḥerkel-agi diɣen deg timziknin n wedlisen id yettilin di yal tama n tmurt akked diɣen deg tifaskiwin yeɛnan tasekla sumata.

Amek id liḥala n tazɣent n tsekla agi deg aɣmisen ? Meslayeɣ-d diɣen ɣef tiẓrigin di tmurt n Lmaruk.

Tazɣent taseklant ( critique littèraire ) ur telli ara akken i t-yebɣa lxaṭer. Ariḍa mazal txuṣ, mazal ur teddi ara tayet ɣer tayet akked d wayen id yettnulfun d idlisen. Imseɣaznen s tmaziɣt ur ɛumen ara. Asenqad n tsekla d acqirew id tewwi a nqazem akka ɣer zdat akken as nefk ammud i tasekla tamaziɣt , imi kra n win iqedcen deg annar –agi n tira yeẓra belli mebla aktazal, mebla tazɣent ur d tettili-ara tneflit n tsekla akken iwata. Deg ayen iccudden ɣer izrireg , tidet tqerreḥ imi ulac tizrigin s ddemma i tasekla tamaziɣt. Maca llant tiẓrigin yettɛebbin tasekla tamaziɣt ɣer tama n tasekla s teɛrabt neɣ s tafṛansist. Tuget n yemyura s tmaziɣt sufuɣen idlisen-nsen s ddemma –nsen( compte d’auteur) aya yeseḥzan !

Akked d imrura n tamaziɣt yellan di Lmaruk amek id tettili tadiwenit gar-awen?

Akked d- imyura n tmaziɣt di Lmaruk nemyussan, acku llant timliliyin s ddemma i yezdin gar imyura n tmaziɣt ay akken tebɣu tella tantala tamaziɣt s wacu ttarun . Tamaziɣt d yiwen umrar yesddukklen merra imyura akked imedyazen s tmaziɣt. Mačči kan nettemlil, imi yella llufaq gar-nneɣ akken yal yiwen ad yeggem imeslayen seg umawal n yal tutlayt tamaziɣt . Amedya nekk yessawalen s tutlay tamaziɣt n unẓul n Lmaruk sexdameɣ diɣen awalen id yekkan seg tmaziɣt n tama n ugafa n tmurt. S wakka nesnulfuyed tutlayt taseklant iwulmen i tira n wungalen akked tullizin. Aya yella-d imi nezdi merra isegzawalen yecqan tamaziɣt. Acku di lbal-nneɣ tamaziɣt d tutlayt taɣelnawt mačči n tama agi neɣ tama –ihin.

Akked imyura n tmurt n leqbayel, yettili umbeddel gar-awen?

Mlaleɣ-d melmi kan akked d yiwen umyaru aqbayli Mass Abderehman Hammam id yarzen ɣer tamdint n Casablanca, nemmeslay ɣef cɣel-agi. Acku ilaq ttra yellan deg tutlay tamaziɣt ad yifrir di tira-nneɣ. Ɣef aya nek akked tin iyi cban, ttagmeɣ-d di tira –inu si teqbaylit . Asirem-nneɣ d akken ad tili tadwilt deg ara nemlil merra akked imyura yettarun s tamaziɣt ama wid nneɣ neɣ wid n tmurt n leqbayel . Iban kan anect-a d afud ara yernu i yidles-nneɣ s-umata.

D acu-t usirem n Khadija Iken?

Ayen Sarameɣ d akken imyura n tmaziɣt ad yall i yiswir-nsen. Akken ad qazmen icqiriwen id ttmaggaren ama di Lmaruk neɣ din ɣer-wen. Sarmeɣ s leqdic-nsen ad temlil tasa d wayen turrew, ad dukklen warraw n tmazɣa , ad iban yiṭij –nsen. Tanemmirt i uɣmis n imaziɣen iyi d yefjan nuba agi akken ad nawi awal ɣef tasekla tamaziɣt ama ɣer-nneɣ ama ɣer-wen. Azul-iw ameqqran i tmurt n leqbayel acku d amennuɣ n tmurt n leqbayel iyi-d yewwin ula nekk ɣer annar n imenɣi ɣef yidles –nneɣ akked tutlayt-nneɣ.

Ait Slimane Hamid

Partager