Remḍan qrib ad yaweḍ ɣer taggara-s, tura akka ala azal n 7 n wussan i as-d-yeggran bac ad yefk nnuba i wayyur ara d-yasen deffir-s s leḥsab n uwitay ineslem. Annect-a ahat yessefreḥ wid yettẓumun merra maca, tugart tugart imuḍan, i ur nesɛi tazmert ad qablen laẓ ed fad. Acku ma yella kra qennɛen iman-nsen neɣ qennɛen-ten yimejjayen (ṭṭebbat) dakken ur zmiren ad ẓumen, wiyaḍ ugin ad qeblen taluft n « tiččit n Remḍan », ɣas ad ɛemmden ɣef tdawsa-nsen (santé), awi-d ukan ad ẓumen, ad gen dɣa aɣan (devoir) i sɛan i tesreḍt tineslemt. Annect-a ur yelli ara d taɣawsa n menwala, neɣ i isehlen, ma neẓra dakken deg teɣzi n wayyur n remḍan, neɣ ad d-nini deg tuget-is, aqebli ed uɣamac ed wid yeddan yid-s idis ɣer yidis.
Ɣef waya, ayen i d-yeḍran i yimuḍan i iɛewwlen ad ẓumen akken yebɣu yili ur iɛedda ara war ma wallant-at wallen, imi send ad d-nemmeslay ɣef kra n lḥalat i neẓra deg taddart, ad nemmeslay ɣef wayen iẓerr uzayez (public) merra deg tiliẓri, neɣ isell deg rradyu, neɣ yeɣɣar deg yiɣmisen daɣen. Imi acḥal d wid i irezzun ɣef sbiṭarat, seg wat lqella n tesḥiḥt, ama send neɣ seld lmudden. Wayi d taɛebbuḍt-is i t-iqerḥen acku yesɛa tiddest deg tɛebbuḍt-is (gastrite), ihi ur ilaq ara akk ad tt-yeǧǧ tefreɣ ulac acu ad tẓeḍ, acku akken irennu-as i lǧerḥ i yesɛa. Wayed, ad yili yesɛa kra n waṭṭan i ur nezmir i laẓ, dɣa taswiɛt ad tafeḍ bab-is yettemlillay, yetteɣlay. Neɣ ssenf nniḍen n wid i ur nḥebbes asluffeẓ deg wazal n usrag (ssaɛa) segmi ara yedden, dɣa ad ten-tafeḍ ttazlen i sbiṭarat sgaman ad snuffsen. D lesnaf-a kan n waddaden i yeččarayen s tuget isbiṭaren (hôpitaux) ladɣa seld lmudden. Deg Ayt-Smaɛel daɣen llan wid i yesɛeddayen seg tuẓamin acku ur zmiren i waya. Ɣas llan wid ifernen aseddeq n yedrimen deg wadeg n uẓum akken i asen-d-tenna tesreḍt; wiyi nwala-ten d wid yesɛan aṭṭanen idumen (chroniques) ladɣa, akked wid yesdafflen amdur (laɛmer) n ssber i laẓ. Wiyi i d-bedreɣ ihi, yal ass deg teɣzi n remḍan-a i wanwa ara fken lqidar n kra n tedrimt – i wid ur nesɛi ladɣa – akken ad tettwaqbel tiččit-nsen n remḍan.
Ma yella d aḥric i yufan iman-nsen deg-s, yella tazwara winna n wid yettẓumun. Imdanen-a ufan yeffeɣ fell-asen remḍan. Ma nebder-d wid ixeddmen agal (rrigim) n tgella ɣef tsebbiwt neɣ d tayeḍ, wiyi yenfaɛ-iten laẓ imi ala snat n tikkal kan ay tetten deg 24 n yesragen. Wid yesɛan aṭṭan n tujit (obésité) daɣen farsen tagnit ad ddun di nneqma i uɛebbuḍ-nsen agaɛmir. Nwala meḥsub wid issuren (ixelḍen) remḍan i waddal akken ad tebru tfekka-nsen i kra n tassemt, n yikiluyen; ad neqsen deg ussuẓi. Aya iban yerna ileḥḥu akken ilaq i kra n ssenf n Ayt sin n yiḍarren acku teqqar-d tecriḥt-nsen anka hah belli tettwazwi cwiṭ. « Ayyur-a rriɣ-t d tagnit akken ad neqseɣ deg lmizan ɣas mačči d tin i yufayen maḍi i lliɣ, maca s remḍan-a ed kra n waddal aql-i ttawaḍeɣ ɣer yiswi ». Ay d-tenna yiwet n tlemẓit.
Gran s aqeddic d abrid ɣer tegnit-a, dɣa ula d imejjayen deg taɣult-a, acemma ur d-ttakken i yemdanen-a ma mačči d ciṭṭuḥ n laẓ akked kra n waddal. Seg tama nniḍen, llan wid yufan abaɣur deg remḍan ama ttẓumun neɣ uhu. Amek aya? Wiyi d wid yuzzlen ɣer uḥerrek, ɣer uqeddic, ed ɣer usnulfu daɣen uqbel kullci. Ama d tulawin n uxxam neɣ d irgazen neɣ d ilemẓiyen kan. Deg umedya n tid i d-bedreɣ tazwara, tiyi skud ur ttilin ḥawla n lecɣal n uxxam, farsent tagnit ad zzint i lecɣal wiyaḍ i tent-yettraǧun, meqqar ad ten-bellzent. Yerna ssawaḍent ɣessbent, ladɣa mi ttwalint – tuget-nsent – lɛid tameẓyant am umenḍar (délai) aneggaru anda ilaq ad kfunt amahil i bdant. Irgazen, llan seɛɛun akud i usnulfu deg uxxam deg yal aḥric, neɣ ad ten-tafeḍ ttkemmilen i kra n uqeɛɛed deg uxxam. Ma d ilemẓiyen, ula d nutni, skud ddeqs n warmud (activité) iḥebbes deg wayyur-a, ɛerrḍen ad qeflen lfareɣ-nsen deg lxedma, amuqel i talsa, aḥewwes, axemmem akked usnulfu. Akka i yella lḥal deg Tmurt n Yezwawen, akka i tettwali tmuɣli tamatut s tama n lweqt, ad as-tiniḍ yemmerna-d wakud wis-sin i wakud. Acku win teẓriḍ ad ak-d-yini: « ad farseɣ tagnit, ad geɣ meqqar aya ed waya deg remḍan ».
Mhenni Xalifi

