Iɛarḍiyen

Partager

Zemren   ad susfen ɣef  tarbut ideg ččan yakan . Zemren ad gezmen  afurk  ɣef   isenden .  Zemren  ad ak-d-fken  afus, netta d asenan deg tmiri-nsen i tefren. Zemren  s leqḍiɛ n lmus  ad ak-tekkin ɣer gar tuyat.  Akka  id–yiseɣ ɣer wid yerwan ajdab deg  yir timɛamert.  S lebxur  d ljawi akked  wabbu ur ǧǧin abruy n taɣzin ad yaff abrid  ɣer tafat.

Am akken is yenna Zarathoustra :  «   ilaq  rɛud n-igenni,  lehwa  d –ubruri, aṣsemiḍ  d-ideflawen , ad yeɣli sxeḍ ɣer lqaɛa  akken ad  akkin  iḥulfan  yenudmen   deg ulawen n yemadanen yezuzen  yir dker deg yir timɛamert.  Lawan yettak llwu i wid yettsewiqen deg yir  ssuq. Cbaḥa tessen ad tefren wid-is. Taɣect-is   d-aṣuḍḍu i tettṣuḍu  imeslayen-is  i widen tefren.  Anerzuf-is s lextyar. Mačči kan  win yelsan akustim dɣa  aten yecbeḥ ! » 

Iɛerḍiyen ur netthezib i tdukli,  werǧin ad gen leqrar  i tegmat. Werǧin ttḥaziben i wayen i d -iteddun.  Iɛerdiyen yezgel yiseɣ  zemren ak-wten ɣef tizi n lɣila. Zemren ad nɣen aɣersiw  ɣef  yiri  n tamda. Zemren ad nɣen afrux di tmalalt. Zemren ad neqḍen ṛṛuḥ n llufan  di tɛabût n yemm-as. Deg anect-a ugaren iqananen. D wigi i d-iɛariyen. 

 Am akken is yenna Zarathoustra : « Reqiqet  liḥala n tignawt ass-a.   Ixef n tidet yetteḍṣa s tedṣa truc thuski.  Yetteḍsa ɣef iɛerḍiyen yezgel yiseɣ.  Yetteḍsa  mi iten-yettwali  sḥiḍilen deffir lajer, deffir arraz, deffir cciɛa. Di yal asurif xedmen, tasa-nsen tetteqliliḥ ɣef  ammud n ttwab neɣ leɛnaya akked  lbaraka.   Limer uffin ad zedɣen igenni akken ur ten- yeṭṭḥaz-ara  uɣebar n lqaɛa. Limer uffin as-rewlen i lmut iten-yeggunin dagi  akken ad mmlilen d tudert ur n-fennu dihin. »

Di yal teswiɛt di yal lawan , iɛerḍiyen yenḍen ɣef timɛamrin d akerfa  i yerran deg ikufan, ttun tirect. Ḥamlen  ad rran iḍuman ɣer ddew tigertilt. Accucef –nsen s-ilefḍen, ttwab-nsen s-tmenqas.  Ḥamlen ad agmen  di tiliwa n nḥas.  Ddurin talaba n tiɣisit, armi  nezhen deg-sen leɛrac .

 Am akken is yenna Zarathoustra : «  Ass-a d nekk umu teṭṭfem cceḥna.  Teṭṭefem-iyi cceḥna acku mmeleɣ-awen inumak n tidet n yiseɣ.  Wama lajer, lbaraka akked  ttwab  d tikerkas. Mačči kan d aya, ɣer Zarathoustra ula d-iseɣ  akked lxir  d awezɣi ad ilin d lfidya ».

