Accueil Tamazight Targit di tmedyazt n Lunis Ait Menguellet

Targit di tmedyazt n Lunis Ait Menguellet

2602
- PUBLICITÉ -

“Ad tt-yessufeɣ Yellu ɣer lxir !» i qqaren Leqbayel yal mi ara s-id-alsen i targit, imi ttɣillin belli tirga ttefɣent yernu amur ameqran teddunt mxalfa.

- PUBLICITÉ -

Yeqqar Lunis At Mangellat :

Urgaɣ Lwerd azeggaɣ

Tessufɣeḍ targit d idamen

Urgaɣ lweṛd amellal

Idammen-nni zzin-d i lekfen

Ula d targit tuffiḍ-as anda teffeɣ

Urgaɣ la ttruɣ

Ahat assen ad ferḥeɣ

Ifyar-a s wacu iluɛa umedyaz ddunit yesbeggen-d azal n targit d wamek tetteffeɣ di tmettitaqbaylit.

Di tilawt, nettaf belli ɣer yal agdud di yal zzman, di yal idles ; targit tesɛa anamek ines yemgaraden seg ugdud ɣer wayeḍ. Ula di tujjya gan-as anamek, am wakken diɣ i ttufan dallal yesenɛaten agensay n yiman, dɣa yis-s ttafen abrid ad d-ssuksen ayen yesmunedlen fell-as talwit. Yessegzi-d umawal targit yenna :« targit d tuget n temsal i iḍerrun di tnafa n umdan », Freud si tama-s yenna: « targit d aṣṣiweḍ n lebɣi (lebɣi n tuzzuft) ɣer tagara-s ».

Ula di ddin targit ɣer-s azal meqqren, amedya d nnbi Yusef i yessnen i usefru n tirga, am wakken diɣ s ttawil n tirga i d-yettmeslay Yillu i imceggɛen ines. Aya diɣ nettaf- it deg tanfusin iccuden ɣer tɣerma tagrigit akked d tṛumanit. Zeus yellan d agellid n yiraniten n “l’olympe“ s ttawil n tirga i yuzen izen-is i “Agamemnon“, am wakken diɣ “Morphé“ yella d Yillu n tnafa akked tirga. Aya meṛṛa yessenɛat-d azal teṭṭef targit di tmedurt n yal yiwen deg-neɣ ama zik ama tura.

Targit temxallaf, tesɛa aṭas n wudmawen; Tella tin yeseḥzanen, tella tin yesefraḥen. Tella tin yeskanayen imal d wacu ara yeḍrun am wakken tella tin yeskanayen tiɣri n waggasen ikemnen daxel n yiman n yal yiwen deg-neɣ. Tella targit i izzuzunen asirem n umdan, am wakken diɣ tella tin iqemḍen lebɣi deg ul-is. Dayemmi di yal tasekla, ɣer yal aɣref, imyura d imedyazen ttgen amur i targit di tira nsen, sseqdacen-tt akken ad d-inin s wudem niḍen liḥala n waknef deg yella yixef-nsen.

Am yal tasekla di ddunit, tasekla n teqbaylit ula d nettat tebna ɣef tirga. Tamedyazt n teqbaylit tessexdem aḥric-agi n tirga akken ad d-tini azal n lebɣi, inizzifen d wurfan yetteyzagen deg wul n unaẓur. Lunis At Mangellat ula d netta yunnag yis-neɣ ɣer tmurt n tirga deg waṭas n yisefra ama deg wid iccuden ɣer tayri neɣ deg yisefra-s imḥaddiyen.Di lǧeṛa n yisefra yezzuzunen temẓi, awal yettawi ɣer tegnewt n umenni yeswan timiqwa n usḥiyssef. Akken nettaf belli tikwal targit d timkellext :

