‘’Lemdeɣ tira n tmaziɣt i yiman-iw…’’

Partager

Deg tdiwennit-a, newwi-d awal akked umarau Madjid Oumnia ɣef udlis-is amaynut, tamsalt n tsuqilt, amek yelmed tira n tmaziɣt i yiman-is akked wayen-nniḍen.

Aɣmis n yimaziɣen : I wacuɣer tferneḍ ad tesuqleḍ tullisin n Isabelle Eberhardt ?

Madjid Oumnia : Isabelle Eberhardt, d taneɣmast tamezwaut n ṭṭrad di ddunit, d tamyarut n wungalen. Ferneɣ ad suqleɣ Isabelle Eberhardt akken ad tt-id nemmekti, ad tt-nissin, d tin ilemden tira taqbaylit, maca asmi nudaɣ ɣef yidlisen-is, d wagi n tullisin i d-yeɣlin gar ifassen-iw, dɣa ɛniɣ-t. Ayagi ladɣa bɣiɣ-as-tt d tajmilt imi telmed taqbaylit weḥd-s s wallalen n tallit-nni n yiseggasen 1890, di « la Suisse ». Yerna ur tesɛi ara akk aẓar aqbayli ; yemma-s d Talmanit s laṣel, d Taṛusit di tɣelnawit imi tercel d Uṛusi.

Amek i d-yella usuɣel n 23 n tullisin-agi ?

Di tazwara, bɣiɣ ad suffɣeɣ ammud n tullisin-iw, nekk. Imi ur d-smideɣ ara azal n wammud, ihi rriɣ-tent ɣer rrif. Tullisin-a, d asuqel amezwaru-inu. Ur i yi-shilent ara, ladɣa imi yura s uɣanib n tefransist n tallit-nni, acku ur ilaq ara ad yeffeɣ umdan seg yinumak n tenfalyin i d-yessuqlen ɣer teqbaylit.

 Yella-d useqdec n waṭas n wawalen atraren deg tira-k, acu n ssebba n waya ?

 Isefk fell-aɣ tura ad neseqdec awalen atraren, ayɣer ?Llan wid yerẓan iqerra-nsen, ɛetben akken ad d-sufɣen isegzawalen ; ilaq usemres-nsen akken ad naɣ tannumi yid-sen, ma d tasuta i d-itteddun, ɣer ɣur-sen ad yuɣalen d imugna. Tella diɣen ssebba-nniḍen ; llan wawalen n tfrensist i d-yemmalen kra n tɣawsiwin iwumi ur nesɛi ara awalen-nsent iwulmen. Cwi kan llan isegzawalen. Ad rnuɣ tamawt-nniḍen : llan wawalen iqburen, n zik yettwattun, ass-a ara d-ttuɣalen amzun d imaynuten. Annect-agi diɣen cwi imi yella usegzawal Dallet i aɣ-d-yefkan afud ameqqran.

Tullisin-agi, ttakent acbih akked tmucuha n teqbaylit ?

Ur ttakent ara acbih. D tullisin i d-tura ɣef tudert n tmetti n tmazɣa, amek ttidiren tamhersa, lḥif ittɛeddayen fell-asen, amek i asen-tteksen akal-nsen, ar taggara, ggran-d yinaṣliyen d iqeddacen-nsen, amek seḍmaɛen ilmeẓyen akken ad gaǧin d ispahiyen mi slaẓen tiwaculin, d tegnatin tucmitin i d-xelqen di tmetti, atg…, annect-a akk i tɣunza Isabelle Eberhardt daɣen ɣef i d-tura, daymi riɣ medden ad ɣren ɣef tmeddurt-is, ad tt-issinen ugar.

Ɣef wakkern i d-tenniḍ, tlemdeḍ tira n teqbaylit i yiman-ik. Awal ɣef wanect-a…

D awal yerna d tidet. Ur faqeɣ ara armi i d-uffiɣ iman-iw ttaruɣ s tmaziɣt. Ayagi s usebɣes n umyaru, Mass Ahmed Nekkar, i yi-irecden ad kemmleɣ tira, asmi i as-fkiɣ tullisin timezwura ad tent-id-yesseɣti, acku imir mazal ttaruɣ s tucḍiwin. Ih, lemdeɣ iman-iw, maca ssutureɣ imeddukkal ssneɣ akken ad yi-d-mmlen, steqsayeɣ-ten. Llan daɣen yigrawen n teqbaylit di Facebook, ukkud lemdeɣ aṭas, d wid i yi-kksen akukru i yiwenniten ; zemreɣ ahat ad d-iniɣ d anagraw inefɛen mliḥ widak yebɣan ad lemden, ladɣa imi nettwet seg uɣerbaz.

D adlis amezwaru wagi. Mebla ccek llan yisenfaren-nniḍen. Ma tzemreḍ ad aɣ-temmeslayeḍ fell-asen ?

Akka tura asenfar i yellan deg uqerru-iw d akemmel n wammud n tullisin-iw. Daɣen ssarameɣ ad rnuɣ tisuqilin n yidlisen n Isabelle Eberhardt, imi fell-as i yi-d-terṣel.

Awal n taggara… Nekk, si zik-iw ḥemmleɣ ad ḍefreɣ ayen yeɛnan akk adlis yerzan timetti-nneɣ. Acu kan ur rriɣ ara ddhen-iw ɣer tira, armi d tura i stufaɣ i mi d amestaɣ(retraité). Ihi nniɣ-as ad snulfuɣ ccɣel i yiman-iw deg wayeg ahat ara nefɛeɣ medden. Yenna-as umedyaz-nneɣ L.A.M : « Zik, wa ihedder-itt i wayeḍ, ass-a, di lkaɣeḍ ad tt-id-afen yineggura’’.

Yesteqsa-t Hocine Moula

Partager