“…kkreɣ-d gar wungalen”

Partager

Deg tdiwennit-agi, newwi-d awal ɣef wungal aneggaru akked yisenfaren i d-tettheggi temyarut Cabha Ben Gana.

Aɣmis n yimaziɣen: Di tazwara, ma tzemreḍ ad tesissneḍ iman-im i wid ur akem-nessin ara yakkan?

Cabḥa Ben Gana: D tasdawant deg ugezdu n tutlayt amaziɣ di tesdawit n Mulud Mɛemmeri n Tizi Uzzu, deg uswir n Master 2 di tuzzagt n tesnalsit. Kkreɣ-d di taddart n Kuku i d-yezgan di tɣiwant n At Yeḥya di Micli. D tamarut n yiwet n tullist i wumi semmaɣ “Amsebrid”, tura akka rniɣ adlis-iw wis sin i yellan d ungal.

Amek armi i d-tufa Cabḥa Ben Gana timeɣrit, tasdawant, iman-s d taneggalt?

Di tazwara, ttaruɣ isefra, d iḍrisen imecṭaḥ, d teqsiḍen ur ttɛedday ara nnig n tlata (3) n yisebtar. Armi d asmi kecmeɣ ɣer tesdawit, uriɣ tullisin, ssufɣeɣ-d yiwet deg Ueseqqamu unnig n uimuzɣa (HCA) deg useggas n 2015. Syin akkin, dehmeɣ annar-agi n tsekla s wungal-agi amsebrid, i yuriɣ gar 2010 d 2012.

D anwa i d acuddu amezwaru i akem-yurzen qbel ɣer tsekla, tira n wungal akked tira n tmedyazt?

Acuddu amenzu gar-i d tsekla tamaziɣt, yella–d ɣer tmedyazt d tizlit taqbaylit : Am Meɛtub, Zeddak Mulud, Lewnis At Mangellat, Newara…atg. Ma yella ɣer wungal s tɣuri-inu n yidlisen d wungalen yettwarun ama s tefransist ama s teqbaylit, kkreɣ-d gar wungalen.

D yiwet daɣen gar tneggalin timezwura s teqbaylit, d acu i d aḥulfu-inem ɣef waya?

Di yiwet n tama, ferḥeɣ imi lliɣ gar tneggalin timenza s tutlayt n teqbaylit, di tama-nniḍen d tamsit ( responsabilité), ssarameɣ ayen uriɣ d ayen ara yefken tabɣest i tiyaḍ akken ad d-run s teqbaylit.

Amsebrid, d taqsiḍt ɣezzifen i icudden gar Usirem d Tlelli deg wungal-a, segzu-aɣ-tt-id di kra n tefyar?

Assaɣ yellan gar Usirem d Tlelli, ur yeqqim ara kan d assaɣ-nni yellan gar sin yemḥemmalen, tayri-nsen d tayri yebnan ɣef tdukli. Taqsiḍt mačči ɣef yiwen n uwudam i tebna, mačči yiwet n teqsḍt i yettezzin, maca εerḍeɣ ad tent-cuddeɣ ad tent-sddukleɣ di yiwet n teqsiḍt ɣezzifen. Ɛeddeɣ-d si tmetti taqburt ar tmetti ideg nettidir tura; si taqsiḍt n Muḥend Arezqi d gma-s Ɛmer ɣer teqsiḍt n sin yilmeẓyen :Asirem d Tlelli. Meslayeɣ-d ɣef kra n tlufa i nettidir tura, ama ɣef tmuɣli n tmetti ɣer tmeṭṭut tilellit , d tmuɣli n tmeṭṭut ɣer tlelli…atg.

Cabḥa Ben Gana d tameɣnast n tmaziɣt, d tameɣnast diɣ n yizerfan n tmeṭṭut, amek armi?

Tameɣnast n tmaziɣt, ahat si tutlayt i yi-ttwaksen mi mezziyeɣ. Deg uxxam, nettmeslay s teqbaylit, mi wwḍeɣ ɣer uɣerbaz, ufiɣ d tulayt-nniḍen, tutlayt-iw tuɣal di rrif, ur tesɛi ara amekkan deg wahil aɣurbiz. Ma yella d tameɣnast n yizarfan n tmeṭṭut, sleḥqeɣ-d tallit-nni ideg i tettwarez tmeṭṭut s yisem n wansayen, ulac tirga, ulac iswan, lebɣi-ines yettwamḍal deg yiman-is ; ad t-temḍel uqbel ad t-remlen.

D acu n umynut i d-yewwi umsebrid i tsekla tamaziɣt, ladɣa ungal amaziɣ amiran?

Mačči d nekk ara d yinin annect-agi, asteqsi-agi ad d-rren fell-as yimeɣriyen, d wid yellan deg uḥric amazɣan n tsekla d wid isenqaden tasekla.

Ahat d arraz-nni n wungal n tmeṭṭut Yamina Micakra i d akem-isbeɣsen i wakken ad t-id-sazregeḍ neɣ ad tebduḍ ungal-nniḍen?

Ungal-agi, ttekiɣ yis-s deg temsizzelt Yamina Micakra, imi yuɣ lḥal serseɣ-t ɣer tezrigin Imru. Ulamma yettwafren-d gar tlata-nni imenza s tutlayt n tamaziɣt, maca lliɣ serseɣ-t yakan i wakken ad d-yeffeɣ. Tabɣest, fkan-iyi-tt-id yiselmaden-iw, d yimeddukkel-iw akked leḥmmala-w i tira.

Yadra ma yella-d usenqed-ines sɣur at tmussni uqbel ad d-yeffeɣ, neɣ akken kan xeddmen wiyaḍ imi d tamaziɣt wicqa?

Uqbel ad d-yeffeɣ, fkiɣ-t i wid i t-yeɣran, am Mass Saɛid Cemmax, dɣa d netta i yi-xedmen tazwert, d kra-nniḍen yellan deg uḥric-agi n tsekla.

D acu yettraǧun sya ɣer sdat Cabḥa Ben Gana d wungal-is?

Ttraǧuɣ timuɣliwin n yimeɣriyen, d usenqed n wungal-agi, imi d annect-a ahat ara i yi-ǧǧen i wakken ad d-fkeɣ ugar deg ungal i d-iteddun. Ma d nekk, ttraǧun-iyi aṭas n leqdicat, isaragen, izenza s ubuddu, tidwilin…atg.

Sya d afella, ad tezwireḍ deg wungal wis sin neɣ deg wammud n tmedyazt i tettheggiḍ?

Ar tura, mazal ur i yi-d-iban ara, acu kan, ttheggiɣ ungal-nniḍen d yiwen wammud n tmedyazt.

Awal n taggara…

Tamezwarut, ssarameɣ ad ilin s tuget wid yeqqaren s tmaziɣt, imi tasekla ur teḥwaǧ ara kan wid yettarun, teḥwaǧ ula d wid yeqqaren. Tin ɣur-s, ad ak-inniɣ tanemmirt i kečč, tanemmirt i kra n win i yi-d-yefkan afus n tallelt, d tebɣest segmi bdiɣ tira almi d ass n tlalit n wungal-agi Amsebrid.

Yesteqsa-tt Adaoun Abdelghani

Partager