“Asirem-iw, ad ttekkiɣ deg usnerni n teqbaylit s usefru”

Partager

Newwi-d awal deg tdiwennit-a d Ǧilali, d yiwen n umedyaz aqbayli yettidiren deg temnaḍt n Wehran. D yiwen seg wid irefden awal s usefru, i iḥemmlen taqbaylit, yessaramen ad tefruri deg merra timnaḍin n tmurt.

Aɣmis n Yimaziɣen : Di tazwara, ssisen-d iman-ik i yimeɣriyen…

Ǧilali At Sliman : D amedyaz i ilulen di yennayer 1985 deg taddart n At Sidi Ɛetman, taɣiwant n At Wasif, di Tizi Uzzu. Ɣriɣ deg uɣerbaz amenzu n Tigemmunin, syin gguǧeɣ-d ɣer temdint n Wehran, anda ɣriɣ deg uɣerbaz alemmas d tesnawit, armi i d-wwiɣ akayad n BAC. Syin uɣaleɣ ɣer wanda i yi-gezmen timiḍt, ɣer Tizi Uzzu akken ad kemmleɣ taɣuri tasdawant di tesdawit Lmulud At Mɛemmer (tasga n uzref). Tura aql-i ttkemmileɣ tizrawin n Master di tesdawit n Wehran. S umata, Ǧilali d yiwen iḥemmlen asqerdec n wawal akked tmedyazt taqbaylit, ladɣa tamedyazt taqburt i yi-ittarran ɣer tallit taqburt d yiḥeddaden n wawal. Aql-i daɣen d aɛeggal n tddukkla Numidya n Wehran, anida tteɛraḍeɣ ad d-fkeɣ afud di leqdic akked usefti n tmaziɣt.

Amek i d-tufiḍ iman-ik deg unnar n tmedyazt ?

D aḍu n tmedyazt i d-iṣuden deg-i, nekk ldiɣ-as tiwwura. Ahat yekka-d wayagi si tmetti ideg i d-kkreɣ, imi tudrin n Leqbayel, ttakent lebɣi n tẓuri i umdan. Seg tama-nniḍen, ufiɣ-d imedyazen i d-yufraren di tama ideg luleɣ am Muḥemmed Belḥanafi akked Waɛrab Ḥusin (d arraw n taddart-iw), akked umedyaz ameqqran Ben Muḥemmed seg tama n At Wasif. Rnu ɣer waya, ayen iɛeddan fell-i yettɛeddayen diɣen ɣef yimdanen-nniḍen s uḥulfu i izedɣen ul, ad d-tafeḍ yettnadi ɣef tẓuri ladɣa asefru i wakken ad d-yessenfali tiɣawsiwin akken-nniḍen.

Amek tettwaliḍ tamedyaz taqbaylit ?

Ttwaliɣ tamedyazt, d allal ara d-yefken afud ama i tussna n tutlayt, ama i useddu-ines d useḥbiber fell-as, imi d leqrun-aya d asefru i aɣ-tt-id-yessawḍen. Ɣef waya, yal yiwen ad d-yefk afud-is deg umennuɣ akken yezmer.

Dacu i ak-yeǧǧan ar tura ur d-tessiẓrigeḍ ara ammud ?

Ssebba tamezwarut, d tidersi n ttawilat, maca tella tmentilt-nniḍen i yi-iǧǧan ur d-ssuffuɣeɣ ara, imi ttnadiɣ amek ara ssaliɣ aswir n tmedyazt i xeddmeɣ. Acku ḥemmleɣ ad yili wawal-iw d awal s lmeɛna, mačči d awal kan, degmi i kukreɣ ad d-ssuffɣeɣ ayen ur netteɛǧab ara imeɣriyen. Deg yiwet n tamawt, ad snemreɣ wid yeslan i tmedyazt-iw, ttgen-iyi tabɣest akken ad kemmelɣ imi qqaren-d telha, dɣa ayagi irennu-yi afud.

Ahat imi tettidireḍ deg Wehran, ttasent-ak-id tikta i usefru ɣef rriḥa n tmurt n Leqbayel ?

Anwa ur yettaṭṭaf lxiq d lweḥc ɣef tmurt, ɣas ttidireɣ di Wehran, tamurt d tuddar zgant gar wallen-iw d wul-iw, abeḥri n tmurt dima yettṣuḍu deg wallaɣ-iw, yettak lebɣi i usefru ladɣa mi ara qqimeɣ weḥd-i. Ayen akk iḍerrun di tmurt n Leqbayel, yettḥaz-iyi, imi d tama i iqublen kullec, yewwi-d ad ssefruɣ fell-as.

Tettemliliḍ d yimedyazen d yimyura n tmaziɣt ladɣa deg tddukkla Numidya, ɣef wacu i tettmeslayem ?

Ɣas akken d tamedyazt i ttaruɣ, maca ḥemmleɣ taẓuri s umata, d tira, d amezgun neɣ d ccna. Wid ttemliliɣ dagi di Wehran, nesqerdic ɣef tẓuri d yidles d usnerni-ines, amek nezmer ad ddukklen yiɣallen akken idles-nneɣ ad yaẓ ɣer sdat. Yesdukkul-aɣ leqdic, yal wa s wayen ixeddem, yettak afus i win yuḥwaǧen. Dɣa iswi, d anadi n tukci n rruḥ i tẓuri d yidles amaziɣ di Wehran, akken tawwurt ad teldi i yal Aqbayli neɣ Amaziɣ s umata ad d-yernu ɣer tama-a i useḥbiber ɣef tumast d wayla-nneɣ. Yella yiwen n uṣenfar, d asnulfu n Ugraw n Yimyura Imaziɣen di temnaḍt n umalu (Ligne des écrivains Amazighes -Oran-). Yelha ma tkemmel akka, acku tettili-d tallelt, wa s tira, wa s useɣti, wayeḍ s usmeḥses d usenqed yelhan, wiyaḍ s uwellih.

Deg wussan yezrin, nesla tesɛiḍ aṣenfar yerzan adlis ara yilin zun d adiwenni s usefru gar yimedyazen iqburen akked tsuta n wass-a. Awal ɣef waya…

Riɣ ad geɣ assaɣ gar yimedyazen iqburen d wid n tura, amzun d aserwes n tallit icebḥen n tmurt n Leqbayel (tallit taqburt) d tin n yimir-a. Daɣen, d asdukkel n snat n tsutwin n yimedyazen yemgaraden. Ma d iswi n wannect-a, ad tettwaḥrez tiddin n tmedyazt taqbaylit i yefkan azal i lǧehd n wawal (aḍris d unamek n usefru), d uḥraz n tulmisin-is tisnilsanin d tmedyazin. Ɣef wakken yenna Benḥanafi, anagar tamedyazt taqburt n Igrikiyen i yettaken acbih ɣer tmedyazt tansayt n teqbaylit.

Awal-ik n taggara…

Ad snemreɣ wid i yi-yefkan afud d ufus n tallelt, seg wid iḥemmlen ad slen i tmedyazt-iw ɣas ma yella a-tt-an di tfertin kan, gar-asen iɛeggalen n Tddukkla Numidya. Tiɣri-w i yal Aqbayli d Umaziɣ, ladɣa seg wid yettidiren berra i tmurt n Leqbayel, ad asen-iniɣ ḥadret ɣef wayla-nwen, tutlayt-nwen ɣret-tt, mmeslayem yis-s, arut-tt. Tanemmirt i kečč d Uɣmis n Yimaziɣen.

Yesteqsa-t Khaled Achoui

Partager