Accueil Reportage “Ifassen d yifadden llan, ma d ttawilat ulac”

Akli Outamazirt D aɛeggal n Tiddukkla tadelsant tri adelsan n Uqbu : “Ifassen d yifadden llan, ma d ttawilat ulac”

1755
- PUBLICITÉ -

Deg tdiwennit-a, newwi-d awal ɣef umecwar n tiddukkla tadelsant “Itri Adelsan n Uqbu” akked wayen i icudden ɣer leqdic-nesen adelsan s umata, ladɣa timlilit tis 11 n tfaska taɣelnawt n tmedyazt n Ṣummam.

- PUBLICITÉ -

Aɣmis n Yimaziɣen: Neẓra belli Tiddukkla tadelsant “Itri adelsan n Uqbu”, tezga d leqlic deg unnar n yidles, amek armi?

Akli Outamazirt: Annect-a yekka-d deg yiswiyen-is, akked d lḥir n yiɛeggalen-is. Imi tamuɣli-ines tekka-d seg telqay, tedda ɣer wanida yudef. D tidet tiddukkla-nneɣ tadelsant tqqedec aṭas deg uḥric n yidles amaziɣ s umata, amezgun, ccna, tamedyazt, tijmilin, tifaskiwin…atg. Yal tallit s leqdic-is adelsan, seg wasmi i d-tettwaxlaq ar ass-a ur neḥbis ara asuddes n yiremd i icudden ɣer tsekla-nneɣ d yidles-nneɣ.

Mmeslay-aɣ-d cwiṭ ɣef umezruy-is d leqdicat-is igejdanen?

Tiddukkla “Itri adelsan n Uqbu”, tlul-d deg useggas n 1976, ussan-nni txeddem s tufra. Imi deg lweqt-nni d akabar awḥid i yellan, ulac ikabaren d tiddukkliwin, dɣa deg yimir-n tella tleḥu am “lkeccafa”, syin akkin deg useggas n 1989 mi teffeɣ tmendawt tamaynut, dɣa tuɣal d tiddukkla tadelsant s wudem unṣib, txeddem leqdicat-is deg uxxam n yilmeẓyen. D tiddukkla, i d-igren irebbi i waṭas n leqdicat idelsanen d yimettiyen, ama deg twennaḍt, neɣ deg tdawsa, neɣ deg yidles. Gar leqdicat igejdanen i nxeddem yal aseggas, llant tfaskiwin ama n tmedyazt, ama n ccna, ama deg sinima…atg. Tiddukkla “Itri adelsan n Uqbu”, tessekfel-d aṭas d anaẓur, d umussnaw, d amedyaz. D tin i yessebddaden tigejda swayes ara ɛeqlen-t tsutwin i d-iteddun abrid neɣ lewhi ara yawin. Ula ladɣa, acḥal d asenfar, i d-tewwi, dɣa tuɣal d aɣerbaz i d-yerran i waṭas n yilmeẓyen asiren deg yimi i yettɣilin iruḥ-asen, wa d aɣerbaz imi nsemma “tagnit tis snat”.

Amek-it leqdic deg umussu addukklan deg tmurt-nneɣ?

Leqdic deg umussu addukklan yewɛer aṭas aṭas, imi ddeqs n wuguren i d-nettmagar. Mazal-aɣ deg tinna akken “Nteddu akken nufa mačči akken nebɣa”, d awal i d-yenna Mulud Mɛemmri acḥal-aya, ar tura mazal nxeddem kan ayen nezmzer s wayen nesɛa. Limmer mačči d lebɣi d ddḥer i d aɣ-izedɣen nekkni s yiɛeggalen n tiddukkla-a, wamma ha-t-ad nekcem s ixxamen-nneɣ akken i kecmen wiyaḍ. Am wakken qqaren i yettberrizen d allalen maca ar tura ur d-llin ara, dɣa neḍha-d am wid akken yettmaggaren adrar s unyir. Ma nemuqqel ɣer widen i d-yeǧǧan, yal yiwen dakken yettwet , llan widen isebblen tirwiḥin-nsen akken kan ad yedder yidles. Imi nerfed tiktiwin-nsen , ad ak-iban belli ad neddu deg ubrid-nesn ɣas akken d ccfer.

Hder-aɣ ugar ɣef tfaskiwin-ines tiɣelnawin?

Seg wasmi nebda leqdic, ar tura nessaweḍ ad d-nexleq rebɛa n tfaskiwin tidelsanin tiɣelnawin-a: tin n ccna, tin n umezgun, tin ssinima akked tin n tmedyazt. Ad d-nebdu s tin n umezgun tebda deg useggas n 1998, i nexdem d tajmilt i Muḥend u Harun. Syin akkin alammi d aseggas n 2001 d asawen i nuɣal nxeddem-itt deg remḍan, d wigi akk i wumi nerra tajmilt:Muḥya, Bubker, Maxux, Dda Belɛid, Buɛraba Muḥend u Yidir, Sliman Ɛazem akked Ccix Nurdin…atg. Aseggas-agi, aql-aɣ newweḍ ɣer tezrigt tis 13 n tfaska taɣelnawt n umezgun n Ṣummam. Ma d tin n ccna, ha-tt-an tewweḍ ɣer tezrigt tis 8, gar wid iwumi nerra tajmilt: Allawa Zerruq, Crifa, Ɛumer Awertlan, Ṭawes Ɛemruc, Yusef Abǧawi, Muḥamed Igerbucen, Lewnis Ayt Mengallat, acu kan, snat-agi n tejmilin-agi tineggura, nexdem-itent deg Bgayet imi ur nesɛi ara amkan deg Uqbu. Ma d tin n ssinima deg tewsit n usaru awezzalan, nga-tt kan yiwet n tikkelt, d tajmilt i Ɛebderḥman Bugermuḥ.