Lemnam-agi yeskiddib

Ur tettamen ay aḥbib

Urgaɣ lliɣ di tmurt-iw

Mi d ukiɣ ḍhiɣ-d d aɣrib

Targit di lawan n tnafa, tettara allaɣ yettemceččew akked wayen yellan di tilawt, yesḥissif ɣef yiḍ yefnan, iɣunza ass i d-yulin:

Ur s tt-semmeḥeɣ i targit

Assen mi ṭṭseɣ tameddit

Yewwi-yi-d rebbi

Tessefreḥ-iyi-d ddunit

S kra mennaɣ tqbel-it

Ɣurem terra-yi

Ukiɣ-d lferḥ tbeddel-it

Terra tamemt d lḥentit

Ziɣ tɣur iyi

Targit tga leɣrur, terra lebɣi yettcercur. Maca lexyal yella d lexyal kan. Lewhi d udem n lewhi kan. Tili d lemri n tili kan. Abeḥri werǧin tekres-it twemust ger icuduyen-is, werǧin yeqfel fell-as uffus s iḍuḍan-is. Abbu werǧin ijemɛ-it uxxam ddaw ssqef-is.

Urgaɣ-tt ass-nni

Terfed s wallen-is

Ɣileɣ dayen-nni

Ad rwuɣ isem-is

La ttruɣ ya lɣaci

Mi beddleɣ idis

Griɣ-d kkan weḥdi

Iruḥ lexyal-is.

Tanekra iwaqqaren n yiṭij tella d acengu n tudert tesserqiqis tanafa ger lemwaji-s. Tanekra d aḍu yetthuddun iɣulad tebna targit i wezru n tqellaɛin-is. Tanekra d isallen i d-yewwin iɣilifen n wayen yellan akken ad sxerben aẓeṭṭa n tkerkas tessuli tnafa. Maca xas akken, di kra n tegnatin yella yinnig ɣer tuǧǧwa n yiḍes acku di dduḥ-is yettban yeshel lewɛer :

Zriɣ-kem di tnafa

Amzun akken d ṣṣeḥ

Ukiɣ-d ul yettfafa

Beṭṭu yidem i iqrreḥ.

Yal mi ara d temmel belli lmerɣub qrib ad t-ḥazen iffasen ad ihub ubeḥri n teṣebḥit akken ad t-yenkeṛ. Wi cqa ma yella-d waya, ul yeḥlulin di nnesma n tayri werǧin ad yecɛef. Anda i-yettwaqqes i iḥemmel ad yexnunes. Di yal tikelt, mi ara d-alin iragen n lxiq ɣef wul iḥemmel umedyaz ad yinnig ɣer tmurt n targit akken ad yessusem aggasen yeɣza lweḥc n beṭṭu deg tecriḥt-is :

Ma bɣiɣ ad kem-zṛeɣ

Ad bellɛeɛɣ allen-iw

Ad kem-ttsewireɣ

Weḥdi di lmux-iw.

Yesmenyaf umedyaz tugna n tirga ɣef tid n tilawt acku di targit awezɣi yettarra aḍar, ayen ibeɛden yettban yeqreb.

Di tnafa sliɣ i teɣri

Ḥulfaɣ tergagi tassa-w

Ḥulfaɣ tessaki-d lebɣi

Lebɣi i s-cedhaɣ ayla-w

Ukiɣ-d zriɣ assagi

Ad s-geɣ abrid i lmeḥna-w

Tikwal targit tezzuzur ɣef tasa isufar n leḥnana, widen i d-yessakayen lebɣi deg ul n umdan akken ad iqazzem tebrek n tilawt. Ccuq d ucedhi ttuɣalen deg tegnatin-nni d afriwen yettawin ixef ɣef uɣbalu n wayen yebɣa :

