Accueil Tamazight “Amedyaz illaq ad iɣer ulawen n lɣaci”

Udem gar wudmawen : “Amedyaz illaq ad iɣer ulawen n lɣaci”

2235
- PUBLICITÉ -

“Tamaziɣt mazal-itt di timawit. Ccna teṭṭef amkan d ameqran. Ma d tamedyazt ɣas akken nesεa imedyazen igerrzen, ifazen, maca ur nessaweḍ ara ad nejbed agdud-nneɣ. Qlil, ass-a, umdan ara yessiwḍen ad aɣ-d-iɣer asefru n tsuta-nneɣ, rnu mačči d idlisen i ixusen”

- PUBLICITÉ -

Deg tazwara anwa i d Mass Ben Taleb Brahim ?

Lluɣ deg 20 yennayer 1947 deg taddart “Tiqiccurt», lεerc n At Wasif. Din i d-kkreɣ, ɣriɣ din alarmi d 1962. Syinna kemmleɣ deg Tizi Uzzu, Delles d tsedawit n Lezzayer 1973. Syin xedmeɣ d amessinen deg uɣlif n yilemẓiyen d waddal. Syin daɣen xedmeɣ d amassay n tsileɣt, tafrant d unekcum ɣer uxeddim (…). Qedceɣ d kra n tidukliwin tiɣelnawin n tmurt-nneɣ, alarmi d aseggas 1984. Lliɣ d ameltaɣ n Ugraw Imaziɣen n Paris (seg useggas n 1969) u d agdad asebbak n tsaɣent n yizerfan n umdan (1985) … Ma deg useggas n 1997, ffɣeɣ s tgellawt n tezwert…

D acu i d tamentilt i d ak-yeğğan ad taɣeḍ abrid n tira ?

Ameksa mi ara yeqqim, ad ineğğer aεekkaz swayes ara yenher lmal-is. Nekk ttaruɣ I wakken ad sedhuɣ iman-iw, d win neɣ tin i iḥemmelen awal-iw d leqdic-iw. Ayɣer tira ? Alaxater siwa nettat ara d-yeqqimen.

Ahat tadukli-k d Dda Lmulud d Muḥya i d ak-yellin allen i tira ?

Dda Lmulud, afud-is meqqer. D yiwen seg tgejda n tmussni n tmaziɣt. Rnu-d ɣur-s Dda Muḥend Arab uɣur nelmed tirrugza, am nekk am yimeddukkal-iw I yi-icuban. D tidet, imi tikti tamezwarut deg ubrid n tira, tusa-iyi-d seg wasmi I ɣriɣ ungal-nni «Mmi-s n yigellil» n Dda Lmulud n At Caban.

I melmi tebdid tira s umata, ladɣa tamedyazt ?

Bdiɣ tamedyast am tezyiwin-iw di temẓi. Meḥsub asmi i d-bdant tlufa n ddunit, uguren n temẓi, lɣerba, tanessuft… D tamedyazt ideg uffiɣ ddwa d talwit.

Acḥal n yidlisen i d-tessuffyeḍ yakan ?

Ar ass-a n wussan, suffɣeɣ-d yakan sebεa n yidlisen s tmaziɣt. Amezwaru isem-is “Timsal”. Ma d wis sin isem-is “Akala n ufaris n uceṭṭiḍ aqeṭni”. Ma d wis kraḍ isem-is “Tajerrumt n tmaziɣt s ccna», sazergeɣ-t-i-d snat n tikal. Ma ukuẓ d amawal n (40.000) n wawalen, uriɣ-t s snat n tutlayin, tamaziɣt -tafransist. Semmaɣ-as ‘’Ccix-iw’’, yerna sazergeɣ-t-i-d tlata n tikal. Ma d wis semmus, d amawal daɣen, semmaɣ-as “Amawal n tmeɣra s tmaziɣt”. Ma d wis seddis d “Amawal (6.000) n yinzan s teqbaylit”. Ma d aneggaru d amawal-nni n 90000 n wawalen, semmaɣ-as daɣen ‘’Ccix-iw’’. Uriɣ-t s snat n tutlayin, tamaziɣt / tafransist.

S wacu n tutlayin i d-ffɣen ?

Am wakken yenna: J. Elmouhoub Amrouche : ɣas ttaruɣ s l’«A.P.I» ur zmireɣ ad ruɣ neɣ ad xemmeɣ siwa s teqbaylit. Ihi ula d nekk s teqbaylit i ttaruɣ, ula d idlisen-iw ffɣen-d s teqbaylit.

Anwa adlis i d-ak-yuwin aṭas neɣ i yenzan aṭas deg ssuq ?

