Tefra « cwiṭ » ɣef Edward Snowden

Partager

Almi d taggara-a i yesnuffes Edward Snowden imi yella ur as-tban ara yakk ɣef yimal-is, anda neẓra dakken akud n usduri-is amenzu deg wakal arusan yella yekfa s wudem unsib deg umenzu n ɣuct i iɛeddan . Maca tura yetthenna azuḥ segmi i t-teǧǧa tmurt n Trust ad yernu ad yezdeɣ 3 n yiseggasen daɣen deg wakal-is sey-a d asawen, d ayen ay d-yenna ubugaṭu-ines Anatoli Koutcherena deg Musku. Aqeddac aqdim n Tnegga Tamarikant n Tɣellist ( National Security Agency (NSA), i yekksen sser ɣef Temrikt mi d-yenna i umaḍal merra d acu i tetteg, «yewwi-d azref n tnezduɣt i kraḍ n yiseggasen» deg Trust, asiḍen yebda seg umenzu n ɣuct, ay d-yenna dima ubugaṭu-is. 

Amdan-a, d asmekti kan, i d-iberrḥen ɣef waṭas n tlufa ed lbaḍnat n tnegga tamarikant n tɣellist anda yella iqeddec, dakken taneggarut-a tettɛassa, war ma yefka-as usaḍuf, imelyan ma mačči d imelyaren n yiselkimen deg umaḍal merra. Meḥsub tettabaɛ iqeddicen, acu ttagen, sanda rezzun, acu ḥemmlen atg… Rnu ɣer-s ahil amalwayer ara d-yilin yettwasbedd deg Temrikt akken ad yessettwaɣ kra n tamiwin mara as-yehwu i NSA . Annect-a war ma nettu ahil wayeḍnin – PRISM – i yettwasbedden dima ɣur tezmert tafellayt n umaḍal ed i d-yernan wurrif, ahil-a ur yesteqnaɛ ara kan s tɛessast, neɣ ur t-ǧǧan ad yessekfu iman-is, wanag rnan-as-d i yiri-s asmuzget ed usekles n wayen akk s iḥulfa, yeẓra, neɣ yesla am uqerraḍ imegzi. Dɣa tanegga-a tamarikant teqqim tuḥel. Ma d abugaṭu n Idward, mi yella yessuter ad as-d-rnun tanezduɣt i win ɣef teḥres, acku yewweḍ s aḥdid wakud n useggas.

Ad d-nesmekti belli Snowden yettidir s tuffra tagaɛmirt taggara-a, dɣa ur yettekka ara ulama deg usarag n ubugaṭu-is d ayen i yeǧǧan ala kra n tewlafin i as-d-ṭṭfen yineɣmasen deg wayyuren ineggura. Maca yergem ubugaṭu n usenselkam (informaticien) amarikan deg usarag-n dakken «yal mara d-tas tegnit tameẓyant, ad yeg umsaɣ-is seg tama-s».

Ɣef taluft n « Edward Snowden » wis-sin. 

Am akken i d-nesɛedda isalli deg uɣmis n yimaziɣen, adabu amarikan mazal yettekkay ulama ddrur ɣef tikti i d-yeqqaren dakken yella umdan wayeḍ yettaker daxel n tnegga tamarikant segmi i d-yewwi isalli-a uɣmis The Intercept. Acku yiwen n ufaylu yella yettwaberreḥ deg ɣuct 2013, netta Edward Snowden yella yerwel i Temrikt, ay d-tenna CNN. Rnu terna-d dakken deg furar, Glenn Greenwald yekka-d deg tdiwennit i terga-a  » ɣef medden i izemmren ad ḍefren tabɣest n Edward Snowden akked lɛali i yexdem ». Ɣef waya, Tamrikt tuma yakan aḥebber ɣef umdan-a wis-sin.  

D tameẓyant tɛessast d tidet ?

Seg tama nniḍen, ur neẓra ma yella aya d taɣara swayes ara sneqsen i lɛar-nsen ed umeslay i yuzzlen fell-asen, neɣ dɣa d ayen yellan deg tidet. Aredmani, ɣef wawal n Washington Post, Tanegga Tamarikant n tɣellist tella tettḥessis kan i yiniɣan (criminels) imeqqranen. Tanegga-a n yigim n yisallen n teywalin (communications) tella telha-d kan s waṭas ed yiseqdacen (utilisateurs) n menwala n internet, imarikanen ddan yid-sen. Ugar n wannect i d-telha ed yiwerdanen, ɣas yefka-as usaḍuf ad ten-tɛus ula d nutni. Tasebba i yellan, acku zun NSA yefka-as usaḍuf ad tɛus ala iwerdanen i izedɣen berra i Temrikt, ḥaca ma yella yettwasuter-as-d kra nniḍen s tmara. Maca ma nuɣal-d i tidet, la nettmesteqsay ɣef usemsawi, anwa asaḍuf-a i tt-yettaǧǧan ad tettɛussu? 

Tazrawt n Washington Post teskanay-d azal n 160.000 yiznilen (courriels) ed yiznan (messages) , rnu ɣer-s, seg 7.900 n yizmamen (documents) gar 11.000 n yimiḍanen (comptes), umu tettḥesses Temrikt deg leḥkem n uselway Barack Obama n (2009-2012). Maca daɣen, iban-d yella wayen teffer Temrikt, ɣef leḥsab n tezrawt-n dima, ugar n tuget n yikaramen (dossiers) i yettwaɛussen « ay sɛan ismawen, tansiwin ed yisallen nniḍen n yemdanen, i d-teqqar NSA zun ayen n yiɣermanen imarikanen ». Daɣen, NSA teffer 65.000 n yisallen akken ad tḥud tudert tusligt (privée) n yimezdaɣ-is. Maca ineɣmisen-a yewɛer ad ten-yamen yiwen.

M. X

Partager