Mbeɛd mi i d-tuɣal temsizzelt n tira “Imura n tmurt-iw” deg tezrigt-is tis snat, yebdan deg wussan iɛeddan, yella-d ufran n yinelmaden ara igensen ladayrat-nsen (asunen) deg lwilaya n Tizi Uzzu, s temsizzelt tamzwarut i d-yellan deg yiɣerbazen deg wussan yezrin. Tura, mi yessuli umecwar amezwaru n temsizzelt-agi n tira, ttwafernen-d wazal n 164 n yinelmaden ara imetlen asunen-nsen deg temsizzelt i d-iteddun. Dɣa, ass-nni n larebɛa 20 meɣres 2019, yella-d yiwen wass n usileɣ d uwelleh sɣur yimaswaḍen akked yimura n lwilaya n Tizi Uzzu. Yal aswir s yimsilɣen-is; aɣerbaz amenzu yesɛa imaswaḍen d yimura n tlata n tutlayin-agi: tamaziɣt, tafransist akked taɛrabt. Ma d aɣerbaz alemmas akked tesnawit, llan diɣ yimsilɣen n tutlayt taglizit, i d-yernan aseggas-a. Ɣef teɣzi n tsebḥit n wass, yella-d uwelleh d usileɣ n yimekkiyen-agi, yal agraw s tutlayt-is d uswir-is. Imaswaḍen si tama-nsen, mmeslayen ugar ɣef tɣessa akked talɣa n uḍris, ma d imura mmeslayen ɣef tirmit-nsen deg tira, d wamek i ilaq ad naru aḍris aseklan. Ma di tmeddit n wass, tella-d tegnit n tira, anda yal anelmad ad yaru aḍris ɣef usentel i d as-yehwan. Tella-d temilit-agi n usileɣ deg tesnawit n 20 ɣuct 1956 n temdint n Tizi Uzzu, i wakken ad heggin imsizewren-agi i uswir n lwilaya. Ma d ayen ijebden lwelha-nneɣ deg temsizzelt-agi, d lferḥ meqqren swayes i d-uɣalen wid i d-yufraren deg temsizzelt-agi aseggas iɛeddan.
Yetturaǧu ad yili wass wis sin n usileɣ deffir kan n yimuras-agi n tefsut uqbel timsizzelt tis snat ara d-yilin ass n, 23 yebrir 2019. Wid ara d-yifriren deg umecwar-agi wis sin, d nutni ara igensen lwilaya n Tizi Uzzu deg temsizzelt n temnaḍin, i yetturaǧun ad tili di Blida deg waggur i d-iteddun.
Amaynut n tezrigt-agi tamaynut
Ma ɣef umynut n tezrigt-agi tis snat, yenna-d yimḍebber n umseddu adelsan deg tenmehla n usedwel d uselmed n lwilaya n Tizi Uzzu, Mass Ali Ḥmed Muḥmed, belli aṭas i d-yellan d ajdid deg tedwilt-agi tamaynut. “Tamezwarut, d amahil asnas i d-yellan tameddit n wass-nni n usileɣ i wakken ad nwali ma refden iwellihen i d asen-yettunefken sɣur yimsulɣa-agi. Tis snat, d tuffɣa tasnegmant ara d-yilin i lfayda n yigerdan-a, deg wussan i d-iteddun. Tis kraḍet, d timerna n tutlayt taglizit ɣer tama n tlata-nni yellan yakan, imi d asuter d tiɣri daɣ n waṭas n yinelmaden yesɛan tanfalit igerrzen deg tutlayt-agi”. Ikemmel yenna-d : “Aseggas-agi, ad nessiweḍ ɣer 22 n yimura, ara igensen lwilaya-nneɣ deg temsizzelt n taggara, i yetturaǧun ad tili deg wagur n yulyu i d-ileḥḥun. 6 ad ilin d inelmaden n uɣerbaz amenzu, imi yal tutlayt s sin n yimura. 8 n yinelmaden-nniḍen deg uɣerbaz alemmas, sin n yinelmaden i yal tutlayt. Ula deg tesnawit, ad d-nefren 8 n yinelmaden, imi 4 n tutlayin-agi (tamaziɣt, taɛrabt, taglizit akked tefransist) swayes ttarun yinelmaden-a i yettekkan”. Mbeɛd mi i d-yella ufran n 22 n yinelmaden-agi, ara igensen lwilaya n Tizi Uzzu, ad ɛeddin ɣer uswir n tamiwin, i yetturaǧun ad d-yili tagarra n mayyu neɣ tazwara n yunyu.
Taḥawact n tezrigt tamezwarut
Am wakken daɣen i d-yemmeslay ɣer taggara Mass Ali Ḥmed Muḥend, ɣef tḥawact n useggas iɛeddan. Yenna-d belli : “Aseggas iɛeddan, ulamma ur nettekki ara s waṭas n yinelmaden, maca, gar setta n lwilayat-nni i d-yufraren gar 48 n lwilayat n Tmurt. Tizi Uzzu, tufrar-d s rebɛa n yimura, snat n uɣerbaz amenzu, yiwet deg uɣerbaz alemmas akked yiwen deg tesnawit”. Snat-nni n tullas n uɣerbaz amenzu, yiwet deg-sent tufrar-d di taɛrabt ma d tayeḍ di tefransit. Ma d sin-nniḍen ufraren-d deg tmaziɣt, yiwen deg tesnawit, tayeḍ deg uɣerbaz alemmas. Ikemmel yenna-d umselɣu-nneɣ: “Taḥawact n tezrigt yezrin, telḥa, tessebɣes-aɣ aṭas i wakken ad nessirem ugar deg tezrigt-agi tamaynut”. Ɣer taggara, ad d-nesmekti belli, timsizzelt-agi “Imura n tmurt-iw” deg tezrigt-is tis snat, yessuddes-itt-id Uɣlif n usegmi d uselmed akked win n yidles. D timsizzelt taɣelnawt s rebɛa n tutlayin, yettwaslemden deg uɣerbaz azzayri, yellin tiwwura-s i yinelmaden iɣurbizen yesɛan tanfalit igerrzen di kra tutlayt. Yetturaǧu, ad tili temsizwert n taggara, ideg ara d-fernen inelmaden ara yawin arazzen, yerna ad yessisreg Uɣlif n usedwel d usegmi, imuhal-agi-nsen yerna ad ttekkin deg Rreḥba tagraɣlant n udlis di tmurt n Lezzayer (SILA) 2019.
Adaoun Abdelghani