Urgaɣ ttejra n leḥlu

Tefreḥ yeḥya-d uẓar-is

Neɣ

Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ

Ass-a mačči am yiḍelli

Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ

Ḥedreɣ i udrar yuki

Urgaɣ am akken d ṣṣeḥ

Agris i t-yedlen yefsi

Di teswiɛin niḍen d tilawt s timad-is i d-yettawin iferdisen yeslusuyen talaba-s i targit. Mi d-yella wanect-a tanafa tettuɣal d alejlej yettarran amdan ger iɣuraf n yir tallit.Tazmert tkennu ddaw ttɛebga umu tezmer. Ixef yettkukru ad iqazem ayen yefflen i lmeɛqul. Di teswiɛin am ti, tilwat tettuɣal d yir targit, tettuɣal d arejrej :

Am di yir targit kecmeɣ

Mi sliɣ tbeddleḍ axxam

Griɣ-d d awḥid nṭerreɣ

Ugiɣ ad ṣebreɣ fell-am.

Leɣṛur di tilawt, leɣṛur di targit ! Anda yuzzel rruḥ yufa tagnit tezmek. Ulac afran. Tikwal reffu yettili-d ɣef tidet yellan akked d lekdeb ur nelli. Deg akken ur yelli lxetyar yembarraz rray d rray-is, yennuɣ ṣṣber d ṣṣber-is, tagrawla tegra-d iman-is :

Mmel-iyi d acu d-tessuliḍ

Ɣer-i mi i d-tusiḍ

A targit efk-iyi lehna

Ma si ṭṭaq i tettɛeddiḍ

Ad t-ɣelqeɣ kul iḍ

Ɣer-i ur d-tkeččmeḍ ara !

Tidet tettecceg deg yir iberdan, targit tettawi ɣer timedwa ɣef wayeg ur yebni lxaṭer. Tidet teskan-d tebrek n yal ass, tanafa tesselleɣ ihdumen deg allaɣ. acu d-yettawi ɣer tafsit n lemḥayen :

Txerreq targit yis-i

Tessaki-yi-d s waman

Ansi i d-tekkiḍ

Ansi armi ḥesleɣ di lukan

Maca tikwal, tirga tettili-d i sswab. Tettlal-d akken ad d-tini tid yakk yefran. Tettidir akken ad d-tjab tid yakk iɛerqen. Tikwal targit d ddwa i yixef yenuɣnin, i wul yettwameḥqen, i tasa ycuḍen. Tikwal tirga ttillint d amazan n yigenwan i widen yeḍruren. D aslufu n yiniren ɣef tfekka yulwan. D tabret n Yillu i widen umu yeɛreq lewhi. Tikwal targit tjebbud akken ad as-tinni i wul tidet yellan, akken ad tessefhem i wacu tugdi i tt-yerḥan :

Urgaɣ yir targit leɛca

Ɣufren-iyi d imeyyaten

Ṭṭfeɣ itbir di tala

Seg yifassen-iw i d-it-wwin

Uɣaleɣ ddmeɣ abuqqal

Yeɣli-yi mazal lḥiɣ

Aman-is swan akal

Iɣaḍ-iyi mi terẓiɣ

Mazal akken di targit

Walaɣ win ɛzizen am rruḥ

Yenna-yi ta d dunnit

Ka teṭṭfeḍ ad am-iruḥ

Tekcem targit di tilawt. Ayen yekkukra wul ad at-iẓer icebbel tanafa-s. Tanekra iban ad tili ɣef tidet ama tqeriḥ ama telha. Tikwal targit d netta-t i d ddwa n tlufa. Tikwal targit d netta-t i d tiɣri ɣer tegrawliwin akken yimal ad yelhu. Di yal tallit ɣer yal agdud targit tessawel i targit, tirga ttleqqiment asirem, asirem yessidir amdan, tudert tettawi amdan ɣer leɛli akken tinirin n yigenwan ad as gen-t rreḥba i lebɣi n lebɣi deg uɣbalu n tafat ansi i d-tekka yakk tafat.

Ait slimane Hamid

- PUBLICITÉ -