Ayen yak i d-nniɣ
Fehmet a medden
Mačči ɣef tin bɣiɣ
I kfan ifaden
Xas la d-ttmesliɣ
D ayen ak nniḍen
Deg ul-iw ẓriɣ
D acu i di-qerḥen
Deg yiseggasen n 70 temdyazt teqbaylit, tebda tettefeɣ i unar n tguni deg akken teglugel tettel acḥal n lesnin yakan.
Aya yella-d s lmendad n imedyazen i d-yegren ɣer reḥba n tira akked n tesekla am Ben Muḥamed, Ferhat Imaziɣen Imula, Idir, Ait Menguellet, uɣur ara d-yernu ar deqqal Matoub Lwenas, Malika Doumran, weεzib Muhend Akli, Ɛmer Kubi, Muḥya d waṭas nniḍen.
Lunis netta yebda anekcum ɣer ugni n tmedyazt tasertit s leḥder anwa ur necfi ara i tizlatin-is « aεeṭar, semmeḥt-as ɣef ayen d yenna ». Maεlum i tezwara lebni n yisefra icudden ɣer tsertit yella s lamεun akked d lemtul. Imedyazen bdan sakayen agdud ɣef yidles-nsen amaziɣ uɣur εnan waccaren n tatut akken ad t-tegzren s lḥder imi di tallit-nni ulac tilelli n umeslay. Deg uḥric-agi yenna Ferḥat :
Ɣef laεyun ttmeslayen
Nekni ur neẓri d acu
Wissen d timi neɣ d allen
Neɣ dayen nniḍen nettu
Akit a widen yeṭsen
Idles –neɣ la irekku
Defir n tiɣri tella-d tiɣri yuɣal-d ṣṣut si yal tama. Aɣbel yerḥen imedyazen d akken medden ad rran lbal ɣer tutlayt-nsen akked d idles–nsen, yebɣa ad yesebleε lbir n lawan deg uzabuq-ines:
Kem gar teqbayliyin
Yellis n tudrin
Ɣef tuyat tbubeḍ taεkemt
Ilaq ad trebiḍ mmi-m
Mmla-s tiqdimin
Selmed-as yak tameslayt
Iles n lejdud ad d-tyisin
D idles n tmurt-im
Selmed-t uqbel a d kem ifat
Nig aya-gi, yela diɣ uleqqem n usirem deg ulawen n yemdanen, i wakken xas tettban tegnit teṣεeb, iberden sawnen, ur berrun ara i leqrar, ur ttayasen ara. Yenna Lunis :
Urgaɣ am akken d ṣseḥ
Assa mačci am yiḍelli
Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ
Ḥedrɣ i udrar yuki
Urgaɣ am akken d ṣseḥ
Agris i t-yedlen yefsi
Yelḥa lhal yuzzel wawal, lsenin sawalen i wayen niniḍen. Deg isaggasen n tmayin iban-d belli ilaq awal ad yini ayen yellan, ad yeskfel lbaṭal i d-yeɣlin ɣef tmaziɣt, ilaq timadit n ugdud ad ttubeεzeq am wakken id as yenna umedyaz :
Abeḥri n tlelli
Xas ṣud-d fell-i
Yidek awi-yi
D abrid n lεali
Jeddi d amaziɣ
Nekk d amziɣ
D amaziɣ ddreɣ
D amaziɣ ara mmteɣ
Abrid n tegrewla yenjer metwal tilin n tmaziɣt akken a d tesεu amkan deg tmurt-is, a beεda mi d tevra tadyant n yibrir 1980. Tugdi yenquqel lsas-is, xemsa ttwaksen-t ɣer yimmi, Matub ur yeduri kra :
Xas ḥarni rebεa leḥyuḍ
Xas lfinga ad tt-ttwaliɣ
Xas lḥif ayi-d-iṣuḍ
Xas yecceḍ ubrid ara wwiɣ
Ma nnan-iyi-d s anda tleḥuḍ
Ad asen-iniɣ nekk d Amaziɣ
Ẓrubat d ifergen n lxuf ttwaksen, yeɣli uɛled n ukukuru, terɣa tattalt n ustehzi, awal yegga-d timejatin yuɣal umyag n teqbaylit yettmal-d ayen yellan mebla tuzya d ttunḍa. Ulac tamsalt icudden ɣer umzruy-naɣ,; ɣer tsertit yeǧǧa akken mebɣir ma iεeba-t. kra yeḍran neɣ i d-iḍerun tamdyazt n teqbaylit terra tamwat ɣur-s, ur teǧǧi ara ad iεedi kan akka mebɣir ma yeẓra ugud s wanect-nni. Yenna Lunis :
amacahu
Ɣef udrar mi d yerra ṣṣut
Lhiba-s tewweḍ-d arraw-is
Amacahu
S idmaren i ttqabalen lmut
Seεerqen i uεdew later-is
I tnegerut
Amek ara yefru ssuq-is ?
Weṣṣan si zikk
Ɣef temεict n daw uḍar
Akken aneggaru ad d-yer ttar !
Ger yiberdan yesawnen yessan d isananen, ala s udem n temdayat i yenquqel uɣareb n tguni. Ala s walal i yettwakkes ukraf n wallaɣ d tiderɣelt ɣer wallan. Ala ttawil n tmedyazt i illan d allal akken agdud ad iẓer acu id as-d-ttheggin ussan. Yuɣ lḥal lebni n tmedyazt teqbaylit tasertit ur d-yusi ara kan akka imi yella- as d lsas Sliman Azem i d –inbhen si zik ɣef anect-a :
Teẓram yak a leqbayel
Anwi i d mmi-s n lasel
D win yettḥezziben i nnif-is
Lukan nemǧaza naεdel
Rray-nneɣ ad yedukkel
Kul wa as–id-yeḍher umur-is
Ma nettεemid i lbaṭel
A nuɣal yakk am ṭbel
Kul wa ad iheggi aεrur-is
Ait Slimane Hamid