Ddu d bu tyuga, mačči d bu tnuga

Partager

2014 yeggar nnhat-is tineggura. Cetwa s wacu i d-yegla, d tmeɛlalt. Ur teqqim d amwan ur tewwiḍ d tafsut. Gar snat n tmiqwa aqqaren n yiṭij, amɣulu, yeseḥraq tuga. Teḥced tignawt am akken heḍcen wulawen n yimdanen. Qquren  ifurkawen ur d-ufin ara lliqqa iqewten  iguma n yiseɣ!  

Win tufiḍ ad ak-yini lehwa tɛaṭṭel, xuṣen waman ur d-wwiten ara. Tamazagt n yigenwan tekkaw.  Tizemrin, isenden ɣef akal yewwi usyax, ur d uffin ara  ansi ara d-jebden ttra amer zzit ad tenɣal ɣer ucbayli. Teqḥeḍ am akken qeḥḍen wallaɣen n yimdanen. Qquren leɛwenṣer , d cyaḍ kan i d-yeqqimen.

Acu ara d nemekti deg ussegas–agi  iteddun ɣer taggara-s? Di tsertit leryac ddawaren deg ilem.  Teḥbes tsaɛett anda akken i teǧǧen yilaxaxen ur necqi ur negzi amek teddunt temsal. Tewser, xas fuken deg-s ifaden, teluqeb temẓi yeknan( s wanuz?)  zdat lweɛd imḥettem. Ur yemmut Muḥ ur d yezzi Muḥ. Teḥced llulend mmuten lefḥul, teqqim ṣrima ɣer bu waxlul.

Acu ara d-nemekti deg useggas-agi yesuḥuben iman-is ɣer tawwurt n twafɣa , netta ur d-negli s umeynut, ur d newwi tbut? Leǧnas  di ddunit ttemɛantaren. Twaqɛitt gar Rrus akked Marikan , si mbaɛid yettfariǧ ccinwa. Trad aten ɣef tewwurt n L’europe yuɣalen d taqdact n i tidukla n tmura n Marikan. Tamurt n Rrus tebɣa as t-tekki i lmizan akken ad iɛiwed lmil. Tamurt n Ṣṣin teznuzuy terqar mazal. Gar « ih d wah » yellan, tamurt n Tunes tebuṭi, tera tewser ɣef ukersi. Qqaren a win yeddan d win it-yiffen….meɛna ulamek  imi tehčeḍ , yegursel ṣṣwab, lhikma tuɣal ɣer iderwiḍen. 

Acu ara d nemkti deg useggas agi unḥis ? Acu yesefraḥen ? Ahat yelha ad nemekti aḍebsi amaynut n Lounis Ait Menguellet “isefra” . Widen yegzin ayen imeɛnan ẓran acu umu sslan, ma d ungifen mazal senduyen aman. Acu diɣen yesefraḥen? Yelha ahat ad nebder aḍebsi n Zedek Mouloud “asderfef”. Aḍebsi yussa-d di lawan, imi d tidet s-usferfed ila n teddu deg akken tizedyin n ṭlam mɣent ɣef allen. Adar ɣer zdat ssin ɣer deffir, neseɣzef abrid i ttmesxir. Taḥced , ɛaqren wallaɣen i usnulfu , ɛazgen yimezuɣen  i usmuzget. Ahuzu n wammas , yir awal gar tullas aten yidles wuɣur neṣṣaweḍ.

Acu ara d nemekti deg useggas-agi i teddun akken ad yeɣbu? Netta ad yeɣbu nekni aktay-nneɣ yekcem di lhejna  n wulac. Ahat llan wid ara yestqenɛen s  ssin neɣ tlata  n yedlisen id yefɣen s teqbaylit…meɛna anda –t ṣṣḍa-nsen ? Ulac win yeẓran ulac win iwalen. Tqariḥ tidet. Ahat ad illint wid ara yeḍṣen alama yeclex uɣeṣmar s-usaru id yenulfan. Faḍma  d Faḍma kan xas n ssumer… yiwen yitbir ur ixeddem ara  tafsut. Ad grin widen yeznuzun urfan.  Widak ččuren tilibzyu s tqulhatin yerran taqbaylit d cbiha n  taklit. Teḥced, imi ula d nnbi  mačči seg-nneɣ.

Acu ara d nmekti deg useggas id yewwin lwaswas ɣer wulawen? Akkin d tajmilit dihin d tefska. Nerra tajmilit  i tajmilt.Newqem tafeska i tefeska. Am allim ma din yerɣa , ula d iɣden ulac. Teṛẓa tisirt deg laryac.  Yeɣli-d uɣṛum aquran deg yimmi ufermac. A tin yettun amek i-iteddu uqerdac, aslef mačči d tixebbac!  Ahdum d ahdum, meɛna qqaren yelha ɣellu gar lqum. Win iḥadqen yessusem, win iɛugnen yetewhem, win yeṣden la ireggem…

Ger yinzizen n yiseɣ  ixef yunnag akken ad yamekti wid iɣ yeǧǧan. Noura. Mohya. Slimane Azem. Matoub Lounes. Bougermuh. Mouloud Mammeri. Chrif Kheddam.  Waqila yeqqim unar d lxali. Widen yettrabin ansis di tili ur gganen ur ttnudumen. Anda tella tafat ad s-id sɣamen. Isuɣ ccix n lebqul am akken yečča aḥeckul. Isuɣ ɣef widen yenwan belli tidmi ur tettbbibi ajeɣlal. Menɛa ziɣen stufan. Acu umu yezmer leqlam n Kamal Daoud, n Lounis Ait Menguellet , n Zedek Mouloud magal asfuǧǧeɣ n win ur neɛrif? Ufal d awezɣi ad yeseftutes uzal. Yella deg awal! 

Gar awi terreḍ, agujil d tgujilt simmal tḥitilen deffir tayemet. Yenna wina akken iwalen : “uqbel ad tegrem asurif , ilaq a tezwirem nnif, ma ulac tamaziɣt ulac .. ulac .. ulac…”. Aqlaɣ deg-s. Ɣer ass-a n wussan ulac aɣmis s teqbaylit, ulac  tizrigin n tidet i udflis s teqbaylit, ulac sinima imeɛnen s teqbaylit, ulac amezgun ibedden s teqbaylit … armi i d as-yenna umedyaz yegren addaz deg umehraz: 

A yat ccna deg leccaen 

An ccenu azekka wizran

Anda-ken a widak nessen

Anda-ken a wid iɣ-icuban

Acimi akka udrent wallen

Ay imddukal ay iḥbiben

Ay atmaten d imawlan

Ur sliɣ i nnan yaɛdawen 

Sliɣ-as i tsusmi-nwen

Tenna-yi ayen ak din yellan..!

Ait Slimane hamid    

Partager