Ɣer iɛerḍiyen yezdin tikelax ɣer uḥluli n tidet, yugar zhir di tikli-nsen wala  lebɣi. Tedra-tt yidsen am win yeddan d yir arfiq, mi yemckundaw ubrid, a-t-yeǧǧ deg yir amdiq.  Akken ad ufraren, ḥamlen ad sluɣen tala. Akken ad yilli fell-asen wawal , ḥamlen ad cebblen lḥara. Akken ad yesusem  cekk i zedɣen deg ul-nsen , ḥamlen i tidet ad ṭṭfen nmara. Am akken is yenna Zarathoustra : «  tuḍḍen icci-s asmi ternam lajer akked  lḥisab ɣef  igejduren yellan. Seg assen yewḥel yixef –nwen a yiɛarḍiyen deg aluḍ n yir aseḥseb.Xas akken lwaɛd iteqes, awal tewwid  ad yekk nnig timurṣaḍ am tigi  amer  ad yendekwi  ixef-nwen yeẓlen deg irebbi n meɣrud. D nekk ara yillin d- amekraz n tasa-nwen  yeqimen d lbur. Amer assen  deg ara d- yifrir yixef-nwen, ahat ad iẓer tafat s wallen-is. Alama id  tefɣam ɛaryan zdat n lqedra, alama  tenffam  tiḥerci  seg adif n- yiɣsan-nwen, ara d- yeclex  lekdeb seg ufurk n tidet  yellan deg-wen. 

Di reḥba n tiselbi, yettaf uderwic iman-is. Tiderwect d-iḥricen. Tella tiderwect yettaren bab-is d-abudali, ɣer-s sefqaden wid yettnadin iberdan yettawin  ɣer wanda teffer lbeḍna. Tella diɣ tiderwect yettaren bab-is d ungif  yesnigifen deg yir leswaq. Ameddeḥ-ines  d amqenin , lemḥiba ines  d-asawan, tamusni-ines d-aɣilif.

Am akken is yenna Zarathoustra : «   tidet ɣef acu treglem yella-s d tezdeg-nni  n-yexfawen-nwen terram ɣer  ddew ugerz n ustahzi.  Netta di tillawt ,tezdeɣ n yiman tekka-d nnig  tidmi tamaɛlalt yettggallen s ccḥani, s ttar, s lajer, s lḥisab akked lɛiqab.  Iseɣ terbam, ilaq as-terrem   leḥmala terra  tyamat i mmi-s : melmi akka i teẓram  tayamat tessuter lejar ɣef leḥmala s wacu tezuzen mmi-s ? Iseɣ-nwen d «  Nekk-nwen » i d–anamek-is.  Leḥmala  iwen-izedɣen deg ul tecba ameqyas yenḍen ɣef iman-is i wakken werǧin ad yefeɣ seg iman-is. Kra yettnawal yiseɣ-nwen,  yecba itri-nni  yexsin :  xas yefeɣ  ljehd  ifaden-is,  tafat-is tettecrig igenwan. Ula  d kunwi akken i-ilaq ad tillim . Xas tefna teflit n tudert deg ixef-nwen , tafat n yiseɣ-nwen ad tesbur i  tagnit. Affa –ines i lebda ad yettemcirqi. Ɣef aya i-ilaq ad yezdi yiseɣ akked «  Nekk-nwen ». Ur ilaq-ara ad yezg yiseɣ d-arbib n yiman, neɣ d ajɣed n zyada deg ixef : d wagi i d-lɛinṣer n tidet   yesiriden ixfawen-nwen ay iɛarḍiyen ! »

 Zzman yettebedil. Leqrar-is d ameɛlal.  Ansi i-iɛedda lɛez ad iɛeddi ddel. Akka i tella akka ara tilli. Lewcayer n ddel ttbanen. Asmi d-asfujeɣ i yetteɛemiren reḥba, asmi d-imcac i yedawaren deg tajmayɛit, lqifar n ṣṣwab  tewḍedd nnuba-s. Akka  akka a ttwaliḍ s wallen-ik  imdanen ttzuxun s lɛar, ttṣedḥin s laṣel. Seftin nnif s-illugan n tixubta. Tektilin amdan d wukud yedda neɣ s-wacu yelsa.   Am akken is yenna Zarathoustra : « Llan  wid yenwan iseɣ d-ifetiwej  id iḍeqer lkanun berra n yimmi-s.  Mačči d izli seg-widen   yeddan di lɣerza n  tiɣri n leɣrur. Llan  wid yenwan iseɣ d-adari  n lɛib yeqnen  ɣer ticrurin n yixef. Ur nehhun ɣef lbaṭel alama yedhem tirini. Llan diɣ wid iḥamlen agrireb deg agadir ur tettmager luḍḍa  : simmal belɛen di  tamda lqayen simmal sḥisifen ddew  igenwan akked tafukt. Yesewham wamek iken- teɣwa tiɣri n wigi  iɛalqan leḥruz  n timurṣaḍ  ɣef yidmaren-nsen.  Yeɣwa-ken wawal id yeqqaren : «  kra yefɣen ameqyas n yiman-iw  deg-s i yezdeɣ Ṛebbi deg-s i yezdew  yiseɣ ! ». Llan diɣ kra  leḥun s tikli taẓayent.  Yettnehtit yixef-nsen di yal leqdma. Cubban  zeyla umu tmal tɛebga : am yiḍ am zal fetun ɣef yiseɣ akked  nnif alarmi isen-yuɣal  yiseɣ-nni d-lqid ikerfen  iseɣ s- timad-is.

