Accueil Tamazight Amek i aɣ-tnegger tutlayt?

D rray-iw : Amek i aɣ-tnegger tutlayt?

1844
- PUBLICITÉ -

Segmi d-tecfa ddunit, yettwasteɛmer, yettwaḥqer ugdud amaziɣ. Deg talliyin-a, zgan yimaziɣen ttnaɣen mačči kan akken ad idiren, maca akken ad yidir yidles-nsen daɣen.

- PUBLICITÉ -

Almi d tallit n ukcam n Fransa deg Lezzayer seg 1830 d asawen, mlalen-d Yimaziɣen d tsetratijit tamaynut n usehres. Tebda Fransa teɣɣar idles n yizwawen, deg umedya-nneɣ, syin thegga-d ahil amek ad t-tessedrem s wuẓi n yidles aberrani, abnaw n yiɣerbazen, timesgida…atg.

Deg zzman-nni dɣa, ufan yimesdurar tettbeddil tudert-nsen n yal ass, ula seg tama n tutlayt, imi d win i d asentel-nneɣ tura.

Simmal iteddu zzman, Fransa mazal-itt deg wakal azwaw, simmal yettekcam-d umawal d amaynut i werǧin slan yis-s yimesdurar. Tamezwarut d tameslayt n yifransisen n yal ass am : «bonjour», «évidemment», «en tout cas», «soirée». Da, ur ufan yizwawen iman-nsen deg uḥettem ad ten-ddmen imi, yiwet sɛan igdazalen-nsen iheggan am: «sbaḥlxir», «niḥqa», «aredmani», «tameddit». Tayeḍ, bɣan ad ḥerzen ayla-nsen daɣ nutni.

Tkemmel tegnit akken almi yettwaseqdac yiwen n umawal d atrar, ixulef win n yal ass i ssnen. Ladɣa deg wayen yerzan ttawilat n tudert d wayen i d-yettwabdaɛen.

Lameɛna ɣas akken, ufan Yizwawen n zik ttawil amek ara qablen akcam n wawalen-a war ma ḍeggren tutlayt-nsen: rran-ten d imaziɣen! Am «agidrun», «abyun», «abrusi», «astillu», «akamyun»…atg. Aya ɣef tasut (lqern) iɛeddan d tin n deffir-s. Ulama drus i yeɣran imir-nni tafransist, aṭas i yesqedcen tutlayt s wudem azedgan.

Ma yella d At tura, ahat seg wakken ɣran qrib merra tafransist, nwan d anṭaq-ines akken ilaq i d tifrat, almi sseqdacen awalen-is amek i d-usan, tettruḥ tutlayt tettahda. Deg wadeg n «asirjwan», tura ad tesleḍ i «le serre-joint». Deg wadeg n «agidrun» ad tesleḍ i «le goudron», «quand même», «le tout-venant». «La puce»…atg. Tettwammeslay dɣa tefransist deg yidurar-nneɣ !

Akka ihi i tnegger tutlayt i ugdud ; yal mi ara as-yebru ulamma cwiṭ ad d-iteddem tin nniḍen.

Mhenni Khalifi

- PUBLICITÉ -