«Ccix Muḥend U Lḥusin, Si Muḥend U Mḥend Paulo Coleho : inig s Asqif n Ṭmana

Partager

Asmi id -as yenna Ccix Muḥend U Lḥusin (bab n tmusni) i Si Muḥend U Mḥend (bab n wawal ): « ṛuḥ ak- ineɣ rebbi d aɣrib », yerra-s ufṣih n yiles : « a nɛam a ccix, deg asqif n ṭmana, ncallah ! ». S ugacur neɣ s tbut tamusni tenwa, tawenza tufa , dɣa din yemlal wuffir akked uciri, yemlal lweɛd d ummeni ! Akka itt-iccer bab n tmuɣli wer teḥbis tillist, akken itt-yebɣa bab n yisefra ur tekbil teswiɛt ! Din di Taqa Nat Aḥmed yemlal usekud leqayen akked cihwa n tasa yezan akken ad yilli yinnig ɣer yiwen umṛaḥ yellan d taxamt n leqder akked sser : Asqif n Ṭmana.

Asqif n Ṭmana, lxelwa deg iman n wid yecgen di tregwa n lawan, yewten s telqay di tɣuza n leqrun, yella d taxatemt deg ttemyfkan tamugent leṛwaḥ yesnan d acu i d-innig yifen innigan, ixfawen yesnan abrid yettawin seg yixef ɣer yixef n tmedurt. Asqif n Ṭmana ɣer wid yeɣran tadaxlit, yesnan ad annin adrugen (mystère) , ur yelli ara d taqenuzṭ neɣ d tamacahut yesganayen allaɣ, yettaren tidmi deg ugris n waglugel. Asqif n Ṭmana ( ɣer wid yesefruyen lbeḍna) d tasarut i tellin tiwura i tmuɣliwin akken ad neflent i ddiq n teswiɛt, ad nessrent i tmara n umḍiq. Asqif n Ṭmana ɣer ibaḍniyen yeṣɛa ay din d inumak, ay din d lemɛani. Ula ɣer leǧnas nniḍen, Asqif n Ṭmana yella d lqibla n wid yettnadin ɣef tigelda n yixfawen-nsen akken yid-s ad mlilen amer ad ttaren ddew lebɣi n lebɣi-nsen. Ttnadin fell-as acku ẓran mi tegursel leḥmala n tudert deg ul , sebba-s d akken « Nekk » n umdan yenqedwa ɣer uzabuq n tmerzuga.

Deg abrid yettawin yal alles ɣer yiman-is, yewwid umyaru Paulo Coelho ɣef yinnig it-yeṣawḍen ula d netta ɣer Usqif n Ṭmana yecehwa wul-is ikenfen s tirgin n wayen yellan d udrig. Innig-agi yellan d innig n tudert ( neɣ n yal tudert) yemeslay-d fell-as deg ungal-ines angaru « Aleph » i d-yefɣen ɣer tizrigin « Flammarion ». Ahat win ur nessin ( inumak n tudert) yemzer ad yinni : « D acu i d- l’ Aleph » ?

Aleph d anamek nniḍen n lexlwa wuɣur tunnag tidmi n Ccix Muḥend U Lḥusin ,tin deg yezdew Si Muḥend U Mḥend akken ad tesemlil deg yirebi-s imedyazen, izemniyen , imusnawen yecban Sliman Azem, Yusef U Qasi, Lala Xedija tukrift, Ccix Ccrif n temlilin, Sidi Ḥend U Yusef, Ccix Ameqran….

Yuɣ lḥal Jorge Luis Borges ( d amyaru , d amedyaz n tmurt n l’Argentine) yefka-d anamek n l’Aleph yenna : « l’Aleph d taxatemt tubrint, akdu (diametre) ines ur tettɛeddi-ara di tehri azal n ssin neɣ tlata isentimen , maca tujma tigenwit tekcem s lekmal deg umeqyas-is. Di reḥba-agi tudert tettcali s lqed n teɣzi-s akked d telqay n tehri-is . Kra yellan d taɣawsa ijebden ɣer wer tagara tuffa leqrar di reḥba-s, tettban ay ansi itt-id yemuqel yiẓri si yal ixef n ddunit ».

Deg ungal (Aleph) Paulo Coelho, yegger deg yiwen yinnig ara t-yawwin seg yixef n l’Europe alarmi d wul n la Sebérie, akken ad ijab Asqif n Ṭmana ( win id as -iwulmen) ɣef tecweḍ tasa-s. Anadi n Coelho yesmendig-it lḥewj n tusna akked d fad n tririt ɣef tuttriwin i tezzin deg alaɣ-is yettfurun, yecehwan tidet melulen am lekfan. Innig n Coelho iswi-s d tegelda n yixef-is akken ad yuɣal fell-as d netta i d-agelid. Di tmacint id at yewwin akken ad yemlil d twenza-s, tesemlal-it lqedra netta d yiwet n tlemẓit « Hilal » ara s yeldin tabrujt s wacu ara yedlu ɣef kra n tufirin yellan di tmedurin-ines yezrin. Innig-a ( ur nefki anzi i wiyaḍ) yesɛa tazwert deg tallit n yimir, yeṣawwaḍ ɣer yiḍeli, yesmirjiḥ ɣef uzekka, yettraṣi leqrar deg ass-a.

Am yiḍeli ,am ass-a ,am uzekka d lḥewj n tusna n yiman-nneɣ ( acu i d – Nekk ) i- yesmendigen tikli-nneɣ ɣer tira n twenza akken ad nemlil d lemri ur neskidib, ur nezuzur tikerkas ɣef akal n yiman id- aɣ izedɣen . Iman yellan d imezgi , iman yellan nnig urar n wussan, nnig timurṣaḍ n lawan. Tikwal deg ubrid n tudert nettiḥwij win ara( neɣ tin) ara yesiɣen tafat( tafat n yal taɣawsa, n yal aḥulfu, n yal tamusni) akken akukru d temlilit d yiman-nneɣ ad yer aḍar amer ṛuḥ ( imir) ad taf tilleli ara s yillin d abeḥri s wacu ara d teceɛcaɣ tirget n tudert yegunin di lkanun n lebda!

Tirget ur nxetti, deg Asqif n Ṭmana id- as yegga leqrar Ccix Muḥend U Lḥusin. Din id-as-iweha nafex ( azwu) yesmendigen isufa n lebɣi . Tirget yettaren ṛuh d amudir i lebda , deg Asqif n Ṭmana i- yenwa Si Muḥend ad yid-s yemlil. Tirget n tmusni deg « l’Aleph » i –inudda fell-as Paulo Coelho, akken d yixef n yexf-is ad yezdi.

Mi tebren tasarut , ayen yellan, yettifrir-d am zit ɣef waman. Win yenwan tudert tesḥurejdul, wina yegger iman-is deg yir iɣilifen yefka lmendad i tiyersiwin ixenqen iman . Izuraz yeqnen tidmi ɣer ufurk n ustehzi, am anza, sutren- andaq ! Tabɣest yettawin ɣer tilleli yiwen id udem-is : d tamuɣli wer akukuru si txatemt deg tetturar ddunit ɣer wudem n Yiman( anamek aḥeqqi n « Nekk »). Asqif n Ṭmana d texlijt yettawin iman n wid yebɣan talwit ,di yal tudert, ɣer tidet n yiman-nsen.. ddin i yella L’Aleph,d ttin i d -Asqif n Ṭmana, din i d- Tafuɣalt , din i yezdeɣ leqrar.

Ait Slimane Hamid

Partager