“ simmal yettnerni uswir n tmedyazt taqbaylit”

Partager

Deg tdiwennit-agi, ad d-nawi awal s telqay ɣef yimuhal d tikta n umedyaz-agi bu 7 n warrazen deg tfaskiwin n tmedyazt. S lfeḥ d ameqqran i d-yerra ɣef yisteqsiyen-nneɣ, dɣa ha-t-an wayen i d-yenna.

Aɣmis n yimaziɣen: Deg tazwara, mmeslay-aɣ cwiṭ ɣef yisurifen-ik imenza deg tmedyazt, syin akkin deg tira?

Fellag Said: Bdiɣ tira n yisefra, asmi liɣ sɛiɣ 14 n yiseggasen deg leɛmer-iw. Maca, imir-nni ur ten-ttaruɣ ara deg uzmam, ttɣaman kan deg wallaɣ-iw. Ulamma asmi sɛiɣ 18 n yiseggasen deg leɛmer-iw, meɛna aṭas n yisefra i yi-ruḥen, ur d asen-cfiɣ ara, dɣa ur ten-uriɣ ara. Maca seg yimir i bdiɣ ttaruɣ-ten, acku lkaɣeḍ d inigi n lebda.

Acimi dɣa d “Zrureq” akked “Ger tayest d usenyef” i textareḍ d izwal n yidlisen-ik?

“Zrureq” d azwel n wammud n yisefra-w amenzu, i d-ssufɣeɣ deg useggas n 2012, ɣer tezrigin n El Amel. Xtareɣ-as azwel-agi imi ulac aṭas n tefsut, ulac aṭas n yiṭij…atg. tzemmreḍ ad tcuddeḍ aṭas n tikta ɣur-s, yerna d asmedyes si tama-w. Ma d “Ger tayest d usenyef”, d azwel n wammud wis sin i d-sazergeɣ ddima ɣer tezrigin n El Amel n Tizi Uzzu, deg useggas n 2015. Ferneɣ-as azwel-agi, imi tikwal amdan iɛellaq gar usirem d layas, dɣa yeqqim gar-asen.

Acu n yizen i tebɣiḍ ad tesɛeddiḍ yis-sen?

Izen i bɣiɣ ad sɛediɣ i yimdanen, ilaq ad ẓren belli tudert d mm leɣrur, mačči ussan akk gerrzen , yella lexṣaṣ, yella uɣelluy, tella diɣ tnekra. Ilaq yal amdan ad iqabel tudert s usirem, d usfilet ɣer wayen yelhan.

D acu i d iswi-inek mi tessuqleḍ adlis-nni wis sin ɣer tefransist?

Ulamma ammud-nni amezwaru ur d as-xdimeɣ ara tasuqilt ɣer tefransist, maca deg wis sin gezmeɣ-tt deg rray. Imi tamezwarut, aṭas n tikkal i d-ssutren deg-i yimeddukkal-iw asuɣel n yisefra-w ɣer tefransist, imi ur ɣrin ara tamaziɣ neɣ ur ssinen ara taqbaylit.Tis snat, imi ttwaliɣ belli i wakken ad teffeɣ tmedyazt taqbaylit seg tmurt n Leqbayel ɣer temdinin-nniḍen n tmurt n Lezzayer neɣ ɣer tmura tiberraniyin, anida ttmeslayen kan tafransist neɣ taɛrabt, i wakken ad tt-ɣren ula d nutni. Yerna tasuqilt n udlis-agi seg teqbaylit ɣer tefransist, mačči d nekk i tt-ixedmen d yiwen umeddakkel-iw.

Ulamma zik i tebdiḍ tamedyazt, maca acimi alammi d 2012 i d-tessufɣeḍ ammud-ik amenzu?

D tidet, seg useggas n 1965 imir-nni liɣ sɛiɣ 14 n yiseggasen deg leɛmer, i bdiɣ ssefruyeɣ, maca qqimeɣ alammi d aseggas n 1969, ussan-nni liɣ wweḍeɣ 18 n yiseggasen, imir dɣa i bdiɣ ttaruɣ isefra iwumi cfiɣ, rniɣ uriɣ imaynuten-nni xedmeɣ deg tallit-nni. Seg wassen ar ass-a, ur ḥbiseɣ ɣef tira n tmedyazt, tura akka sɛiɣ azal n 48 n yiseggasen n tira n yisefra akked wazal n 52 n yiseggasen segmi sefruyeɣ. Maca alammi d 2012, i sawḍeɣ, ad d-suffɣeɣ ammud-iw n tmedyat amenzu, imi deg temẓi-iw sɛeddaɣ aṭas n lḥif d waṭas n wakud d waṭṭan. Syin ruḥeɣ ɣer Lezzayer Tamaneɣ, qqimeɣ dinna 5 n yiseggasen, syin akkin ruḥeɣ ɣer ṣṣeḥra, xedmeɣ dinna 25 n yiseggasen. Seg yimir fɣeɣ-d ɣer tesɣimt, dɣa stufeɣ-as-d i tmedyazt.

Imi telḥiḍ deg leɛmer, iban belli d tamedyazt tamensayt i t-xeddmeḍ?

Am wakka i t-id-tenniḍ, d tawsit n tmedyazt taqburt swayes sefruyeɣ seg wasmi i bdiɣ isefra. Yerna nekk xeddmeɣ isefra ɣef waṭas n yisental gar-asen: timetti, tasertit, lɣerba, tayri, amezruy…atg.

Amek ihi i tewwiḍ arraz amenzu n tmedyazt tamensayt deg tfaska n tmedyazt n Ṣumman deg tezrigt-is tis 11?

