Tameɣra n zwaǧ di taddart zik

Partager

Aṭas n wansayen i aɣ-yettruḥun, imezdaɣ n tuddar yebda yettensarasen wayen bnan Wat-zik. Yal tallit, yettili-d umbeddal deg wansay-agi, imezdaɣ ssenqasen deg-s, llant kra n tɣawsiwin yewwi-d fell-aneɣ ad tent-neḥrez.

Deg umagrad-agi, ad ɛeṛḍeɣ ad d-awiɣ awal ɣef tmeɣra n zwaǧ zik di taddart-nneɣ amek tella zik, d umbeddal i d-yellan skud teddun wussan. Mi ara yesɛu yiwen tameɣra n zzwaǧ, yella umgarad amek i tt-xeddmen ticekki d aqcic ara izewǧen neɣ ma yella d taqcict. Tameɣra n uqcic, ssemɣaren-tt ɣef tin n teqcict. Tameɣra n uqcic, tettek kraḍ (3) wussan, tin n teqcic sin (2) wussan kan.

I. Tameɣra n uqcic ( n yisli )

Uqbel ad d-yawed wass n tmeɣra, ilaq imawlan n uqcic ad ɛeggnen (fiançailles) taqcict. Ma fran awal ad mtawan ɣef wass deg-i ara tettwixdem tmeɣra.

Zik-nni, uqbel tameɣra s waggur, tulawin ttalint ɣer udrar i wakken ad d-zedment isɣaren swayes ara sewwen ass-nni n tmeɣra. Mi d-mazal ddurt, axxam n yisli ad d-necden tiwelliyin-nsen, imdukal, lwasila-nsen akk, akken ad d-asen ad ḥedren ass-nni n tmeɣra. Tulawin ad heggint, ad fetlent seksu ɣef zik lḥal. Irgazen, mi mazal sin wussan ad zzlun azger. Tagara-agi seg wakken ɣlayet teswiɛt, lɣaci mačči aṭas i izellun azger, ttawin-d kan aksum deg ugezzar.

1. Ass amenzu

Deg uxxam n uqcic, tettban d tameɣra: tilawin tawint izlan, slewliwent, iraggun n sekksu akked useqqi ɣummen lḥara. I yimekli, sewwayen tikerciwin n uzger-nni yemmezlen, deg-s ad ččen Wat-uxxam d yimeɛraḍ. Uqbel lfattiḥa, axxam n uqcic ad d-awin i uxxam n teqcict azal n wayen ara d-ččen wid ara yeɣren lfattiḥa. Ha-t-an wayen ttawin: taɣruḍt n uzger, awren, lxeḍra…atg

Ass-nni deg-i ara ɣren lfattiḥa, axxam n yisli ad heggin wid ilaqen ad ddun, gar yirgazen akked tlawin, akken ad ddun s axxam n teqcict. Tilawin, ad awint tabalizt deg-s : taṣabunt, timeḥremt, tayuga n sebbaḍ, lḥenni, taqendurt. Irgazen, ad ssiwlen i ccix n ljamaɛ, ad t-awin yid-sen. Ass-a llan wid izewwiren lfattiḥa aladɣa wid ara d-yawin tislit anda yebɛed.

Tameddit n wass ad yili imensi, ad ččen akk Wat taddart, wid ur nezmir ara, seččayen kan adrum. Mi yekfa imensi d lawan n lḥenni n uqcic, ad yerres lmetred degs : timellalin ( ilaq snat ɣef snat mačči d timferdin : 2, 4 neɣ 6… ), lḥenni, tafzimt n lfeṭṭa. S yidis n lmetred tella : tmeḥremt i wid-nni ara yefken lxir (idrimen) akked tcekkart n lmelḥ ara suzzren i tebraḥt n urar, i wakken ad imliḥen wussan n yisli. Isli, ad as-yeqqen lḥenni win meqqren di laɛmer, jeddi-s neɣ baba-s. Ma ur yesɛi ara jeddi-s neɣ baba-s, ad as-yeqqen ɛemmi-s neɣ xali-s. D win ara as-yeqqnen lḥenni ara t-id-yessufɣen di texxamt-is ɣer umreḥ deg-i ara yeqqen lḥenni. Llan wid ixeddmen urar, urar n yiḍebbalen s ugerbuz, abendayer d lɣiḍa, llan wid yesɛeddayen kan tameɣra s usenzi n lḥenni akked teɣratin n tlawin neɣ s yizlan n tlawin. Zik urar yettili-d deg ufrag n uxxam, tikwal maḍi d lxalat i t-ixeddmen, win i wumi neqqar : urar n lxalat. Mi ara ɣren s imensi ad asen-inin : «ruḥ-ten ad teččem imensi u yerna ad tferǧem urar». Win ur nettwaɛrad ara akka, ur yettɣimi ara ad iferreǧ urar. Deg yiseggasen-agi ineggura, uraren xedmen-ten deg yimraḥ n taddart. Llan wid d-yettawin icennayen. Lɣaci, argaz, tameṭṭut ceṭṭḥen. Yella wanda i d-ttawin win yesnuzuyen lḥenni, netta ad d-yettawi isefra, tulawin ad as-d-siɣritent, kan akken alamma yekfa lḥenni. Asnaz n lḥenni : d isefra n ucekkar n Wat uxxam, isli, tislit akked wid akk iḥedren dinna. Yella wanda d tulawin i yesnuzuyen lḥenni s yizlan. Isli ad yeqqen lḥenni, imezdaɣ n taddart, imdukal-is d wid akk iḥedren dinna, ad as-fken lxir (idrimen).

