‘’…luleɣ-d i umennuɣ d tmeɣnest’’

Partager

Aɣmis n yimaziɣen: Tebdiḍ timeɣnest seg mi telliḍ d ameẓyan. Ma tzemreḍ ad aɣ-d-tiniḍ kra fell-as ?

Ccix Lyazid: Akken walaɣ, waqila luleɣ-d i umennuɣ d timeɣnset ,yernu, kra n wayen yeddran deg tmurt n leqbayel, deg udrar, yelli-d iman-is ɣer ddunit, ha-t-en deg yirrebi n unaḍeḥ. Zik deg yisseggasen n 80, tamnaṭ n leqbayel terkem deg ujajiḥ yuɣen akk tudrin. Win yeɣran amacemma yefhem tamslyat neɣ yegzi d acu i d amennuɣ. Tamaziɣt, wwten fell-as ẓẓeṛb. Ayagi, walaɣ-t asmi lliɣ deg uɣerbaz alemmas. Cfiɣ, yiwen wass, neffeɣ deg 20 yibrir ɣer uzniq, dinna deg Uqbu ɣer tmesbanit. Aekka-nni deg tneɣrit, mi d-yekcem uselmad n taɛrabt, yerna n tama-nni n Uqbu, yenna-d: Anwa deg-wen yeffɣen iḍelli ɣer berra? Nekni nenwa  ad aɣ-yesnemmer.

Ihi, nerfed ifassen-nneɣ. Syn, yeɣli deg-neɣ s tyita, am waken d tacmat i nexdem. Seg yimir ar ass-a, teqqim-d d ccfaya. Tayeḍ deg tesnawit. Ttwaṭṭfeɣ u ttwaxeṭṭaɣ imi yella ɣur-i ugemmay n tifinaɣ ( send 05 d tubeṛ 88). Acu ur d-nniɣ ur d-senzeɣ d akken d Muḥamed Harun i aɣ-d-yefkan agemmay.Lliɣ deg uneḥbus ɣef leqraya deg useggas 1995, ttewteɣ deg tikli n MCB  sɣur iserdasen. Deg 2001, lliɣ d aɛeggal n leɛrc γur-i (dépot de plainte). Tawaɣit meqqren, tettwaker tḥanut-inu n ddheb snat n tikal: tikelt deg Yiɣzer ameqqran, kkreɣ rriɣ-tt ɣer Cmini. Kecmen-as i gma s leslaḥ, dayen i t-yeǧǧan yekcem Oued Aissi. Nekk  uɣalen, ttṣeffiren ifasen-iw. Ɣas ssawlen-d leɛrac ɣer umslay d udabu ɣef umsaw, ur ddiɣ ur rwileɣ ɣer berra, qqimeɣ deg tmurt. Aql-aɣ d amennuɣ ar wass-a. Awal kan s tewwzel acku ma neḥka-d ur nettfakka.

Seg unadi ɣer tmedyazt, tamezgunt, ungal (tasekla s umata). Amek i tcuddeḍ akk aya ?

Tudert-iw, fkiɣ-tt i waya. Lliɣ-d allen-iw, dɣa ufiɣ-d baba d axuni, jeddi, iḥekku-d timicuha, rnu d imnecraḥ, εemmt-is n Baba d tamdyazt, yemma-s n Baba, tettawi-d icewwiqen d yinzan. Deg dduḥ i d-ilul Ccix lyazid, yettcud kra d timeqqunin. Da i ttafeɣ iman-iw ulamma ilaq wakud d lemεawna, acku ayen ideg ɣriɣ deg tsenawit, d tibratin, rnu walaɣ d akken d lwaǧeb fell-aɣ ad neḍfer abrid yenǧer Dda Lmulud. Yewwi-d ad nkemmel. Ihi, annar n tsekla tamaziɣt, n teqbaylit d aḥerfi, yeḥwaǧ iɣallen; d agerruj. Amek ara ǧǧeɣ anect-a n timawit ad irbu? D awezɣi, d lmuḥal ad ddreɣ war ibida-a. Ad yili deg lbal-ik ur gganeɣ, ur sganayeɣ. Ɣef waya, ansi kkiɣ neɣ walaɣ amɣar, seqsaɣ-t, nudaɣ akk timnaḍin n tmurt.

 Tunageḍ ɣer LMerruk. Amek i d-tella tudert-ik dinna ?

Unageɣ ɣer Lmerruk deg maggu aseggas n 2010. Ddreɣ din qrib 6 n yiseggasen. Yewwi-yi leqdic ɣef tmaziɣet. Zziɣ-d akk tagelda, kecmeɣ ɣer tfaskiwin n tmedyazt ideg kkiɣ s waṭas d ledqic ɣef yidles d wayen-nniḍen. Kemmleɣ di leqdic armi d imi yekfa lmektub, uɣaleɣ-d deg cutember aseggas n 2016.