D acu i d iswi-nsen seg wannect-a u ma tessawḍem ɣur-s?

Iswin-nneɣ ameqqrar ad nessemlil atmaten n baba d yemma, ad nesnerni deg tagmat gar-asen , akken ad myeɛqalen d imaziɣen, ad nesǧuǧeg idles-nneɣ amaziɣ. Deg wayen yerzan tifaskiwin tiɣalnawin, ad d-iniɣ belli ar ass-a ur newwiḍ ara iswi-nneɣ agejdan, imi nezga ntezzi kan din. Imi akken tettwaliḍ iɣrisen qqersen seg waṭas aya gar tamiwin n tmurt, u ladɣa nekni i iqeddcen ɣef yidles amziɣ. Zemreɣ ad d-iniɣ, ar tura ur nessaweḍ ara ad nessedrem leḥyuḍ d leṣwar, akken ad nessiweḍ ad ttikkint akk temnaḍin timaziɣin yellan deg tmurt. I wakken ttekkin deg tfaskiwin n watmaten-nsen leqbayel, ilaq ad illin wassaɣen i iǧehden s waṭas, ad ilin wallalen, maca nekni aya mazal ur nessaweḍ ara ɣur-s, imi nekni d tiddukkla kan mačči d ddula. Nebɣa ad nessiweḍ ad nezdi, ad nesseddukkel imaziɣen n tmurt-nneɣ meqqer deg leqdic adelsan, maca tiɣri-nneɣ ur tettɛeddi ara akkin i ugafa n tmurt. D ayen i d-yettbanen deg tfaskiwin-agi, imi yal tadwilt neɣ yal tafaska, yettili yiwen neɣ sin n yimekkiyen mačči d aqbayli.

Tura ma nuɣal-d ɣer temlilit tis 11 n tfaska taɣelnawt n tmedyazt tamaziɣt, d acu yellan d amaynut deg-s?

Amaynut deg wahil, yewɛer akken ad d-yili, imi liḥala ur tessefraḥ ara, annect-agi yekka-d seg texriḍt. Maca aseggas-a, nenna-as ayɣer ala ur d-necced ara tiddukkliwin tidelsanin-nniḍen ad ilint yid-nneɣ, ad gent uḍan n tmedyazt ɣur-sent, akken ad d-bannen yimedyazen yeffren, acku aṭas n widen yessefruyen maca ttsetḥin ad d-begnen iman-nsen. Am wakken i d-nger tiɣri i yimedyazen, ama d wid i d-yessuffɣen ammuden n tmedyazt ad d-glun yis-sen i wakken ad ten-sensen s ubuddu. Ama d imedyazen i yewwin arrazen deg temliliyin yezrin i wakken ad ilin d inebgawen lɛez d lḥerma.

Mmeslay-aɣ-d ugar ɣef tfaska-a deg tezrigt-is 11?

Am wakka i d-tezwareḍ deg-s, aseggas-agi newweḍ deg tfaka n tmedyazt tamaziɣt n Ṣummam ɣer tezrigt tis mraw d yiwen (11). Lukan mačči d leḥrara akked lebɣi i sɛan yiɛeggalen n tiddukkla, tili ur tettili ara, imi ulac ttawilat iwulmen s waṭas, lexṣaṣ n tedrimt (…)agt. Aseggas-agi, nga-tt d tajmilt i yiwen umedyaz i yellan deffir n tlallit n tfaska-agi deg useggas n 2005, wigi d Mass Aḥmed Laḥlu, ma Mass Murad Raḥman, d yiwen gar wid i d-yufraren deg tezrigt tamezwarut n tafaska-a, i d-yellan deg 15 duǧamber 2005 d tajmilt i umedyaz ameqqran Si Muḥend u Mḥend, i ɣef wweḍent imir 100 n yiseggasen ɣef tmettant-is. Tazrigt n useggas-agi, ad d-tili seg 21 alamma d 24 deg duğamber 2017, deg uxxam n yilmeẓyen Abderrhmane Fares n Akbou, deg lwilaya n Bgayet.

Ma tesɛam afus n tallelt neɣ ulac?

Ifassen akked yifadden llan, ma d tallelt akked ttawilat ulac. Akken tebɣu tella lemɛawna i d aɣ-yettasen sɣur wid teɛna temsalt, gar-asen asqamu aɣerfan aɣiwan, nekk ad iniɣ drus maḍi. Imi aḥric n yidles yeḥwaǧ aṭas n tedrimt d wallalen yemgaraden. Rnu ɣer-s imi tmurt-nneɣ, ur tefki ara azal i tmedyazt, ama d wid yettarun neɣ wid isellen…atg.

D acu i d ahil-nwen adelsan i useggas-agi amaynut n 2018?

Neḍmeɛ deg Rebbi ad nessebded asebdad n umeɣnas d umeɣras Muḥamed u Harun. Nessaram diɣen ad kemmlen leqdicat-nneɣ idelsanen ladɣa tifaskiwin-agi tiɣelnawin yellan yakkan. Ma d ahil yerzan aseggas-agi amaynut n 2018, ad yili am win n yal aseggas, ideg nxeddmem ayen icudden akk ɣer yidles. S umata nesfugul ansayen-nneɣ igejdanen, yecban yennayer, 20 yebrir…atg. Nettheggi-d daɣen ama d tijmilin yemgaraden, timeɣriwin, timsikniyin, timliliyin…atg.

Awal-ik n taggara?

Ad ak-iniɣ tanemmirt-ik s tussda, tanemmirt daɣen i uɣmis-nwen i d aɣ-d-imudden awal ad t-id-nini.

Yesteqsa-t Adaoun Abdelghani

- PUBLICITÉ -