Mi yekfa wurar, yal wa ad yuɣal s axxam-is. Yemma-s n yesli ad d-heggi tid ara ifetlen seksu i yiḍ-nni akked tid ara iɛerken uggi n lesfenǧ d tid ara yerren iccuyen n useqqi i tanzayt n wass.

2. Ass wis sin

Azekka-nni, ad yili imekli i iqeffafen ara yeddun ad d-awin tislit. Sewwayen lbaṭaṭa yeqlan, lubyan taleqqaqt d iḥendarcayen n uksum yeqqlan di zzit. Wiyaḍ, xeddmen seksu d useqqi s yiftaten n uksum.

Mi kkfan ad ruḥen ad awin tislit. Zik tislit ttawin-tt-id s userdun, s uɛudiw, ass-a s tkeṛṛust. Tarbaɛt n tlawin yettawin izlan ad ḍeffrent deffir tislit ad ttawint izlan. Tettilid terbaɛt n yiḍebbalen, sya ɣer da, ttawin-d tazwayt, tulawin slewliwent, wa iceṭṭeḥ, wa yeṭṭafar anya d-ttawin iḍebbalen.

Mi ara awḍen s axxam n teslit. Tislit, ad tessew aman tlata (3) n tikkal deg urawen n baba-s neɣ gma-s, neɣ xali-s… Ad kecment tlawin ɣer texxamt n tislit, ad as-d-cebbḥent. Mi ara teffeɣ teslit deg uxxam n baba-s, ad tt-id-yessufeɣ netta neɣ gma-s neɣ xali-s… ad d-teffeɣ s ddaw laɛnaya n baba-s neɣ gma-s. Mi ara d-taweḍ ɣer tewwurt, baba-s ad yerfed afus-is ad d-tɛeddi s wadda n teɣruḍt-is.

Ad ḍfer lɛada deffir n teslit, deg-s ad naf ttawin : tiḥbulin ( llan wid yettawin lemsemmed), timellalin, asenqud i deg-i ara tawi lqecc-is. Mi tt-yessuli baba-s neɣ gma-s ɣef uɛudiw, ad yerkeb deffir-s, ad tt-yeṭṭef akken ur d-tɣelli ara. Tura lqecc n teslit ttawint deg yiḍ.

Mi ara d-taweḍ teslit s axxam n yisli, ad tt-id-yemmager yesli ɣer tewwurt, ad iruḥ ad as-d-yeṭṭef afus, ad bedden sdat n tewwurt. Uqbel ad tekcem s axxam, lal n uxxam, tamɣart, ad d-tawi lḥila n waman ad tger deg-s lfeṭṭa, tislit d yisli ad gren ifassen-nsen deg-s. Ma ilul ugrud deg uxxam-nni neɣ tislit i ɣef ur d-yezzi ara useggas, daɣen ad gren ifassen-nsen di lḥila-nni n waman. Yemma-s n yisli, ad d-theggi abuqal yeččur d aman akked uɣerbal (ṭṭbeq). Deg uɣerbal-nni, ad naf deg-s : irden, ibawen, nnaɛma, sskeṛ, timellalin ( timellalin ilaq snat ɣef snat, mačči d timferdin 2 neɣ 4, 6… ) Lal n uxxam, ad tesmir ciṭuḥ n waman s urawen n teslit, tislit ad tanez fell-asen, ad tent-tettarra ɣer sdaxel n ubuqal kraḍ (3) n tikkal. S wurawen-is, ad tent-tɛelli ɣer deffir-s, ɣer lɣaci i d-iḍeffren krad (3) n tikkal. Aɣerbal-nni daɣen kifkif, ad tanez fell-as am waman-nni. S wurawen-is, ad d-teččar urawen-is, ad tanez fell-as, ad tent-tettarra ar sdaxel n uɣerbal kraḍ (3) n tikkal. S wurawen-is, ad tent-tɛelli ɣer deffir-s, ɣer lɣaci I d-iḍeffren krad (3) n tikkal. Lɣaci, ad refden ifassen-nsen akken ad d-cellqen timellalin, aladɣa timellalin. Tura deg uɣerbal ad naf daɣen, leḥlawat, lgaṭu…atg Lal n uxxam, ad d-tcudd isli d teslit s waggus, ad ten-terrnu alwes-is akked tnuḍt-is ma tella, ad tent-ssekcem akken cudden s axxam, ad asen-tini : «zwiret awlidi s uḍar ayeffus, ad isdakel Rebbi lxawa-nwen, ad awen-qaɛden wussan…». Lal n uxxam ad d-tessufeɣ snat lejfun n seksu d lḥemmez, lbaṭaṭa, zrudiya s zzit. D lweɛda i yimezdaɣ n taddart. Tameddit-nni, ad seččen daɣen imesni wis sin, am wass amenzu. Mi yekfa imensi, d ass wis sin n tmeɣra s iḍebbalen. Ass-a yiwen n yimensi kan ixeddmen. Tislit, ad d-tbeddel lqecc-is. Ass-nni ur ikeččem ara ɣer ɣur-s yisli, ad tgen di texxamt-is nettat d ultma-s, neɣ xalti-s.

