Asurif nniden i tira s teqbaylit

Partager

Yewwi-d seg wayen uran medden ɣer teqbaylit : Si tira n Jacque PREVERT, Franck PAVLOff d Raymond QUENEAU.Tidak tmurt n yeqbayliyen, di tmurt n Lezzayer.D amur usefru seg wayen yettačaren tiṭ, tenɣel tiṭ maday teččuṛ : « Tačinat ɣef ṭṭabla, taqendurt-im di lqaɛa, kemmini tezzleḍ ɛeryan, deg usu, ɣef llidṛa. ».D tiqdimin, tid-nni nedder d inubiyen : « Leqrun ur d-keffun ara a yelli !I wakken ad dḥkuɣ, ɣef yiḍ-nni, iḍ-nni akken deg i nemsudan, i tikelt tamezwarut, deg yimi ».Qlil n win tent-id-innan, s teqbaylit, bninit, qerriḥit, cemtent, fuḥent, cubant lemri deg nettmuqul imi ara ɣ-ɛerqent ! Aɣyul n Ǧanǧis, d tarda n lqecc, tidak n Si Bessif, iqemden ṛṛuḥ n yelli-s, akken s tadist, netta d twacult-is.Zzin-as almi tuɣal d idim.Yelli-s temmut.Si Bessif yeṭṭef abrid-is ɣer lǧameɛ, ad yeẓẓal. Leqwaɛ iḍarren-is ččuren d idammen, yeṣṣer-iten s isebbaḍen ijdiden, iteddu yeqqar : « S isebbaḍen ijdiden, tiṭ n weɛdaw a tt-rraɣ.Axiṛ deg-i ad yasem, wala a t-ɣidaɣ ».PREVERT ɣer leqbayel d iṣeggaden n igerdan, d aseḥḥar di tirga n temẓi. D tiɣyulit di llakul, d tudert n wekluccaṛ yenɣan amɣar, deg usekwaṛ akken ad isew afenǧal n lqahwa, as-yeǧ i uqahwaǧi apurbwaṛ !!! PAVLOFF ɣer leqbayel, d iqjan izegzawen : D taqsiṭ n Umeqran d Wezwaw, i wumi d-ceyyɛen lkaɣed di lamiri ad nɣen,Miḍur, aqjun n Umeqran axaṭer d aberkan ; amcic n Wezwaw, Minu, axaṭer d acebḥan.D lqanun. Lepwaẓu s ɣur-sen. Ilaq iqjan d yemcac ad ilin d izegzawen, ma ulac tegguni-ten lmut..Msakit. Ssawḍen almi ula d win yesɛan jeddi-s n jeddi-s yesɛa zik amcic neɣ aqjun maci d azegzaw ad t-awin ɣer lḥebs..d Lqanun.Yennulfa-d kullec d azegzaw : am ujernan, am ṣbaḥ lxiṛ, am umcic am uqjun.Yiwwas, yekker Umeqran d Wezwaw, uɣen-d aqjun n taduṭ d azegzaw, amcic n taduṭ d azegzaw…qqimen a ttmeslayen, almi ten-id-teɛna lamilis…d Iqjan izegzawen ». Ma yella d QUENEAU ɣer leqbayel, d tagrawla n tira s teqbaylit.Kra din d ṣṣenf n tira, n tmenna, yerra-t-id Umeẓyan KEẒẒAR, ɣer teqbaylit.Aɣyul n Ǧanǧis, d taqsiṭ n Ǧanǧis At Xan d tmeṭṭut-is Ṭiṭi.Yal imi ara d-yaɣ neɣ ad d-yawi Ǧanǧis aɣyul, ur testeqniɛ ara.. Yal ṣṣenf yefka-yas isem :

Ssi Muḥ-U-Mḥend :

Yiwwas i isewweq Ǧanǧis,

Xlan lǧib-is,

Zzenzen-as-d aɣyul d acaraf.

