Kra n win iḍefren neɣ iḥadren i tfeskiwin n temedyazt taqbaylit id yeḍran deg ɛcra n yiseggassen-agi yezrin  ,; ama yella d amusnaw, d asenqad neɣ d amdan kan yettḥibin tasekla, yettaf iswir n tamedyazt taqbaylit yenerna mačči d kra ɣef akken yella deg isaggasen n 70 neɣ n 80. Udem n tmedyazt-agi ibeddel maḍḍi ɣef akken yella, ɣef akken i tennum zik-nni ama deg ayen iccuden ɣer uɣanib, neɣ tugniwin, neɣ isental neɣ amawal.
Ass-a asefru s teqbaylit ur yeḥwaj –ara ad yesbur aẓawan ( am akken yella zikk-nni) akken ad yawweḍ yerna ad yeɛjab imsefliden id as-yeslan. Asefru amiren id ttawwin imedyazen yettikkin di tfaskiwin-agi (ama deg At Smail , neɣ deg Uqbu, neɣ deg At Jennad) yestekfa iman-is s yiman-is. Yettḥaz wid yeɛna s lɣerza-nni s-wamek yellem, s tineẓẓi( densité) n inumak-ines, s telqay n tikta ixeznen gar ifayar-is, s tatrart n tugniwin-ines. Deg aya asefru amiran yeffeɣ i lqaleb amawi, yesuter tira akken kra yeffer di lesrar, kra iɛabba d-amazan ad yifrir ddew tadwet d leqlam id as-yeggan ṛṛuḥ .
Asefru amiran yekcem di tɣuza nniḍen. Yedda di telqa i yezdin assif ɣer ugaraw. Lmeɛna n wawal d-akken asefru n teqbaylit ur yeqqim ara d ameḥbus n umkan anda id illul, imi yeddem acqirew n tallit, yesdukel i yiri-is iɣeblan n tmeti anda is teɣli timiṭ akked d wid n talsa wakali. Asefru n taqbaylit amiran mačči d-ixef n-uqbayli kan i yettlaɛi imi ayen yerfed d tuttriwin d t-id iceɣban amdan anda ma yella. Asefru n taqbaylit yuɣal d asefru n tallit , n yal tallit. D-asefru n umkan, n yal amkan. S wakka yeldi tiwwura i tasekla taqbaylit akken ad tekcem s tehri annar alsawi. Asefru amiran yeffeɣ i tuzya d tunḍa ɣef miḥlal, imi ass-a yerra kra n wayen iceɣben ixef n umdan, kra n wayen yeqnan ɣer inumak n tudert d lmut, ddunit d laxert, leɛbada d tizumna d- aɣbel-is. Isental iccudden ɣer yiman akked leqdra wwin-d telɣa nniḍen i tmedyazt taqbaylit s wawalen yeffeɣ ukukru. Asefru amiran yunnag ɣer tagnatin uqbel tudert, akken ad yezwir amdan ɣef tagnit yellan deffir tudert. S waya tuɣal tasekla taqbaylit d ttin yezdin amdan aqbayli ɣer imadanen nniḍen deg umaḍal. Asefru aqbayli yenna-d amek nnig amgired deg idles yellan gar igduden, di tillawt iḥulfan werǧin mxalafen gar umdan akked wayeḍ. D ayen yesfrahen wiyad iɣ-yesefrahen, dayen iten-yesḥzanen iɣ yeseḥzanen, d ayen iten-yesrun iɣ yesruyen, dayen iten seḍsen iɣ-yeṣedṣayen . Yiwet n tugdi iɣ-izedɣen zdat lmut, yiwen ccuq iɣ yeserzafen ɣef tagnatin n tayri . Tamedyazt-agi tamirant yesgrawlen tasekla taqbaylit , id-as d yewwin lliqa tamaynut, ilaq a tettwasen akken ad thud tiɣamer i tt-ikeblen ɣef tafat. Akken ad yilli waya ilaq ad ttwanejmaɛ deg yiwen udlis ara yillin d leqrar i kra id yenulfand asefru di tfaskiwin-agi yezrin . Ilaq ad tilli tazrawt( étude)s lmun akken ad teskfel ajdid s-wacu id tegla am deg ayen yeɛnan ulman s wacu teẓḍa, neɣ tirigliwin s wacu tṣeggem, neɣ amyag s wacu tebna. Ilaq tazrawt ara yerran tafat ɣef lhejna yettilin deg ifyar, tugna yeffren deffir awal, tahuski yessan ɣef yal tasadart. Di lǧera n yiswin agi i telḥa tidukla tadelsant Yussef Uqasi. I wakken ad teṣiweḍ lxid ɣer tisegnit, thegga-d « timlilit tusnant n tmedyazt tamirant n teqbaylit » si 20 ɣer 22 deg agur n Dujember 2013 deg axxam n yidles Mouloud Mammeri. Deg tamlilit-agi yellan ddew leɛnaya n -isdawiyen teɛna tamselt (imeẓlayen n tmedyazt ) akked imedyazen id yufraren deg tifeskiwin yezrin, awal yezzi ɣef umaynut id tewwi tmedyazt taqbaylit tatrat . Lebɣi yellan deffir timlilit-agi tusnant d-asufeɣ n yiwen udlis ara yillin d tḥawact( anthologie) n tmedyzat tatrart n teqbaylit n ɛacra isaggasen-agi inegura akken ad iban wayen id tewwi d amaynut . Adlis ara d yezzin i kra yellan d asental, d aɣnib, d tugna akked iberden ijdiden tenǧǧer iyi iman-is tmedyazt taqbaylit s lmend n imedyazen ur nessin ara d acu i d-asider n wallen zdat lhejna n tmena akked usnulfu. Imdyazen yeẓḍen aɛdil atarar i tsekla taqbaylit am Ahmed Lehlu, Murad Reḥman, Souiher Khaled, Methari Hakima, Selmi Moussa, Salim Benkhelifa, Khaled Djilali, Hamid Ibri, Mehdi Samira, Cheli Lila, Ahmed Touil d waṭas nniḍen.
Ait Slimane Hamid