Jean Mouhoub Amrouche, d amaru amezwaru azzayri i yuran s tutlayt tafransist. Asmi d-yelha, yufa-d yezzi-d s yidles ixulef win i as-slemden. Seg yimar icemmer ɣef yiɣalen, yebda anadi ɣef yidles-ines anasli. Yeẓra yella wayen yezmer ad d-yeffi seg yidles afransis ayen s wacu ara iseğhed idles-ines. Γef waya, yelmed akk ayen i d-yezzin i tsekla tafransist. Syin yuɣal ɣer usiẓreg n wagla-s. Aseggas 1939, yessufeɣ-d di Tunes ammud-nniḍen yuran s teqbaylit d tefransist, isem-is “Ccna Tamaziɣt n Teqbaylit” (Chants berbères de Kabylie). S leqdic-a, aṭas yimeɣriyen i iwalan tamedyazt tella s tutlayin-nniḍen ; tamaziɣt. Seg wass-nni, Jean Mouhoub Amrouche, yesbedd idles amaziɣ ɣef tgejda seḥḥant. Tamedyazt yuran s tutlayt tamaziɣt tuɣ amur deg umaḍal.
Γas akken deg udlis-a, imudd-aɣ-d tamedyazt i d-yelqeḍ,; mi neɣra isental ad naf amzun yextar-iten-d ɣer wayen yettxemmim :
A ṭṭir azegzaw n rras
…
Ad tselmeḍ ɣef yineḥbas
Deg lɣerba kulas
Ssber ay aḥbib n Rebbi.
Neɣ deg tmedyazt-nniḍen anda i d-yettmeslay ɣef wayen i d-yezgan gar-as d wayen iɣef ixaq :
Ay adrar buddeɣ-ak ssix.
…
Eǧǧ abrid ad ɛeddint wallen,
Tamurt n baba ḥnini.
Ulamma xedmeɣ lecɣal
Ul-iw din i yettili.
Ulac win izemren ad d-yemmeslay ɣef Jean Mouhoub Amrouche am Dda Lmulud At Mɛemmer, yennan deg tezwart i as-d-iga i wungal : « atenta din tefyirin, atna din wawalen, atna din am tmuzigt am ccna i d-yuɣalen, uɣalen-d akken i sen-tessaleḍ deg-k. Tessneḍ tamacahutt yesgellen, acḥal d lesnin, acḥal d leqrun, tamusni-nneɣ taqburt… cfu a Jean Mouhoub, anaɣ tessneḍ ad truḍ s teqbaylit. »
Γer useggas 1946, yuɣal s tira ɣef umezruy n tmurt yettwattun. Jean Mouhoub Amrouche, yura-d yiwen n uḍris ɣef Yugariten. Anda i d-yura fell-as d agellid ur yebɣin beṭṭu n Tmazɣa « … tagelda n Numidya, tefreq ɣef tlata : Aderbal, Hiempsal d Yugariten. Yugariten, ur yeqbil beṭṭu-ya n Tmazɣa, yugi rray i d-yeffɣen seg ugraw n Rruman… Seg yimar, imḍebben n Rruman bdan ttxemmimen amek ara walin imal n Tmazɣa. »
Mi yekfa taɣuri di Tunes, di tesnawit, ikemmel timsirin-is deg lakul n St Cloud. Syin yuɣal d aselmad n tsekla deg tesnawit n Ssus, umbeɛd deg tin n Ɛennaba iwakken ad uɣal alamma d Tunes. Din i d-yessen amedyaz Armand Guibert. Γer useggas 1934 d 1937, isaẓreg-d timedyazin-is timezwura. Γer tallit umaḍal w-2, i yemlal, di Tunes, d André Gide.
Jean Mouhoub Amrouche, yuɣal d anemhal n tesɣunt taseklawit “l’Arche”. Tin ideg kkin, s yimagraden, ismawen meqqren n tsekla tafransist am Albert Camus, Antonin Artaud.
Jean Mouhoub Amrouche, yefka-d udem d amaynut i rradyu. Yerra-d amḍiq i tsekla zdaxel-is. Am tedwilin i d-yerra deg rradyu Tunis-R.T.T. (1938-1939), Radio-France-Alger (1943-1944), tugart Radio-France-Paris (1944-1958). Deg-sent uɣen amur akk irgazen n tsekla yuklalen azal am Roland Barthes, Jean Wahl, Kateb Yacine.
Jean Mouhoub Amrouche, d amdan yefkan azal i usnulfu, akken dɣa i iletha yes-s. D netta i d amezwaru di rradyu, i d-yessuffɣen tadwilt n tdiwennit d yimura.
Ma d aɣmis n tmeddurt-is, yura seg 1928 ar 1961, atan ɣer mmi-s Pierre. Isefti-d deg-s awal ɣef waṭas n lecɣal i d-imuger. Imura i as-d-yeldin allen ɣer tira. Llant tmedyazin i yeğğa d azgen, ayen akk yeqdec deg lgirra n Lezzayer, xersum ayen iwala ilaq ad d-yeqqim d later ama fell-as ama ɣef tmetti i d-yezger s umata.
Seg 1958 almi 1961, iṭaxer-d seg rradyu n Fransa, yuɣal iqeddec deg rradyuwat n Lausanne d Genève, di Sswis. Din, yefka-d liɛana meqqren i lgirra n Lezzayer.
Kra n ddurtat kan, uqbel ad d-yili ustenyi ɣef tlelli n Lezzayer, yensa Jean Mouhoub Amrouche s lehlak n lkunsir. Win yebḍan gar snat n lɛadat tidelsanin, tafransist sway i d-yetturebba d teqbaylit taneslit-is. Win yennan « Tira, ttaruɣ s tefransist. Ma d imeṭṭi, ssneɣ ad ttruɣ s teqbaylit. »
Jean Mouhoub Amrouche, yewwi yid-s tuttriwin ur sent-id-yufi tifrat. « Tessneḍ anwa i d baba anta i d yemma ? Tzemreḍ ad iyi-d-temleḍ anta i d tamurt-iw ? Lḥasun, ur ssineɣ la baba la yemma, ḍḥiɣ d agujil ur sɛiɣ tamurt.»
Yensa akken yebḍa gar yidles afransis d yidles-ines ajaddiw n teqbaylit. Γef waya yenna : « Fransa d tarwiḥt n tayti-inu (esprit), Lezzayer d tayti n terwiḥt-iw. »
Ait Ighil Mohand