 Ddeqs n warrazen akked cciɛat i t-tewwiḍ. Awal-ik ɣef waya…

Wwiɣ aṭas n warrazen deg berra am cciεa n duktuṛa deg Lmerruk, wwiɣ snat n tikal Imru n ddheb deg Lεiraq, ttusemmaɣ d Amyaru agraɣlan deg Lεiraq. Deg 2015, ttusemmaɣ d Argaz n talwit deg Tgelda n Lmerruk. Deg 2016  akkd 2017, tusemmaɣ d Argaz n yidles gar  Lεiraq. Wwiɣ acḥal n tikal amḍiq amezwaru deg tira di berra. Aql-i d amadyaz n ddunit deg tmurt n Ccili seg 2009. Ɛeddaɣ-d deg waṭas n tikal deg TV akked Radyu deg berra. Qdceɣ deg waṭas n tmura ( ama d Imarikaniyen , Ispenyuliyen, Isinigalen, Ibriziliyen, Itunsiyen, Iεiraqiyen, Imaziɣen n Niger, Libya, Siwa, Irusiyen…atg). Mmlaleɣ aṭas n yirgazen n yidles Marsil Xalifa , Ɛasid, Amin Zaoui, Malika domrane, Medjahed Hamid, Wassiny Leεrej, Idir…?

Anemhal  n France 24) , l’ambassadeur n Falistin, Tafriqt n unẓul, Imceyyeε n Uselway afalsṭini Mahmud Ɛebbas , yiwet n tuddkkla n Marikan ( Taselway n yiseɣ Hillary. Ttusemmaɣ d Argaz n talwit deg Lmerruk deg useggas n 2015, kkiɣ deg temlilit i yeḍran  deg useggas n 2014 ɣef yizerfan n umdan. Deg 2016, lliɣ deg temlilit i xedmen ɣef Tefriqt. Lliɣ diɣ deg 2016 di Casablanca deg teseqqamut n uktazal (comite  de jury) n tẓuri ɣef tmurt  Wagrakal. Segmi i d-uɣaleɣ dɣa ɣer da,  kkiɣ deg waṭas n leqqdic  i d-yettilin. Kkiɣ deg timsizzelt yellan deg Kanada i xedmen i wungal ɣef Racid Ɛellic , deg Cemini deg Reḥba n yidles ɣef yisem Mohend Akli Haddadu. Deg 2017, ḥeḍreɣ deg Lezzyer  timlit i xedmen ɣef 100 n yisggasen ɣef tlallit n Dda Lmulud At Mεemmer. Lliɣ, deg yal tafeska yeḍran deg Tmurt n leqbayel.

 Ma tzemreḍ ad aɣ-d-tesmektiḍ asizreg n wayen turiḍ ?

Saẓergeɣ-d ammud n yisefra “Isefra n tefsut” ɣer Teẓrigin Beɣdadi, aseggas n 2012. Adlis “Rreḥba n tneqqisin” deg 2017,  rniɣ-d tamezgunt “Ajellad d umyaru” deg 2018. Ɣur-i daɣen sin n wammuden imecṭaḥ s teɛrabt  i d-ssuffɣeɣ deg Lmerruk deg usegga n 2012 akked 2015  deg Lezzayer. Ammud-nniḍ n yisfra s  taɛrabtdeg lezzayer, aseggas  n  2019. Deg 2018, amudd  n yisefra ‘’Ifeṭṭiwej n Tmedyezt’’ ɣer Baghdadi. Deg 2019, suffɣeɣ-d ammud n yisefra ‘’Tamedyazt n tsusmi i yiman-iw.  Am wakken i d-yeffeɣ diɣ, deg Maṣer, deg useggas n 2018, ammud, deg-s ugar n 66 n yinaẓuren zdiɣ yid-sen tira. Yeffɣ-d yiwen s tccawit di 2019  deg Lezzayer ( yesemlal imdyazen n Tefriqt ugafa, ttekiɣ gar-asen). Deg usggas n 2020, yeffeɣ-d ungal-iw amezwaru iwumi fkiɣ azwel “Deɛwessu n lqayed”, ɣer Tezrigin Beɣdadi. Deg useggas n 2020, rniɣ-d ‘’Tanqelt n Belεajjuṭ’’ ɣer Tezrigin Beɣdadi akked ‘’Rreḥba n tneqqisin, deg tezrigt-is tis snat. Ma deg ussan i d-iteddun,ad yili wungal wis sin ‘’Ajajiḥ’’.

Tettaruḍ daɣen s taɛrabt akk d tefransist. Acu n yiswi-inek ?

Tasekla neɣ taẓuri ur teqqin ɣer tutlayt , teqqen ɣer tikti. Tira s tutlayin-nniḍen ( nesnεat neɣ nemmal tussna n Yimazɣen d tsekla-nneɣ, laεwayed d wansayen, d tikti tamaziɣt ad asen-nesiweḍ ɣer leǧnas, ad tuɣal ad tettwassen ugar n wanect-a.  Neqqar-d Imaziɣen ddren, llan seg zik, ha-tt-a tɣerma-nsen. Dɣa aṭas deg leqdic-iw I yettwasuqlen ɣer tutlayin-nniḍen s tutlayin-nniḍen, sawḍen leǧnas-nniḍen, ẓran d akken Tafriqet n ugafa, d Imaziɣen i yeddren deg-s.

Awal ɣef yisenfaren-ik n sya d afella…

Yella leqdic ɣef tmdyazt, amawal akked yiwen n leqdic ɣef Ccix Muḥend d Si Muḥ Umḥed, d tmucuha…

Awal n taggara…

Tamaziɣt, teḥwaǧ tarwa-s akked leqdic d unadi , mačči d tiqulaεin. Ma mazal tudert, mazal asirem. Tamaziɣt, teḥwaǧ afus. Yewwi-d ɣef yimεelmen n tama, ad d-lhun yid-s wa ad d-fken afud. Tanemmirt i uɣmis n La dépêche de Kabylie i yi-d-yellin tiwwara-s.

Yesteqsa-t Hocine Moula

Partager