Uzneɣ tlata n yisefra-inu i walaɣ lhan, ɣer tiddukkla tadelsant Itri Adelsan n Uqbu, i wakken ad ttekkiɣ deg temsizzelt n tmedyazt deg tezrigt-is tis 11, i d-yellan gar 21 alamma d 24 duǧamber 2017. Yerna nniɣ-ten-id sdat n tesqamut n yinzurfa s wudem yelhan, dɣa wwiɣ arraz amenzu. Maca ulamma xeddmeɣ s tewsit taqburt, nutni walan belli d tamedyazt tatrart, maca ulac deg-s.

Anwa isefra swayes i d-tufrareḍ tikkelt-agi s tezmilt-a 13,83?

Tazmilt-agi n 13,83, tusa-d s uxeddim-iw, imi am wakken i d-nniɣ yakan. Ferneɣ tlata-agi n yisefra: taḥlufit, aḍu bu claɣen, agellid n uweṭṭuf. Rniɣ gerrzeɣ-asen-d timenna ass-nni n temsizzelt, dɣa fkan-iyi tazmilt-agi.

Ma tzemmreḍ ad aɣ-d-tefkeḍ tukkist seg-s?

Mačči d aɣbel, ad d-awiɣ tukkist seg yiwen gar tlata-nni n yisefra swayes wwiɣ arraz. Ha-tt-an ihi tseddart tamezwarut n usefru “Aḍu bu claɣen”:

“Tfellaq tidet d iceqfan

Dɣa yettawi-tt waḍu

Yessusseɣ-aɣ-id iɣessan

I nekkni ad ten-newḍu

Nemdel tiwwura, ṭṭwiqan

I tbujurt, i d-yettsuḍu!”

Neẓra belli tamedyazt-ik tufrar, d ayen i ak-yeǧǧan ad tufrareḍ 7 n tikkal deg temsizzliyin n tmedyazt i d-yettilin deg tmurt n Leqbayel?

D tidet seg 2012 ara tura wwiɣ 7 n warrazen deg tfaskiwin n tmedyazt i d-yettilin deg tmurt n Leqbayel. Dɣa wwiɣ snat n tikkal arraz amenzu, tikkelt tamezwaru deg Azazga nekk d sin-nniḍen n yimedyazen deg useggas n 2014, ma d wis sin deg duǧember n useggas-a. Wwiɣ daɣen arraz wis tlata deg Akbou deg useggas n 2012. Syin akkin wwiɣ snat n tikkal sin n warrazen n usebɣes deg Adrar n Fad, am wakken daɣen wayeḍ deg Mecdallah. Deg furar 2017, hellaɣ-d daɣen deg Azazga arraz wis tlata.

Acu i d-wwint dɣa timsizz liyin-agi n tmedyazt i yimedyazen s umata?

Timsizzliyin-agi neɣ tifaskiwin n tmedyazt, ttuneḥsabent ɣur-i d adeg neɣ d tagnit ideg ttemyagaren akk yimedyazen, yal wa ad d-yagem ɣer wayeḍ, yettili-d ubeddel n tektiwin d tmuɣliwin akked tmussniwin. Zemreɣ ad d-iniɣ belli d nutenti i yessulin aswir n tmedyazt taqbaylit. Ma d arrazen i d-ttakken, ttilin-d kan i wakken ad fken afud i yimedyazen d usebɣes-nsen, i wakken ad ddun ɣer sdat deg tira.

Amek tettwaliḍ imal n tmedyzt tamaziɣt neɣ taqbaylit?

Zemreɣ ad d-inniɣ belli tamedyazt taqbaylit, telḥa-d asurif meqqren, simmal tettnerni, yettnerni uswir n yimedyazen, yezmer ad igerrez yimal-is. Ad d-greɣ tiɣri i ddula-nneɣ i wakken ad d-terr lwelha-s ɣer yilmeẓyen-nneɣ imedyazen i ixeddmen tamedyazt tatrart igerrzen. Nutni zemren ad sɛun sya ɣer sdat amkan deg umaḍal n tmedyazt s umata mačči kan deg tmedyazt taqbaylit neɣ tamaziɣt.

Acu tenniḍ deg usizreg n yidlisen n tmedyazt deg tmurt-nneɣ?

Asizreg n yidlisen deg tmur-nneɣ, mazal yettidir aṭas n wuguren, bdu-tt-id seg umsizreg, imi ulamma nseɣtay iḍrisen-nneɣ neɣ idlisen, maca ddima llant tucḍiwin. Imi daɣen tuget n tezrigin ur xeddment ara afraq n yidlisen ɣef tnedlisen, d amaru i ixeddmen kulec. Lukan mačči d lebɣi i nesɛa nekni s yimedyazen, tili ur nessuffeɣ ara idlisen ɣef ddema-nneɣ, imi tizrigin xeddment cceɣl-nsent deg umaru.

Nesla belli tesɛiḍ amaynut ?

Sya ɣer waggur n furar, ad d-yeffeɣ wammud-iw n tmedyazt wis kraḍ, imi nekk ɣur-i dayen yekfa, teqqim-d kan tezwart-ines akked usizreg-ines. Ma d azwel-ines ad teǧǧeɣ d tamuffirt i yimeɣriyen, almma d asmi ara yeffeɣ.

Awal-ik n taggara…

Tamezwarut, ssarameɣ ad yali uswir d ccan n tmedyazt taqbaylit, ama dagi deg tmurt-nneɣ ama deg tmura n berra. Tis snat tanemmirt-ik kečč i yi-gan azal, wa ad iniɣ tanemmirt tameqqrant i uɣmis n “La Dépêche de Kabylie” i yellan d aɣmis n yimdanen ilelliyen.

Yesteqsa-t Adaoun Adbdelghani

Partager