Ṭiṭi lqedd n yeblis,

Tefka-yas ibeqis,

Yewqeɛ ṣṣwab di lxilaf.

Tessufeɣ-it-id g uxxam-is,

S netta s weɣyul-is,

Nsan di terga uxalaf.

Maci ala aya I d-isnulfa Umeẓyan, yewwi-tt-id ɣef ladimukrasi, ifeyfey aḥmayan,lḥizeb n Zzituna…yenna-yas Ccix Muḥend.Dɣa tagi, yewwi-tt-id am akken d-iḥekku Mulud MƐEMERI ɣef Ccix Muḥend..dayen I d-ibanen mi s-yenna Ǧanǧis I tmeṭṭit-is: “tezriḍ a tameṭṭut, atan weɣyul, ɛebbi, rkeb, maca di tecdaṭ n Ccix Muḥend, aɣ-d-infeɛ Ṛebbi s lbaraka-s, imi d netta I s-yennan: “ Wi s-yennan yeshel walluy, ig-as leḥsab I trusi.”

Deg wayen yura Meẓyan, yewwi-t-id d tamacahut, d lbaḍna n tlawin: “ Nnant-am Ǧanǧis At Xan ɛni iṛuḥ iḍelli ɣer ssuq, nnant-am yuɣ-d aɣyul, nnant-am inher-it-id s axxam..”. Yal imi ara yeɛnu ṣṣenf n tira, yettqadar tameslayt, akken tt-heddren medden. D ṛṛay n bab-is, d asif n lḥeṛṛac, neɣ d tazuzent: “ ers-d ers-d ay iḍes, I ctata yebɣa ad yeṭṭes, ur t-ittaɣ ur t-ibellu, ala lxiṛ deg wul-ines.Neqqra-nni ara t-yewwten, ad tewwet aɛdaw-ines.Uh uh ṭṭes dduḥ ak-yessedhu! Uh uh ṭṭes dduḥ ak-yessedhu!” D ṛupurṭaj, d ccek,d targit, d tayri, d lexwan: “ ….allah allah a ṣṣalḥin akka ar Mekka, allah allah melt-aɣ amek iga wakka, allah allah ṣebḥan wi xelqen Ǧanǧis, allah allah d nnuṛ n yiṭij mi yeḍwa, allah allah yekker iṣub ar ssuq, allah allah, yuɣ-d aɣyul bu ṣṣrima…”. Aɣyul n Ǧanǧis, yura-t d tabrat, d lextana, d tiligram, d tilifun, akacef, d tusnakt s wurar, d tabarda mxalfa, d taɣyult n Fṛansa… Lḥaṣun, ur yelli ṣṣenf n tira I yeǧǧa Umeẓyan KEẒẒAR..

Yal lǧiha si tmurt n leqbayel iga-yas amur s tira s teqbaylit, akken tt-qqaren medden.Ama heddren s “ya», s “dza», s “l” neɣ akken nniḍen.Yiwet ur tt-yezgil.Am wid yeɣran, am wid iḥekmen, am wid yuḍnen tiɣyulit, am uḥricen, am igerdan, am imeqranen, am tlawin am yergazen. S wurar, s teɣzi, s ucennef, s ddiminu…Akka I d-yerra les exercises de styles n Raymond QUENEAU ɣer teqbaylit. Ad afen d acu ara ɣren warrac-nneɣ. D izlan, d aserwet: “ rǧiɣ I yerǧa weɣyul, n Ǧanǧis yeṣber yeqqim..”. Akka kan ara tili tegrawla n tira s tagi-nneɣ!

Amyaru :

Ameẓyan KEẒẒAR, ilul deg useggas n 1962 di taddart n Maraɣna, di tmurt n leqbayel. Yettaru s tefṛansist akked teqbaylit.Yessufeɣ-d yakan “La fuite en avant”

Zira

Partager