3. Ass wis kraḍ (3)

Azekka-nni, imawlan n teslit ad d-uɣalen ad ẓẓren taqcict-nsen, wa ad ččen imekli. Mi d tameddit, tislit ad as-beddle lqecc-is, ad as-kksen akerzi, ad as-selsen taksiwt akked tjellabt. Ad as-beggsent s waggus ɣef wammas-is, ad as-selsent timeḥremt ɣef uqerruy-is, ad ɛelqent lfeṭṭa. Mi d-teffeɣ ad as-cberbren i uqerruy-is s tmeḥremt neɣ s lfuḍa. Ad teqqim akken, tulawin yettawin izlan ad as-zzint aɛarus. Mi i as-kfant tuzzya n uɛarus, ad iɛeddi umɣar-is neɣ alwes-is ameqqran, ad as-yegzem tamzurt (ccuca), tislit ad tanez ɣef uqerruy-is. Mi i as-kezmen tamzurt ad as-yefk tiẓri (idrimen) win i as-tt-igezmen, ad t-tebɛen ilewsan-is d wat-uxxam n yisli akked teslit, dɣa ad tent-tejmaɛ. Mi tent-tejmaɛ, ad teffeɣ teslit ɣer tala ad d-tagem. Ad truḥ temɣart-is, ad as-d-tawi abuqal d ilem, ad t-teṭṭef deg ufus-is ayeffus, ma deg ufus azelmaḍ ad tekmes takemmict n lemlaḥ, ad tetteddu deg ubrid ɣer tala, ad tessuzur ciṭuh ciṭuḥ, allen-is ad asent-tebru di lqaɛa. Ad as-teṭṭef afus uletma-s neɣ xalti-s, ɛemit-s n uqcic si tama. Si tama-nniḍen, uletma-s, neɣ xalti-s nettat. Tarbaɛt n tlawin, ad ddunt deffir-s, ad awint izlan. Mi tewweḍ ɣer tala, ad tḍegger lemleḥ-nni i d-yeggran deg ufus-is. Ad tessired mliḥ ifassen-is. Ad d-teččar abuqal-nni, ad tefk i warrac ad swen d imezwura. I warrac kan, akken ad tesfillet ad d-tesɛu amenzu-ines d aqcic, syinna ak-in, ad asent-tefk i teḥdayin. Uqbel ad uɣalent tlawin ad awint izli-agi, ad cekkrent aɛessas n umkan-nni. Mi d-uɣalen si tala, dayen tefra tmeɣra, yal yiwen ad yennejmaɛ s axxam-is. Deg yiḍ-nni ad as-d-tessu temɣart-is, ad as-tini : «Ha-t-an umḍiq-im, ssiɣam-id». Isli d teslit dinna ara ṭṭsen iḍ-nni. Azekka-nni, tafejrit uqbel ad yadan ccix, ad d-yeffeɣ yisli si texxamt akken ur yettemlil ara akk d wat-uxxam-nsen, acku ttsetḥin. Taṣebḥit, mi d-tekker teslit, ad ttruḥ ɣer temɣert-is akked xwalti-s neɣ ɛmumti-s n yesli i wakken ad walin cacc-nni acebḥan ma yumes d idammen, ad sɣertent. Ma ur yumis ara d idammen, ad ssiwlen i uxxam n teslit, ad ruḥen ad t-rren s axxam-nsen. Tislit, ur tetteffeɣ ara akken 7 wussan. Mi d-tezzi ddurt, axxam n uqcic ad xedmen sbuɛ. Tislit, ad terzef s axxam-nsen maca ur tettnusu ara. Mi ara d-tuɣal, ad tawi yid-s tarzeft ( seksu, lesfenǧ, skar…atg)Yettkemmil…

Fahim Messaouden

Lilia Ouchene

Partager