Afir d taddart n tɣiwant n Boudjima deg tama n Wat Wagennun. Din i as-nnan : ‘’Izem d Mḥend i t-yenɣan, cciɛa-s d Abusliman’’. D taddart, diɣ, n Oufettouche, amnir n zik n Wat Wafir akked tẓebbuj-is yessewhamen. D akkal n Ṭarma n uɣilas, Tissira n tmazirt akked Yifri n Ubuɛemmar…Acu kan, kra din yettwattu am wakken ay ttun yimḍebbren taddart-a : Afir d tawrirt yettwattun s timmad-is !
Takerḍa n taddart
Tebɛed taddart s 25 n yikilumitr ɣef temdint n Tizi Uzzu. Ɛlayet ɣef lebḥar s wazal n 400 n lmitrat. Zedɣen deg-s ugar n 7 000 n yimdanen. Tezga-d gar Yiflisen, At Jennad d Wat Wagennun. Am tudrin n leqbayel merra, tebḍa d idrumen. Ad naf deg Wafir, At Ali, Tiɣilt, At Ufella, At Wadda, Ifeṭṭucen, Iẓurar, Imsaliten, Iɣil, Tuzwiɣt, Agni d Lɛudez. Ɣur-s snat n tddukkliwin : Tiddukkla n yidles akked tin n waddal i iqeddcen deg uxxam n yilmeẓyen i bnan Wat taddart s yidrimen-nsen anda ara naf aṭas n yilɣuɣiyen n yal aḥric i d-yeffɣen syin.
Isem ‘’Afir’’
Ɣef
wakken i aɣ-d-yenna Mass Said Djennad, awal ‘’Afir’’ yebɣa ad d-yini amekkan
anda ttefren ɣef waɛdaw (retranchement). Yefka-d ttbut ɣef wanect-a imi imezdaɣ
imezwura n Wafir, kkan-d seg tama n wadda i yeddurin ciṭ ɣef tiṭ n umdan. Deg
umekkan-a, ala lǧameɛ-nni aqdim i mazal ar tura d inigi ɣef yinaṣliyen n
taddart-agi. Syin d afella, ulin-d d asawen, ṭṭfen-d tiɣaltin am nutni am Wat
Udrar…
Amezruy d tmetti
Afir,
d taddart yettwattun. Ula d iḍuman ur asen-tezmir ara tɣiwant ad ten-tessufeɣ
deg lawan. ‘’Ttawin-ten yiwet n tikkelt deg smana. Alamma ttraḥen u uɣalen d
igudiyen i d-ttɛeddin. Tellexlex ddunit, ad twehmeḍ amek ur nehlik ara !’’ i
aɣ-d-yenna Idir, yiwen umezdaɣ n taddart. Deg taddart-a, tesqaqay yir temɛict,
cwi kan mazal tirrugza d nnif ɣer yimezdaɣ-is, tili ur yelli anda ara rren
yimecṭaḥ, wala anda ara ddun yimeqqranen. Ihi, kkren yimezdaɣ, bnan axxam n
yilmeẓyen s tedrimt-nsen. Axxam anda qeddcen akka tura snat n tddukkliwin :
yiwet n yidles, tayeḍ n waddal. Ɣef leqdic n Tddukkla tadelsant Imnar, yenna-d
uselway-is, Mass Said Djennad : ‘’yella uxxam-a, mehmel. Syin nekker neslul-d
Tiddukkla Imnar. Nesbedd-d deg-s tamkerḍit anda qeddcen u qqaren yinelmaden n
yal aswir. Nesɛa aṭas n yidlisen, ama d wid n wahil n yiɣerbazen neɣ d wid n
yidles akked umezruy s umata. Ɣur-neɣ, diɣ, tazeqqa i uselmed n uselkim, n
uẓawan (ama i yimeqqranen, ama i yimecṭaḥ), tazeqqa-nniḍen i teklut. Ineggura-a,
wwin-d 4 tikal arrazen n umḍiq amezwaru. Zyada ɣef leqdic adelsan, yella
umekkan i waddal: tella tzeqqa d tameqqrant i wid iqeddcen deg unnar-a, am
wakken yella umekkan anda i nxeddem isaragen akked tmeɣriwin neɣ tijmilin.’’
Ayen yessewhamen, d akken tarbaɛt n ddabex uḍar OCA, tewwi 4 tikal talɣuɣa n
lwilaya nettat ur tesɛi ula d annar anda ara turar… Axxam n yilmeẓyen-agi,
yesɛa WIFI. Yal tameddit, ad tafeḍ qqimen yilmeẓyen d igrawen ɣer tama-s.
Meqqar dayen-nni, ur rennun ara tabzert n ufliksi : fiḥel ma ssawlen, yella
Facebook neɣ Twitter, neɣ ɛad xas ssawlen, snen akk Viber, baṭel s Internet. Zik,
tella tfellaḥt ɣef wakken i aɣ-d-nnan ; llant tneqqlin, tizemrin akked yigran n
yirden, timẓin, ajilban d lbecna. Ass-a, kulec din iɣab neɣ yerɣa, yedda akked
yimezwura. Ass-a, qlil win ixeddmen akkal-is, negrent ula timizar…
Taẓebbujt n Oufettouche
Yella
Oufettouche, ɣef wakken i aɣ-d-tenna Nna Fadma, yiwet seg twacult-is, d amnir
(guide) n taddart seg tama-agi n ddin. Bnan-as ula d taqubbet, syin ɣer da.
