Aselmed n tmaziɣt ger rregmat ur newwi ur nerri d tidet qerriḥen

Partager

Ussan-agi yekker uhetwir n tsusmi deg ugezdu n tmaziɣt n Tizi Wezzu. Acu i yeḍran ? D yiwen n uduktur n ugezdu n taɛrabt, Saleḥ Belɛid, i ixedmen tazrawt ɣef uselmed n tmaziɣt di tesdawit Lmulud at Mɛemmer, ɛni yewwi-t nnif neɣ tɣaḍ-it tutlayt-is i d-yeɣlin deg yir ifassen. Hedren-d fell-as deg uɣmis n taɛrabt Ccuruq ass n 20 di yebrir iɛeddan.

Tazrawt-agi yugar i tesseqcar i tbennu, imi ayen swayes i d-tegla mačči d asnerni i yesnernay, d tiyita ḥesri deg wid yeqqaren d wid yesɣaren tamaziɣt. Yuɣal s amezruy yugem-d kra n yifukal ɣef temsalt n yigemmayen, ɣer tagara yules-d mass Saleḥ Belɛid kra seg yiwellihen nsell yal mi ara d-yili umeslay ɣef liḥala n tamaziɣt.

Imaziɣen d tira

Akken ad d-iḥaz aṭas seg wid yettarun tutlayt-agi, mass Saleḥ Belɛid, iger deg umezruy n tgeldiwin tinselmin n Tmazɣa, akken ad d-ibeggen belli « imaziɣen ǧǧan tifinaɣ d tira n rruman uɣalen ttarun tamaziɣt s taɛrabt ». Imaziɣen uran s tutlayt talatinit, uran s taɛrabt, d tidet ; ma s tmaziɣt ur d-nufi ara iḍrisen imeqranen la s tfinaɣ la s « isekkilen n rruman » ; ɣas llan kra yiḍrisen n ddin yuran s usekkil n taɛrabt, ur sawḍen ara ad d-ssuffɣen tutlayt-agi si timawit. S tlatinit i tekfa fell-as timawit, i tettwaru, yis i tesɛa tajerrumt, yis i d-ffɣen yidlisen.

Ula akka Saleḥ Belɛid d urabaɛ n Ccuruq la qqaren « ḥala tafransist ara d-yesfaydin seg uselmed n tmaziɣt s usekkil n tlatinit », amzun akken tafransist terǧa kra sɣur-neɣ, ha-tt-an tewweḍ isiwiḍ. Tura ma yella kra ara d-rnun ɣer wayen yellan, mreḥba, ma yehwa-asen s tɛebranit, ad ǧǧen kan ayen yellan ur tetthuddun ara.

Ulac win yessersen ajenwi ɣef tmegraḍ n wigi yuran s tlatinit. Aselmed n tmaziɣt ilaq ad yeddu d tira-s. Taqsiḍt-agi n ugemmay ttadren-tt-id kan wid i d-ibegsen ɣer wawal ur nessuffuɣ, mi ara ɛnun sswab tettun-tt.

Iselmaden, inelmaden, tutlayt

Mass Saleḥ Belɛid yeksa-d iselmaden n tmaziɣt s tezrawt i deg yura ɣef « kra seg-sen ur ɣrin ara tamaziɣt ». Yettu kan ur d-yenni ara anda ara tt-ɣren, imi uqbel ad d-ilal ugezdu n tmaziɣt ur tettwalmad ara tutlayt-agi di Lqahira neɣ di Paris.

Mačči d iccer n lkaɣeḍ i d tamusni, dda Lmulud ur yesɛi ara agerdas n tmaziɣit.

Tazrawt-agi yeẓẓeg-itt-id seg uxaleḍ n yiselmaden n tmaziɣt ; dagi i tuḍen icc-is ! Win iqesden sswab, akken ad d-yehder ɣef uswir n iselmaden yettnadi di temkerḍiyin tizrawin nsen. Lemmer inuda mass Saleḥ Belɛid tili yufa ayen-nniḍen. D lebɣi kan i as-tt-yekksen, yeẓra.

Ibeddel taqeḍɛit yeksa-d wiyaḍ «95% seg yinelmaden n ugezdu n tmaziɣt ur ssinen ara tamaziɣt d tira neɣ d ameslay, iselmaden kifkif ». Taqsiḍt n yiselmaden ad tt-id-yefru di temkerḍit. Ma d tin n yinelmaden, lemmer i as-yeqqim, d tagi kan i yuklalen ad d-yili wawal fell-as.

Mačči d izli yettɣummu uɣerbal, ɣas yecceḍ, mačči s waṭas ; tuget n yinelmaden n tesdawit ur ttgerrizen ara tira, mačči ḥala wid n tmaziɣt. Acu kan wiyaḍ, s tutlayin-nniḍen, zemren ad ssalin aswir nsen s tɣuri d yimawalen, s tmaziɣt ulamek, imi aṭas n yidlisen i yettwarun s tuccḍiwin neɣ s tira ibeddlen tura. Ulamek iẓer unelmad tira ara yetbeɛ imi yal wa amek yettaru. Daymi yessefk ad tettwaselmed tira di tesdawit ugar n sin iseggasen xersum i wid ur tt-neɣri ara anda-nniḍen.

Mass Saleḥ Belɛid yessexlef-d « 10% kan n yinelmaden yeqqaren deg ugezdu n tmaziɣt i iheddren s tmaziɣt i yiselmaden nsen ». Ilaq-as ad « ixaleḍ » inelmaden n tesdawiyin s umata akken ad asen-isel heddren tutlayin tiɣerfanin taɛrabt taɣerfant, tantaliwin n tmaziɣt (taqbaylit, tacawit, tamẓabit,…), neɣ tafransist.

Iwellihen

Yekfa mass Saleḥ Belɛid tazrawt-is s kra n yiwellihen swayes ara tennerni tmaziɣt, acu kan ur d-yegli ara s kra n umaynut : yal mi ara d-yili wawal ɣef tmaziɣt d wacu ara tt-yesnernin, heddren-d ɣef tkadimit n tmaziɣt ara d-yelhun deg useqɛed n tira d usnulfu n wawalen, asekcem n tmaziɣt ɣer tesdawiyin-nniḍen… Ula d mass Belɛid d ayagi i d-yules, ɣas ur yeqqin ara d wayen i d-yenna di tezrawt. Yenna-d akk ayen i iwala ixuss neɣ dir-it deg ugezdu n tmaziɣt n Tizi Wezzu, syin ikemmel s iwellihen yeɛnan tamaziɣt s umata, yettu ayen i ɣef i d-yebda awal. Dagi kan dɣa i d-iban belli d aseqcer kan i t-yerḥan.

Ibri Hamid

Partager