 Yeqqar unzi s teɛrabt « yelha uxenunes gar lɣaci ».  Iɛeḍiyen yettun azal n lewqama, smenyafen isuɣan ɣef cnawi. Smenyafen dḥis ɣef beṭṭu. Smenyafen asḥurejdel ɣef uḍar n timhujrit ɣef  usɛukkez ɣef tɛakazt n ṣṣwab. Ḥamlen ad wwten deg wid iten-yexḍen. Ḥamlen aɛelaq  n tabrucin  ɣef  yidmaren ur ten-nukalal. Ḥamlen  awi terreḍ ger ulac akked yilem.

Am akken is-yenna Zarathoustra : «   Llan diɣ kra  cban  leryac di seɛa. Ur leḥun alama ttwaɛamren. Ahdum n yengura-agi weḥdes !   Anda iten-id  mugreɣ ḥamleɣ ad berneɣ deg leryac-nsen amer ad yebren seɛd-nsen. Llan kra  steqniɛen n tunṭic-nni  nwan  d-ttin i – lḥeq.  Ddan-tt ɣef kra yefɣen lqaleb n tudert-nsen  armi sbeɣen  lḥeq  s lmidad n lbaṭel. 

Yettawi-d iriran, wawal n yiseɣ mi yeḥluceg deg yir  immi : Yal mi id yendeh yimmi-nsen s lḥeq, ɣef yiles-nsen lbaṭel yeɛlulaq.Llan diɣ wiyaḍ, d uxmiten. Ttefren   deg timedwa yulli wadal. Wigi d wid is-yeqqaren : « iseɣ d tasusmi, d  tuqna n wallen zdat lbaṭel. » Wigi ur katen ur ttḥuddun. Ur qqaren « ih » ur qarren « ala ».Terɣa neɣ tewwa ɣer-sen kif-kif.

Iɛerḍiyen-agi  ḥamlen ad ɛiwden i yiɣes asewwi.  Senɣalen adif, ttaččaren  deg abdil-is  saḥuq.  Ɣef  iberden yettawin,  ḥamlen ad ssun iɛawiqen.  Iɛariyen niqqal i d-isem-nsen.  Deg akkan uraden s terda umilus, ḥaren tasga deg tejmayɛit anda dawaren imurḍusen.  Ḥurren ijenwiyen ɣef umgarḍ n teqbaylit, selxen deg-s aglim n lisser , uzan celḥen deg-s ifataten n  lhu, nefqen-tt deg yir  ṛehba i yigerfiwen is-id yesɣamen d lesnin aya.