Ihi, ula d netta yesɛa taqsidt am sadat. Tenna-d : ‘’Asmi qrib ad yemmet,
yenna-asen ay amḍiq tugadem, meḍlet-iyi dinna. Yuɣ lḥal At Wafir, zgan d imenɣi
akked Yiflisen d Wat Jennad. Asmi yemmut Oufeṭṭouche, kkren meḍlen-t metwal
Iflisen imi d nutni i yessarhaben kter n Wat Jennad. Yeǧǧa-d, daɣen, ttewṣaya.
Yenna-asen mi ara meḍleɣ, sentut taɛekkazt-iw rrif n uqerruy-iw. Yenna-asen, ad
d-temɣi tzebbujt, ad d-tefk cḍeb, syin ad yentu deg lqaɛa u ad yefk
imɣan-nniḍen. Asmi ara awḍen d imeqqranen, iferrawen-is, ad ddlen lqaɛa, syin
ad yekfu ddel n Fransa, ad teffeɣ seg wakal-nneɣ, ad tekfu teɛdawit gar leɛrac.
Ihi, ar ass-a, tejra-nni mazal-itt, werǧin walaɣ tejra yecban tin, meqqret
mačči d izli, tessewhem kra n win i tt-yeẓran. Terɣa acḥal n tikal, meɛna
ttaxlafen-d yiẓuran-is. Taẓebbujt-a, d leɛnaya ɣef taddart’’. Mi newweḍ ɣer
din, nufa d tidet d tejra i imeqqren nezzeh. Ulac-itt anda-nniḍen, ɣlin
yifurkawen-is ɣer lqaɛa, syin uɣen, uɣalen d tiẓebbujin s timmad-nsen. Ma d
timerɣiwt-nni i treqq, axater ttecɛalen ticemmaɛin, wid i tt-yettẓurun, ɣer
lǧedra-s, dɣa, tettaṭṭaf deg-s tmes. Taggara-a, xedmen amekkan i tcemmuɛin u
gan-as siman i lqaɛa-s. Deg taggara, tenna-d Nna Faḍma asefru-a :
‘’Ay amɣar Oufettouche ay izem,
Win i ak-iẓuren, yewhem,
Yeḍleb iɣimi-s d ṛṣul.
Aḥbib-is, d Jebrayel’’.
Ṭtarma n uɣilas
‘’Izem
d Mḥend i t-yenɣan, cciɛa-s d Abusliman’’. Yella yiwen umekkan qqaren-as Ṭtarma
n uɣilas, ddaw n taddart, deg tama n uẓaɣar-is. Ɣef wakken i d-nnan, yella,
zik, yizem dinna, yefka-asen axessar, yessenger kra n win i d-yemmugger, ama d
amdan neɣ d aɣersiw. amekkan-nni, d akkal n tfellaḥt akked tkessaw. ihi, At
Wafir nṭṭaren mačči d izli. Akken, akken, armi d yiwen wass, yekker yiwen urgaz
bu tissas, yenɣa-t. Mi t-yenɣa, yusa-d lqayed ɣur-s yenna-s ad d-yini d akken d
netta i t-yenɣan, meḥsub d lqayed i yenɣan izem-nni. Ihi, syin i d-yeggra wanzi
‘’Izem d Mḥend i t-yenɣan, cciɛa-s d Abusliman.’’ Acu kan, mačči ala deg
tama-agi i t-qqaren !
At Wafir d Wat Jennad
At
Wafir d Wat Jennad d lǧiran aɛdawen, zgan d imenɣi : awi-d kan ad d-afen sebba.
Ḥekkun-d, d akken yiwet n tikkelt ttemcaqlalen ɣef umnar n tala. D lweqt-nni,
ad meslen ablaḍ aɣezzfan, ttaran-t d amnar i tala. Ihi, mi d-yewweḍ yiḍ, ad
d-asen Wat Jennad ad t-awin, ad t-rren i tala-nni-nsen, azekka-nni azal, ad
ruḥen Wat Wafir, ad t-id-rren s amekkan-is : ad t-rren i tala-nsen. Akken kan
armi i asen-tt-fran wiyaḍ gar-asen.
Tissira n tmazirt d Yifri n Ubuɛemmar
Tissira
n tmazirt d Yifri n Ubuɛemmar d inigan ɣef tgemmi akked tɣerma tamaziɣt.
Ha-ten-in, qqimen akken mehmel. Ur yelli win i d-yelhan s useḥbiber-nsen. Limer
i d ak-terbiḥ ay ul, neɣ deg tmurt-nniḍen i d-zgan, tili imekwan am wigi,
ttuneḥsaben d agerruj. Ad naf daxel-nsen, tira d wunuɣen i d-icergen tallit, i
d-yettmeslayen ɣef umezruy n tmurt. Later i d-yemmalen d akken d nekni i d
imezwura ɣer tmurt-a, ma mazal llan wid yettcakkan deg yiman-nsen. Akken i
as-yenna winna ‘’Ad teẓreḍ i ixeddem usexser, mi ara yaɣ amekkan di tmussni’’.
Ass-a, yebda la yettaɣ usexser deg yiẓra-agi… Abuuuuuuh
Kra n wudmawen
Icennayen : Amar Sarsour, Akli Derouaz, Karim Adar…
Agrawliw
ameqqran : Ali Bellout d waṭas-nniḍen n yal aḥric.
Deg taggara, ad snemreɣ imeddukkal, Said (Idir) Djennad, aselway n tiddukkla
Imnar, Nacer Oukacha, Dahmane Saadi akked Nna Faḍma, mebla ma ttuɣ imezdaɣ n
taddart akken ma llan.
Hocine Moula