“Amaru, ilaq ad iḥmmel tira…”

Partager

Mass Meniche d amaru u d aselmad i iqedcen deg unnar n tmaziɣt. Tayri-is i tmaziɣt d tiktiwin-is, demmerent-t ad yaɣ abrid n tira. S lferḥ d ameqqran i d aɣ-d-yerra ɣef yisastanen-nneɣ.

Aɣmis n Yimaziɣen: Deg kra n wawalen, mmeslayeɣ-d ɣef yiman-ik?

Abdel Malek Meniche: Luleɣ ass n 27 deg waggur n yulyu 1963, deg Imceddalen i d-yezgan deg tɣiwant n Mayyu deg lwilaya n Tubiret. Lliɣ yakan d aselmad n tutlayt n tmaziɣt deg uɣerbaz alemmas (C E M) n Ibn Khaldoune d tesnawit Abderrhemane Mira. D aneggal, d amaru atrar s tmaziɣt imi uriɣ yakan 11 n yidlisen s tutlayt n tmaziɣt, iɣef ara d-nawi awal deg tdiwennit-agi.

I melmi tebdiḍ tira? D acu i d-ak-yessawḍen i wakken ad terzuḍ ɣer tira n yidlisen?

Bdiɣ tira n yidlisen deg useggas n 2001, asmi sεiɣ 37 n yiseggasen deg leεmer-iw, i d-suffɣeɣ adlis-iw amezwaru. Ussan-nni, lliɣ d aselmad , xas akken tira ḥemmleɣ-tt asmi lliɣ d anelmad. Ma d tamentilt i yi-iğğan ad awiɣ abrid n tira, seg wasmi lliɣ d aselmad i wallaɣ belli yella lexsas d ameqqran deg yidlisen n tmaziɣt, ladɣa win yerzan aselmed. Imi daɣen, aṭas i yettnadin ad lemden tutlayt-nsen, maca ur d-ttafen ara awfus ara ten-iεiwnen, dɣa xemmeɣ i wakken ad d-sizergeɣ timsirin i slemdeɣ u mazal la selmadeɣ deg yidlisen, i wakken ad d-aruɣ ayen ara ten-iεiwnen, swayes ara ad d-sfaydin meqqar.

Ahat tirmit-ik deg uselmed n tmaziɣt tεawen-ik aṭas deg tira s tmaziɣt, meslay-aɣ-d ɣef wanecta?

Asmi lliɣ d aselmad, ssarameɣ tamaziɣt ad tuɣal, ad tesεu amkan deg tudert-nneɣ n yal ass, ad tili d tutlayt ara yesseqdac umdan, i wakken ur tettɣimi ara d tuffirt. D tidet, tirmit-iw deg uselmed n tmaziɣt tεawen-iyi i wakken ad aruɣ idlisen yerna s tmaziɣt. Mačči d aselmed-is kan, maca uqbel anect-a, tella leḥmmala-nni n tmaziɣt, d timeɣnest-nni-ines i d-aɣ-yeğğan ad naru u ad neqdec deg-s.

Imi kečč telliḍ yakan d aselmad n tmaziɣt, d acu i d tamuɣli-ik ɣef uselmed-is deg uɣerbaz?

Si tama, yeffeɣ leεtab ɣer tafat, imi ayen yellan d targit yuɣal d tidet deg useggas n 1995, asmi tekcem tamaziɣt s aɣerbaz azzayri. Ma si tama-nniḍen, mazal amennuɣ ad ikemmel alamma tuɣal d tutlayt am tiyaḍ. Imi mazal urεad tewwiḍ s amḍiq i as-iwulmen, ladɣa deg uɣerbaz, teḥwağ aseggem, ama d ayen yeεnan akud neɣ deg wazal-is…atg.

Amek iga usurif-ik amenzu deg usizreg?

Asurif-iw amezwaru deg usizreg n yidlisen, wwḍeɣ almi fecleɣ imi ḥfan iḍarren-iw deg tikli. Qelbeɣ akk tizrigin yellan ama dagi deg Tubiret ama deg Tizi Uzzu ama deg Lezzayer Tamaneɣt, ulac win i yi-yennan ih. Ґer taggara, teqbel tezrigt “El Baghdadi”, i wakken ad d-.tesuffeɣ adlis-nni iwumi semmeɣ « Aselmad-iw n Tmaziɣt -1” deg useggas n 2001.

Achal n yidlisen i d-tessufɣeḍ yakan? S wacu n tutlayin i d-ffɣen?

