Ugur war tifrat

Partager

Ayen yeḍran ddurt yezrin deg taddart n Mira deg tɣiwant n Timizart id yezgan deg lɛarc Nat Jennad, anda nnuɣen sin lesfuf ɣef akal (imenɣi id yeglan s txeṭṭarin d timeqranin di cci a beɛda taruɣi n yexxamen, n tekryas akked lemḥalat), yerra-d lbal ɣer liḥala n teqwirin akked timazirin deg temnaḍin n tmurt n leqbayel sumata, imi mačči d tikelt neɣ snat id yekker cwal gar imezdeɣ n yiwet n taddart neɣ gar snat tudrin yemqaraben ɣef lijal n tiferkiwin. Ugur d aqdim n lqedma , imi anect-a newret-it ɣef imezwura-nneɣ deffir tamunent n tmurt. Uqbel anekcum arumi tuddrin llan teddun s yiwen lqanun umi neqar «lqanun aqbayli/ le code kabyle» . D lqanun agi yeselḥuyen timsal timetiyin gar leɛrac iɛamren tamurt n Leqbayel. Deg ussan-nni taddart tella ddaw leɛnaya n tajmaɛt ɣef yella Lamin. Lamin yettwafren si gar ṭṭemmen id fkan iderma . Mi ara yili wugur yewɛes, ur as yezmir ara udrum ,d tajmaɛt is yettlin di lmendad akken a tefru. Ma yella ugur yeḍḥa-d nnig taddart d lɛarc meṛṛa ara yenejmaɛen akken as id yaff tifrat.Di tallit-nni imezdeɣ n taddart ḍuɛen i tajmaɛt am akken id yeqqar lemtel «taddart am Ṛebbi”. Ma yella win ixulfen “taqbaylit” amdan –nni ad yeffeɣ deg lufaq n taddart.. yiwen ur t yettllaɛi alamma id yuɣal s abrid. S wakka ddan leɛrac, dren bay-gar-asen war ugur ameqran. Maca asmi id yekcem urumi ɣer tuddrin-nneɣ yewwid yid-s amaynut iḥuzan deg ixef-is asnagal aqbayli- le code kabyle- imi yesebded ayen umi qqaren “ addad aɣrim/ l’état civil», yerna–d usfella taɣdemt( justice) id yellan d tarbibt i leqwanen sbedden lejdud i timeti-nsen. Seg imir yebda uṛumi yettkadastri akal , iferq-it ɣef aṭas n yeḥricen : ayla n baylek( akkal n taɣult aɣiwan), akal n tfellaḥt, akal uslig( privé), akal n tizgi. Di Lǧerra n waya kra seg imezwura-nneɣ xedmen leɛqud ɣef akal-nsen, maca amur ameqran qqimen deg tin-a n lejdud s yimi kan akked innigan I rran tillist ɣef cci-nsen . Anect-a isedda timsal , yassanef i wugguren skud talla tejmaɛt tessɛa azal, maca deffir timunent ansayen iqburenn leqbayel bdan ɣellin, simmal simmal leqbayel keččmen ddaw lqaleb n tuddert tamirant armi tuɣal tajmaɛt d awal-kan: tettwekkes-as lhiba teɣli. Di taggara-agi tuget n tuddrin teddun ddaw ayen umi qqaren asqamu n taddart( comité de village) yeselḥuy lqanun n tidukkliwin sumata. Gar wayen id ixulef waya, akal war aẓayer( sans statut) umi qqaren leqbayel lmecmel. Qrib yal taddart tesɛa lmecmel-ines…Lmecmel d akal yellan d ayla n taddart (deg ur tellas –ara ddewla) yeqqim akken d cerɛa ur yebḍi ur yesɛi bab. Ahat zik imewlan-nneɣ ǧǧan-t akken melba bab s demma akken a t-sexdament i tfellaḥt. Di taggara-agi, akal-agi n lemcmel reɣbent yemdanen, yal wa yettnadi ad iḥiz iyi iman-is teferka. Meɛna anect-a igellud s wugur imi amek ara yetwafreq wakal-nni gar merra imezdeɣ n taddart? Acḥal ara d iṣiḥen i yiwen? Anwa ara a t-yebḍun imi tura qrib tijemuyaɛ-nni n zik muten-t ( ulac lamin, ulac ṭṭeman) yerna isquma i ten-id xelfen ur ksiben-ara lhiba akked leɛnaya tekseb tajmaɛt n zik-nni ! Sya ɣer da ttilin wid yettramen , mebɣir cwer n taddart ttḥizin iyi iman-sen seg akal n lmecmel teferka neɣ snat deg.. bennun ixammen ..xuḍi yal yiwen yeẓra belli akal-nni ur yelli d-ayla-nsen. Dayemmi aṭas n wid wukud nemeslay ɣef taluft-agi ttwahimen amek isen-yettunefk ttesriḥ n lebni imi ( am akken id yeqqar lqanun) akken ad yawi umdan ttesriḥ n lebni ilaq –as di tazwara ad yefek lberhen bell-i akal-nni yenwa ad yebnu s tidet d-ayla-s..ilaq-as aseɛkir n sɛaya( acte de proprièté) …Astehzi-agi, melba ccek, d netta i yettilin deffir cwal id yettnakaren ɣef tilisa, ɣef tiferkiwin , ɣef akal gar imezdeɣ n yiwet n taddart neɣ tikwal gar taddart d tayeḍ… xuḍi lemmer yal taɣiwant ad tɣiwel a tt-kadastri yak akal yellan ddaw leɛnaya-s tili yal wa as id iban wayl-as… ad yekfu cwal d uceqlal yesekcamen tikwal atmaten deg yir timṣeḥsal. Ad yegri wakal n lemcmel ahat ula d win yewwdeḍ lawan akken ad yesɛu azayer( statut) akken ad yettwakkes uggur-agi s wadda ..ur mazal ad yili fell-as cwal!

A.S Hamid

Partager