Am akken is yenna Zarathoustra : «  Llan kra n-iɛrḍiyen seftin iseɣ ɣef lqaleb n- usḥilef. Mi tedli-ḍ fell-asen aten-tafeḍ   knan ɣef tigecrar, senddin irawen ɣer igenwan, kerzen akal  s-unyir. Ḥamlen dɛawi akked  asteɣfar  ma d –ul-nsen d aqarṣani.  Llan , seg-sen, wid iḥamlen taggalit  s-yiseɣ, meɛna deg ul-nsen ala  craɛ i s-wacu  ttamnen. Llan diɣ wiyaḍ ur d-ttmektayen iseɣ alama mdarkalen ɣef tixazabiyin izedɣen deg ixef-nwen : ziɣ d yir tamuɣli ttawin yid-sen  umu semmen iseɣ. Mačči  d-izli seg-sen i-yettnadin ad uɣalen d Lewliya.  Ɣer ɣer-sen  d-taqubet  i-d axxam deg yezdeɣ yiseɣ.  Llan diɣ  wid yettnadin tiderwect,  ula d nitini ɣer ɣer-sen deg asxuref n-ubudali i yezdeɣ yiseɣ. Kul wa anwa ajeɛbub deg yebɣa ad yesɛeddi iseɣ-is, kul wa lmizan s wacu yebɣa a t-yewzen.

 Iles-nsen d uhḍiq ma d aɛabuḍ d-abuḥariq.Ahlil  n win i-iḥuza ifer-nsen. Aḥlil n win yeddan di lǧera-nsen . Aḥlil n win yumnen lehḍur-nsen. Alqafen s wacu tturaren d-tincabin yesmundulen iẓri. Adlisen ɣran d wid yezuzunen ṣṣwab akken ad  yeẓẓel deg ufeẓqi n letlaf.  Tadwat s wacu urran  teččur d lmidad n ssem akked ḥalajɣar.  

Am akken si yenna Zarathoustra : «   ur d usiɣ ara akken asen-inniɣ i yiɛariyen-agi  iɛamren ṛeḥba : Acu i tesnem ɣef yiseɣ ? Amek akka iwen d iban yiseɣ ? Nekk usiɣ-d i wakken aken-seɛyuɣ si tɛebga n yir awal iwen-slemden imestujar n tikerkas. Ussiɣ-d  akken ad zwiɣ  ɣef tuyat-nwen awal n «  lajer », n «  lbaraka »,n  «  lɛiqab akked lḥisab ».Ussiɣ-d  akken aken-seɛyuɣ  deg unerfud n wawal is-yeqqaren «  awin ixedmen lxir  ttu-t !». D-nger wayagi  ! Ilaq ad yilli «  nekk-nwen » di tlamest n  miḥlal am akken tella tayemat d miḥlal  i mmi-s tezuzun gar iɣalen-is : aten wamek i-ilaq ad yilli  wudem n yiseɣ-nwen.Teɣunzem-iyi imi id unniɣ  tisellufin n yir lehḍur i yiseɣ-nwen. Teḍra-tt yidwen am llufanat id irebba ttnefcic , yuɣ lḥal tturaren s- igerwaḥen ɣef tafsit.  Ṭṭfen  ceḥna  i  lebḥer mi isen-t tewwi lmuja-s  iɣerwasen-nni s wacu tturaren. Aten –nni tura, ɣef yijdi ɛussen, imeṭṭtawen deg allen-nsen.Ayen isen-iɛarqen i lufanat-nni,  d-akken d lmuja isen-yewwin igerwaḥen-nsen  ara sen-id yerran wid iten-yiffen.  D Lmuja yesnuɣnin amdan  yiwwas ara t-yesferḥen deg  yiwwas nniḍen.

Akka d iɛerḍyen yelsan yir talaba alarmi ccḍen qlen  d-iɛariyen. Bɣan ad werten lebni n wiyaḍ. Taxazabit tezdi-ten, ṣṣwab ifreq-iten.  Tagallit tesdukli-ten , aḥnat yebḍa-ten. Lmeḥna tesulli-iten,  lɛaz yeseɣli-ten. Tasusmi tesban-iten, lmentaq ifeḍeḥ-iten.  Yiḍ yeṣṣer-iten, teṣebḥit tesneɛt-iten.   Tleqem tufra deg ulawen-nsen  yir tirugza.  Yesenser  uneḥḍur  tisas deg ul-nsen. Acu i d- lɣerḍ di reḥba n izerman ?  Akken ibɣu yesɛa lhiba uzrem, tagula ines d imqeqar ! Win yedren ad asen yecfu . 

Ait Slimane Hamid 

Partager