ɛeggu seg tɣemmert n tusna n tnefsit

Partager

ɛeggu d yiwet n liḥala yettidir wemdan mi yexdem aṭas n lǧehd, win icudden ɣer uxemmem neɣ ɣer tfekka. Ayen yebɣan ad d-yini maci ala win ixedmen lecɣal yeḥwaǧen iɣil d lǧehd i yettenṭarrayen. Ula d win yessexdamen allaɣ-is aṭas ad t-afeḍ, netta daɣen, ur yeslik ara s lehlak-agi ma nezmer as nsemmi akka-agi. Acku aṭas n liḥalat n ɛeggu ttuɣalen-t d lehlak, ma amdan ur yefki ara i yiman-is amur n ustaɛfu yuklal. S tmuɣli n imusnawen, ladɣa wid iqedcen deg tusna n tnefsit n wemdan, ttwalin d akken ɛeggu yettuɣal d aṭṭan izemren ad d-yawin aṭas n lemḍerra i lɛebd. ɣef waya-agi, di tmura yuzen ɣer zdat deg weḥric n tnefsit (la psychologie), ad tafeḍ imdanen, mi walan d akken tanefsit-nsen ur twenneɛ ara, tteḥruruden ɣer imejjayen-agi n tnefsit akken ad rren tilist i facal yuɣen tafekka d wallaɣ-nsen uqbel m ad ifat lawan. Deg waṭas n ixeddimen ad tafeḍ imejjayen-agi llan ilmend n ixeddamen. Facal neɣ ɛeggu maci am waṭṭanen-nniḍen. Ddwa-s, ma ur icax ara deg wemdan yeshel aṭas. D astaɛfu. Dagi, di tmurt n Lezzayer, ula di tmura ak nniḍen yettidiren ddaw tili utuxellef, imdanen, s trenni, ur ssinen ara d acu n wazal yesɛa usteɛfu. Xedmen u rennun, kkaten uglan tuɣmas, ɛyan neɣ ur ɛyin ara. Acku xas akken ttrebbin facal, du leqrar ad d-yas wass anda ara taweḍ tfidi  ɣer yiɣes. Imir awal aneggaru ur ten-d isaḥ ara. Ad yuɣal ɣer bab-is. ɣer ɛeggu. Aneggaru-agi ad yuɣal d agellid ɣef wemdan, ɣef tnefsit-is, ɣef lebɣi-s. Akken yeqqar yiwen yenzi ger yenza n leqbayel: “ciṭṭuḥ i telwiḥt, ciṭṭuḥ i terwiḥt”. Amdan ilaq-as ad yexdem akken ad iwenneɛ liḥala-ines, akken ad yaweḍ ɣer yeswi-ines, ɣer wayen tettmenni, acekku ilaq daɣen ad yefk i yiman-is ayen yeḥwaǧ n westeɛfu d talwit. Aya-agi yezmer ad d-yeḍru ladɣa s yiḍes. Lmakla lɛali, asbiɛed ɣef yak ayen yestqelliqqen, ayen yesserfuyen, d wayen yesluɣuyen lxaṭer. D aygi i yzemren ad iɛawen amdan akken ad d-yerr ifadden-is. Pierre Daco, ger imusnawen n tnefsit, yura-n idlisen icudden ɣer weḥric-agi, gar-asen “les prodigieuses victoires de la psychologie moderne” deg useggas 1973, yewwi-d awal, s telqey, ɣef usentel-agi(ce sujet). Isqerdec tamsalt-a, s telqey, si yal tiɣemmar-is akken ad d-isbeggen sebbat n ɛeggu, acu n waṭṭanen yezmer ad d-yexleq, u d acu id dwa-ines neɣ tifrat i wugur-agi izemren ad awi-n bab-is ɣer tisselbi. Di tazwara, uqbel ad d-issefhem tamsalt-a, Pierre yebda anadi-s s useqsi-ya : D acu i d ɛeggu? Wagi d amenǧuɛ. “c’est un signal d’alarme, un feu rouge”s imeslayen n Daco. Mi d-yewwet, bnadem ilaq-as ad yeḥbes leqdic. Ilaq-as daɣen ad yestaɛfu w’ad yeṭṭes akken ad yers wallaɣ-is. Amdan ad yexdem, ad yaɛyu, ad yeṭṭes, krad (tlata) n tseddarin i ylaq ur yettezgal ara. Ma izgel yiwet ger tigi, d tazmert-is ara ten-t-yaɣen. Lebɣi ɣer tuccit ad yenqes, lxaṭer- yezga yerwi, kra ur nesɛi lmeɛna izmer ad isnuɣni amdan yerza facal. Di tmettiyin (les sociétés) n lɣerb, anda cedda tettabaɛ imdanen am tili-nsen, deg ixxamen-nsen neɣ ladɣa deg uxeddim, aṭṭanen n tnefsit d wid yettafen iman-nsen s waṭas. ɛeggu, akken yettwali Pierre Daco, macci d alwuy kan n ifadden. Facal izmer ad d-iban, deg wemdan, s waṭas n wudmawen. Kra n lɛibad, mi ɛyan, ma tenniḍ-asen awal, ulamma d win ur nettezɛaf ara, ad d-baɛzqen w’ad d-ellewzagen fell-ak. Ad d-inɣel yak ayen yella-n deg wul-nsen. Yiwen wawal d aɛrab wayeḍ d aqbayli, tiktiwin ur cudden-t ara bagar-asen-t, maca mi kfan ad ḥulfun d akken fessusef fell-asen takkemt. Kra nniḍen, mi ttwaqehren, ad ten-t-afeḍ ttawin kan lewhi s wallen. Ddehn-nsen yeffeɣ-iten. Ur ttfiqi-n d yiman-is d acu ixeddem, wala d acu xeddmen wid sen-d-yezzin. Kra n yemdanen, ɛeggu yettban ɣef tfekka-nsen. Ttuɣalen am icabcaqen. Twreɣ, terqeq ten-yettaɣen tt-kemmilen i yfadden-nsen yulwan. ɛeggu, laḥsab n imejjayen n tnefsit, yessenqas tiḥerci, yettḍurru tazmert, yessexṣar  ṭbiɛa. Amdan mi yḥula i yiman-is d akken yulwa, ilaq fell-as ad yefk i tezmert-is ayen teḥwaǧ usteɛfu. ɣef ayagi, ilaq i lɣaci ad farṣen deg wussan-nsen n imuras (les vacances) acku tallit n tuɣalin ɣer uxeddim d uɣerbaz attan ɣef tewwura.

 Zenia T. 

Partager