Seg 2001 ɣer ass-a, sazergeɣ-d 10 n wungalen s tutlayt n tamaziɣt, amenzu yella-d deg useggas n 2001. Deg yimawalen uriɣ kraḍ, amezwaru Tamaziɣt – Tafransist, yeffeɣ-d deg 2005, ma d wis sin d Tamaziɣt – Taεrabt, yeffeɣ-d deg 2006. Ma d wis tlata d asegzawal Tamaziɣt – Tamaziɣt, i d-yeffɣen deg taggara n 2013. Ma d ayen yeεnan aselmed n tmaziɣt, sazergeɣ-d ukuẓ n yidlisen . Amezwaru deg 2001 d “Aselmad-iw n Tmaziɣt -1-” d usuḍen wis sin deg 2003. Wis tlata isem-is « Ad lemdeɣ tamaziɣt 1AM », suffɣeɣ-t-id deg useggas n 2004. Ma d wis rebεa « Asurif amezwaru di tmaziɣt » i d-yeffɣen deg useggas n 2006. Ma deg wayen yeɛnan ungalen, tura akk uriɣ-d kan yiwen : yeffeɣ-d deg 2015 s uzwel “Tayri d tezɣent”. Idlisen-agi, tuget deg-sen, ffeɣen-d ɣer tezrigit “Asirem”. Am wakken daɣen i d-yerrna yiwen n CD n uselmed i wrrac imecṭaḥ.

Meslay-aɣ-d ɣef udlis amaziɣ, ladɣa ungal, imi kečč s timmad-ik d aneggal?

Zemreɣ ad d-iniɣ belli ungal amaziɣ ur yewwiḍ ara ɣer umkan i d as-ilaqen. Adlis amaziɣ, ilaq ad yili am netta am yidlisen-nniḍen, imi tamaziɣt d tunsibt deg tmendawt. Ulamma aṭas ara d-yetteffɣen n wungalen, maca mazal ur yufi ara iman-is gar tewsatin-nniḍen.

D acu i d tamuɣli-ik ɣef tira s tmaziɣt s umata?

Deg tallit-agi taneggarut, la nettwali belli aṭas n yidlisen ara d-itteffɣen deg yal aḥric n tẓuri neɣ n yidles, d ayen yesferaḥen aṭas aṭas. Ladɣa tamedyazt imi la d-tettefeɣen mliḥ iseggasen-agi ineggura, maca llan ula d ungalen, tullisin, timucuha, timezgunin…atg.

Acu ara asen-tinniḍ i yimura imaynuten?

Imyura imaynuten, ilaq ad sizedgen tira-nsen, wa ad tt-id-sizregen, i wakken ad tt-ɣren medden. ssarameɣ ncallah ad ugten wid yettarun s tmaziɣt, am wakken daɣen ara ṭuqten imeɣriyen n tmaziɣt. Ttmeniɣ daɣen ad kemmlen amenuɣ s tira-nsen, ama ɣef yidles, ama ɣef tgemmi, ama ɣef wansayen…atg.

Amek i yezmer wungal ad iεiwen tutlayt?

Imi ungal, yettili-d deg-s uḥraz n tutlayt, daɣen d win i d-yessebganen amek yettidir ugdud-nni, i yesseqdacen tutlayt-nni. Yak s ttawil n yidlisen ladɣa ungalen, i nessaweḍ ad nissin amek ttilin igduden deg tudert-nsen n yal ass, mebla ma nerza ɣer tmurt-nsen. S wungal ad d-teḥliḍ amkan-ik, wa ad tefkeḍ tagnit i wiyaḍ akken ad ak-issinen yigduden-nniḍen.

Amek i ilaq ad yili umaru neɣ umeskar deg tmetti?

Amaru, uqbel kulec, ilaq ad iḥemmel taɣuri d tira, acku ur yezmir ara yiwen ad d-yaru ungal ma yella ur yeɣri ara ungalen. Ilaq daɣen, ad yili d win yettεawanen timetti, i wakken ad tt-rfed iman-is. Am wakken daɣen ilaq ad d-yawi ayen ara d-yaru iseɣ d ubaɣur i tmetti-ines, ladɣa ma yella wayen akken yura d amaynut. D netta ara d-yinnin ayen yebɣa d wayen yuggi ugdud, s ttawil n yizen yesεedday deg tira-s.

D acu n yisenfaren i tessewjadeḍ sya ɣer sdat?

Isenfaren mačči d yiwen mačči sin, imi sεiɣ aṭas n yidlisen i iwejden i wakken ad d-ffɣen, maca ama d tazmert ama d idrimen xussen tasiεt-a. Imi nekk aql-iyi ɣef uqerruy n tezrigt “Asirem”, dɣa ttezwiriɣ deg wayla n medden, ttağğeɣ axeddim-iw d aneggaru. Sya ɣer sdat, ad d-suffɣeɣ ungal-iw wis sin, d yidlisen n uselmed n tmaziɣt.

Awal-ik n taggara…

Nessaram d akken leεtab n tmaziɣt, ad yeffeɣ ɣer tafat, tanemmirt-ik a mass Adaoun imi tgiḍ azal i nekk d leqdic-iw adelsan, tanemmirt s tussda i Uɣmis n Yimaziɣen (La Dépêche de Kabylie), imi i yi-iga amkan deg isebtar-is. Slam-iw ɣef wid i yi-ḥemmlen d imeɣriyen-inu di yal amkan.

Yesteqsa-t Adaoun Abdelghani

Partager