Yezzi-d useggas ɣef tmettant n Abdellah Haman

Partager

Ass n, 8 cutember 2018, i yemmut Abdellah Haman, yiwen seg wudmawen i d-irefden timmuzɣa, i yesseḥbabren fell-as deg temnaḍt n umalu n tmurt. Abḍellah Ḥamman, d netta i d ababat n tsekla d tira s tmaziɣt deg waɣir n Wehran, yerfed imru ad yessefru ɣef tumast si leqdim n zzman. Netta yellan d amjahed, deg tallit-nni n tegrawla i d-ifaq i umezruy d tira n lejdud sdat n ustehzi n yirfiqen n tkurmut ideg yessezri ussan-is n tegrawla gar yiseggasen (1955-1961). Mi tekfa tegrawla, yeldi taḥanut n lexyaḍa n yiselsa di temdint n Wehran, akken yis-s ad yessider tawacult-is. Dɣa imiren diɣen i icemmer i yiɣallen-is, neǧren-as-d abrid n tira d tsuqilin, yeqdec s waṭas lawan-nni deg unnar n tmedyazt d umezgun. Tuɣal tḥanut-is d aɣbalu n uselmed, n timmeɣnest, n tsertit d wayen yerzan ameslay ɣef tutlayt n tmaziɣt yettwagedlen imir-nni s yiɣil sɣur wid iḥekmen. Rezzun-d ɣer Abdellah Ḥamman wid iran ad d-sfaydin, ad issinen amezruy-nsen n tidet, u ad lemden tifinaɣ, annect-a yella-d deg yiseggasen n 1970. Ikemmel abrid-is, armi i d-yeldi ubrid s turagt i usnulfu n tddukkliwin deg tmurt deg 1990, dɣa d tin i d tagnit ad d-tennulfu Tddukkla Numidya, tban-d ɣer tafat seld anaḍeḥ s tuffra i wazal n 10 n yiseggasen. Yella Abdellah Haman gar yiɛeggalen i tt-id-yeslulen, ar tama n uselmad amussnaw Kamal Nayt Zerrad, d yimeɣnasen Ǧamal Ben Ɛuf d Saɛid Zeɛmuc d wiyaḍ. Tudert-is tezri d tameɣnast, segmi i d-ilul, urǧin yeḥbes anadi ɣef tutlayt-is, yerfed-itt s zzux d tfenṭazit. Armi d ass i t-tewwi tmettant, mbeɛd yiwen n waṭṭan i t-yerran ɣer wussu ugar n sin wagguren. Ass-a, yezzi-d useggas segmi i aɣ-yeǧǧa, maca d udem-is i iɣaben fell-aɣ, wamma isem-is yezga yedder, acku amennuɣ-is d leqdic-is d tirawin-is d inagan, deg umezruy ad qqimen, ad ten-id-afen wid i d-yettenkaren.

Tuɣal-as tejmilt sɣur Tddukkla Numidya

I lmend n usmekti-a yesɛan azal ɣur Tddukkla Numidya ideg yesɛedday ddeqs seg lewqat-is asmi yella yedder, ulamek ara t-ttun yiɛeggalen-is mebla ma rran-as tajmilt. Dɣa, ɣef teɣzi n wass n 10 cutember, tella-d tigawt s wazal-is. Bdu-tt-id seg 9h n tṣebḥit, anida i d-mmlalen yiɛeggalen n Numidya d kra seg yimeddukkal-is seg Belɛebbas d Mɛesker, d yinebgawen i d-yerzan si Lezzayer am umaray amatu n Useqqamu unnig n timmuzɣa d umaru Remḍan Ɛebdenbi, d yiwen n umeɣnas amnadi n At Ḥewwa (chlef). Wwin tamuqint n yijeǧǧigen ɣer tqerrabt n yimeɣrasen n Ɛin Lbayḍa anida i yemḍel Dda Ɛebḍella, ufan din tawacult-is tettraǧu, dɣa sersen ijeǧǧigen ɣef uẓekka-s, bedden ddqiqa n tsussmi, ɣran lfatiḥa s tmaziɣt d taɛrabt, syin wwin-d awal fell-as. Tameddit n wass, ɣef 15h, teččur-d tzeqqa n Tddukkla Numidya s tulawin d yirgazen d twacult n Abdellah Haman, anida yal yiwen yefka-d tanaga-s fell-as, ama deg taɣult n tira, deg timmeɣnest, deg unadi d usnulfu. Syin, fkan awal i temɣart-is meqqren, tules-d amecwar n urgaz-is segmi i t-yebda, teḥka-d kra n tedyanin tuffirin ɣef tudert-is. Seg tama-nneɣ, nesteqsa inebgi i d-yerzan seg tmanaɣt, amaru Remdan Abdenbi, i ixedmen adlis s wazal-is ɣef usnekwu n yiḍrisen n wungal n Abdellah Haman “Tawaɣit n tayri”, d adlis i yexdem aseggas kan uqbel ad yemmet, dɣa yenna-d: “Ayen i d-yufraren deg temlilit, d iɛeggalen n twacult n Dda Ɛebḍella i d-yusan merra. Am tmeṭṭut-is, am yelli-s tamenzut Gouraya, sḥersent ɣef ccfaya (mgal tatut) akked umennuɣ ɣef tmaziɣt, tutlayt, idles d tgemmi. Tessumer-d yelli-s ad yili sya ɣer sdat udlis fell-as. Tanemmirt i yimeddukkal i d-yefkan tanaga-nsen, buddeɣ-asen adlis-iw ɣef Abdellah Haman”. Ma d Ǧamal Ben Ɛuf, ameddakkel-ines, yenna-d seg tama-s: “Ad t-id-nemmekti u ad t-id-nesmekti. Ɣas urǧin yeffiɣ tidmi-inu, acku ɣur-i ur yelli d menwala! Ayen i aɣ-yezdin n umecwar mačči d ayen ara tesfeḍ tatut. Timliliyin n umekti d usmekti yessefk ad gtent acku ameɣnas yedder neɣ yemmut ur yelli d taqareṣt, mi t-neẓẓem ad t-nḍegger!”

Tudert n Abdellah

Haman s tewzel

Ilul Abdellah Haman deg useggas 1936 deg At Dawed, taɣiwant n Yiɛeṭṭafen, lwilaya n Tizi Uzzu. Yunag ar temdint n Wehran asmi yesɛa 8 n yiseggasen. Dɣa din i yekcem ɣer uɣerbaz (lmadrasa) El Falaḥ, anda i yelmed leqran, syin akkin, yekcem deg taɣult n tnezzut. Dda Ɛebḍella d yiwen gar yimeɣnasen imezwura n tmaziɣt d Lezzayer tilellit. Yura ayendin n yirawen n tmaziɣt, ad d-nebder : Tismin n tayri (ammud n yisefra), Rumyu d Julyat (Tasuqqilt n umezgun), Yeḍra wayen yeḍran (ungal), Merwas di lberǧ n yiṭij, Tawaɣit n tayri (ungal), Ɛmer n wewriz (tamacahut), d waṭas n yisaragen d tinawin i d-yeffɣen di tselliwin d tesɣunin. Dda Ɛebḍella Ḥaman, yella d aselway n yiseɣ n tddukkla Numidya n Wehran, d ameɣnas n tmaziɣt, yewweḍ leɛfu n Rebbi ass n, 9 cutember 2018, di temdint n Wehran.

Khaled Achoui

Partager