Idlisen i yi-d-yuwin aṭas neɣ I yi-ilḥan aṭas deg ssuq, d sin-nni n yidlisen: tajerrumt n tmaziɣt s ccna akked umawal-nni Ccix-iw (kter n 9000) imadyanen i yenzan.

Ma nuɣal-d ɣer tmedyazt, acu n yisental iɣef tettaruḍ tamedyazt-ik ?

Isental iɣef ttaruɣ tamedyazt-iw, uwiɣ-ten-i-d seg tmetti-nneɣ taqbaylit, lḥasun mačči yiwen neɣ sin, gar-asen : tayri, tamaziɣt, timetti, tirugza…

Amek i ilaq ad yili umedyaz ?

Amedyaz ɣur-i d amussnaw. Illaq ad iɣer ulawen n lɣaci, s awal-is ad ilawi, ad immel abrid ara nawi. Ilaq ad yili d amedya deg tmetti-ines, ɣur-s ara ttwalin medden i wakken ad ḍefren abrid-is.

ara asen-tiniḍ i yimedyazen d yimyura imaynuten ?

Ur ttketiret ara awal, tameɣrut tettεawan ccfawat. Fukket asefru-nwen s yinzi akken ad as-alsen medden taɣuri. Ilaq s kra n wayen ara tarum, ad yesεu izen deffir-s. Ilaq daɣen ad tarum ayen swayes ara testenfeε tmetti-nwen. Ad asen-iniɣ afud igerrzen d tikli ɣer sdat.

Ma nuɣal-d ɣer tira-k, yadra deg unadi ladɣa ɣef wawalen iqburen, neɣ imawalen i d-tessufɣeḍ, tufiḍ-d uguren ? Ḥkku-aɣ-d ɣef tiremt-ik deg leqdic-a ?

Uguren neğren abrid i umdan. Ttεawanen bab-nsen. Maca simal ttqellibeɣ, simal ttafeɣ-d u ttissineɣ idles n lejdud-nneɣ. Zehhuɣ, ferḥeɣ ɣef aya I bɣiɣ ad snezheɣ imerɣriyen-iw.

Xas akken tettaruḍ tamedyazt, ungalen, maca tezwareḍ deg yimawalen, yadra i wacu ?

Sebba tamezwarut, imi agerruj-agi n lejdud-nneɣ skanayaɣ- d tadelsa d tɣerma n yimaziɣen. Tis snat imi imɣaren la ttmettaten u ttawin yid-sen kra din. Tis kraḍet, imi daɣen jmaɣ-ten-id i warraw n warraw-nneɣ akken ad ten-sqedcen, la ten-teẓẓuɣ, wa ad mɣin ma yebɣa Rebbi…

D acu i d tamuɣli-k ɣef tsekla n udlis amaziɣ ?

Tamaziɣt mazal-itt di timawit. Ccna teṭṭef amkan d ameqran. Ma d tamedyazt ɣas akken nesεa imedyazen igerrzen, ifazen, maca ur nessaweḍ ara ad nejbed agdud-nneɣ. Qlil, ass-a, umdan ara yessiwḍen ad aɣ-d-iɣer asefru n tsuta-nneɣ, rnu mačči d idlisen i ixusen.

Tamaziɣt tuweḍ ɣer uswir-is neɣ ɣer umkan-is i d as-ilaqen neɣ mazal ?

Mazal u mazal «Iḍul sanida ara nruḥ», maca akken yebɣu yili lḥal, nekkni ur nḥebbes ara. Iswi-nneɣ ad t-naweḍ i wakken, yal yiwen yal yiwet deg-nneɣ, ad ixdem ayen yessen d wayen yezmer.

D acu tssewjaḍeḍ ɣer sdat ?

Nnig mraw d sin (12) n tsellayin i yigurdan d imawlan-nsen ur ttεeṭṭilent ara ad d-fɣent, aya s tmaziɣt. Ma s tefransist ɣur-i yiwen n wammud n tmedyazt n temẓi.

Awal-ik n taggara…

Nekk seg wid-ak ismenyafen tigawt am tira, ɣefr lhedra n waḍu. Nettaru-d ayen nessen, win neɣ tin ibɣan ha-ten-in ɣur-s. Wid ibɣan xir n wakka, ad ten-id-yaru neɣ ad ten-id-yarrew. Ma segmeɣ lḥemdu Lleh, ma ḍelmeɣ staɣfir Lleh. Tanemmirt i uɣmis-agi-nwen ɣef leqdicat-is, tanemmirt i kečč daɣen a Abdelghani.

Adaoun Abdelghani

- PUBLICITÉ -