« Win yenwan tameṭṭut de cetla wer tazmert teḍra yid‑s am ireggmen lmaɛqul. ma yella taggint n tkarḍt d iswi u d lwajeb ɣef talsa, ilaq a nẓer belli imal ɣer tulas i‑illa”
Ghandi.
Anda ur ḍsin-t tiḥdayin d lmuḥal ad zhun warrac, i d-yenna umedyaz deg awal-is. Si zzman n zzamn amdan yesfera ɣef tmeṭut. Yurra ɣef zzin-is, ɣef tayri i d‑tijbeden ɣer lijha-s.
Tugniwin yefka umedyaz i tmeṭtut mgaradent, lamɛni i meṛra zdint ɣer yiwen uḥlufu: lhir i d‑yettmirin seg‑s yesswalen i kra yellan d afirwes ɣef wales. Deg akka tiswiɛin ad nnaf belli Tameṭut deg allen umedyaz tikwal d laεnaya, tikwal d irebbi leḥnana, tikwal d aman yezizdigen ixef- is. Maca akken ibɣu yilli, akken bɣun‑t mxalafen‑t tmuɣliwin ‑is ɣer ljiha‑s Di yal lawan yezga d anadi fell-as. Di yal taɣawsa yettwali di ṣṣifa-s:
Ufiɣ-kem
Ɣef udem n wegrud
ɣef yimi n tislit
Di tmuɣli n win yeselqafen
Tettiliḍ :
D tadwat yezazalen amru
D awal si i-izrɛan asefru
D asirem ur n fennu
Di tagnatin n diq, mi d neɣlent lemwaji n iɣilifen, mi yeɛarq waluy akked d trussi, mi tqeccem tafat ɣef lemri yir tallit, deg yirebbi-s i d‑ yesukus lḥamu akked d tabɣest akken ad inamer ayen i d- bubben wussan. Di tmuɣli-s simmal yettqelib ɣef yigenni n liser, Deg lexyal-is yesutur ifer n lehna a yeslfen i lejwereḥ-is amer ad as tezwi ixedicen. Ulac tuddert mebɣir tameṭut, ulac talwit berra n idisans-is, ulac iḍeli ulac azekka nnig ṭif-is:
Ticki i- icewweq leḥzen
Lferḥ asen yenuɣna
Ticki tecmet tuɣ amkan
Tahuskayt ur d –teggri ara
Ticki ussan ccgen i zzman
Yissen i tenxar lehna
D –tamuɣli-m iyi seḥlen
Tleqem deg‑i asirem
Seg uɣbalu yellan d-aɣbalu n tuddert, yetteggem umdan timeqwa izerεen tuddert di lqaεa. Tanezruft d urar kkan zdat wer tillin n talest. Deg yimeṭṭi-s yella sser n wayen yezrin d wayen ara d iteddun. Kra yellan di tmeṭut yettban aεziz ɣer wid yemεabaren akked ddunit akken ad suksen iferdisen n talwit. Yuɣal unadi yecba alejlej. Anda yedda uḍar ixereq deg tabḥatin amer ad affen anida tekmen rriḥa n tmeṭut:
Sliɣ-am
Di taqsabt n –umeksa
Deg nazaɛ n- wanza
Deg usxenfet n –imeṭṭi
Deg suɣu amenzu n tlalit
Ufiɣ-kem:
Tettleḍ ɣef uεebud inezfen
D asaru
Tudert tewwid deg waḍu n tikli‑s leḥzen. Zhir‑is iɛbel i lejqayeq n tillin. Tuccar n lhem mi d fɣen-t celḥen aglim n talwit. Timajatin n wurfan mi id ḍalen-t ur yemniɛ ḥedd deg unezgum. Anda-t uxxam deg ur telli tesga unuɣni ? Anda-t ubrid ur nečcur d isananen ? Anda-t umdiq deg ur nettmager lehna iqqeccem lqlam iɣeblan ? Allen yettnadin igli n lisser zran-t ur yelli akkin naɣ akka. Sani ara tewhi tmuɣli ?
Ticki ẓeqfen-t tliwa
Ticki aɣurar yuɣ laqrar
Ticki di tekaw tirra
Yuɣal wawal d-asafer
Ticki lebɣi ur d-tnuffa
Inejla yecba aɛeṭar
D ṣṣut-im iyi-i iseḥlen
Ileqeêmdeg‑i asirem
Tettenququl tmedurt ddew iḍaren n wid yattnadin lesrar yellan. Lesrar ur nessin ala win ifahmen amek i d‑udem n ddunit. Yuɣal innig yezzi ɣer wayen yallan d ufir. Ɣer wayen i d yekkan nnig n wayen yellan. Ziɣ deg ixef‑is i‑yella lkuraj. Deg taɛwint n tmeṭut i d‑tezga tugma n tabɣest. Deg-s i d‑yettuddum adif yettaren temzi ɣer temzi-s. Seg ixef-is i d-yettalal uzgen n yixfawen-nneɣ id –aɣ- iruḥen d-asfel deg lemwaji n tikli urǧin yecban tikli. Deg akken zelgen lewqat, tuɣal d netta-t i –d-afud yattawin ɣer tagrawla magal ẓur akked lbatal. Deg allen umedayz tettban d tamurt, d-asalu yettawin ɣer tilelli, d-nahati yettuɣalen d‑aḍu ara yesfezwin leɣmam deg yigenni n tudert:
Wallaɣ-kem…
Ɣef yidim tesbak tugdi
D acmumaḥ ɣef udem n wakli
Tleqḥeḍ-d di tewsar temẓi
Ẓriɣ kem….
D tajegigt ɣef yimmi n lfuci
Ferẓeɣ kem….
Deg anuz n wamden i ṛebbi
Kra yellan yekka-d seg tmeṭut u yettezi ɣer tmeṭut. D netta-t i d tazwert d netta-t i d‑tagara. D ixef yettcudun ɣer yixef. Deg tebḥirt-is teǧǧuǧǧug tefsut. Deg yigran deg t-tteddu, imɣan yeskawen tugdi, yettecrawen tiddi zgan mɣin akken iberden yellan d imeckundawen ad ggen tagara i wuggur i-d yettawi lḥal akken ad iqazem lḥal. Di tikli n tmeṭut tettban tudert d –amecwar yettawin iman n wa ɣer yiman n wihin:
Ay asirem n –usirem
A tin ileqḥen tudert
A tin si necrew lhem
A telqaq yenɣen taɣert
A cbaḥa iḍebεen udem
Yeren leggaɣet teεfart
D –tayri-inem iyi-d- yemlen
Abrid yettawin s- amdan
Ait Slimane Hamid