“Ar ad issineɣ tikli n tyaziḍt, imir, ad awḍeɣ ar tin n tsekkurt”

Partager

Ouidja Bussad ( Belqasem Iḥiǧaten) d amedyaz , ilul ass n 11 di Yulyu di lgendul deg Ɛamrawa. Yettidir di Quebec ( Canada) seg useggas n 2000. Yesufeɣ-d aṭas n yimudan n yisfera, gar-asen « aḥiwec », « asegres », « iṭij asemmaḍ », « tamusta n yisefra » akked uneggaru i d- yefɣen s-ɣur tizrigin l’harmathan di Fransa « uḍhir uffir » s snat n tutlayin taqbaylit akked tefransist. I lmend n waya, nestqsa-t ɣef tmuɣliwin- ines deg wayen yeɛnan tira, tasekla, akked yidles, ata-n wacu i d aɣ- d -yenna :

“Uḍhir uffir » d amud n yisefra i d- yefɣen ɣer tezrigin l’Harmathan di Franṣa, acu i d uḍhir , d acu i d uffir ɣer umedyaz?

D isem-is i d iman-is. D isefra ɣef tlufa ibanen akked tid yeffren. Am di tejmaɛt n “leqbayel”. Llan yisallen i sellen akk medden, llan wiyiḍ yettɛeddin ddaw n ucḍaḍ n ubernus. Am akken, nekk sliɣ-asen yakk. Win ara yeɣren isefra-agi, ad yissin ayen akk i s-iruḥen, ɣas akken yezga yella di tejmaɛt.

Isental n wamud-agi mgarden… acu n tewkilt ( la muse) i d- yessenṭaqen Belqasem Ihiǧaten?

Ur telli tewkilt, ur yelli uwkil. Tamenzut d tudert, d tikli, d tusna, d awali, d ameyyez. Isem-is, tuẓẓma n wallaɣ. Ma d wis sin, d win i d-yettaken aɣrum mebla tidi, maca, ad tiliḍ ddaw n uḍar-is.

Tasuqilt n yisefra-agi yellan ɣer tefransist, terra-d ljehd n umyag aqbayli, anwa i yellan deffir n usuqel -agi?Acu n yiswi i t-iḍefren?

Tasuqilt ɣer tefransist giɣ-tt mačči i wakken ad ternu azal i yisefra. Maca, ɣef akken a d-teffeɣ di Fransa, tewwi-d aya. Tizmamin i d-yefɣen di tmurt werǧin suqleɣ-tent. Wi iran tamaziɣt, ad yissin tira-s. Akken i s-yenna win…

Anwi iberdan ilaqen akken tasekla taqbaylit ad tawi abrid n tenfalit, wa ad tili deg yiwen n uswir am nettat am tin n leǧnas meṛṛa?

Iberdan banen, tameslayt mebla tira abrid-is d tamettant. Anda llan “les Mayas” ur d-neǧǧi tira ? Anda llan “les Aztèques “ ? Lemmer ttmeslayen yeblaḍen neɣ yiẓra, ǧǧan-d. Maca, ula d nutni ass-agi, sseqdacen iwakken ad arun.

Acu i d awal-ik ɣef tezrigin yellan da di tmurt?

Wigad yettarun di tmurt d inaẓuren. Ulac tazrigt ur nesɛi tikti yelhan. Maca, dinna, d alluy n udrar s uzagur i win yettarun. Nnig n tira, yella wugur n tufɣa. Nnig n nnig winna, ad yegri wugur n tusna.

Acu i d tamuɣli-k ɣef tmedyazt tatrart n teqbaylit?

Ulac “tatrarit” ama di tmedyazt, ama di tira. Am akken i s-qqaren deg yiwen n lawan : tella tmedyazt, tella tira. D aya i yellan. Anamek n tira-nsent yemxallaf, maca, iswi yiwen: d tiktiwin yellan di tira-nni ay tella tidet, wamma ayen nniḍen d asfukel.

I tira n wungalen ur ak- telli ara di lbal?

Akken i as-yenna winna: «ar ad issineɣ tikli n tyaziḍt, imir, ad awḍeɣ ar tin n tsekkurt ». Tazla ɣer sdat, s usebɛed n yijiqdan. Nekk, ur ẓriɣ anda llan iḍarren-iw. Mačči-inu, ǧǧiɣ-t i wid i s-yesnen. Maca, ahat yiwen wass, ad rreɣ tiṭ-iw ɣer din.

Asirem n umedyaz di tegnit deg nella, d acu-t? Amek i k- d- yettban yimal n yidles aqbayli?

Aqli-yi di “Québec», ɣur-s tmanya imelyan n yimezdaɣ. Di yal aseggas, tteffɣen-d sin walfen (2000) n tezmamin. Asmi ara sleɣ di tmurt n yiqbayliyen i teffeɣ-d wamur wis ɛecra, ass-nni, ad steɛfuɣ.

isenṭeq-it-d Hamid Ait Slimane

Partager