Yuγal-d wawal γef « Lwali n wedrar » i yura Belεid at Ʃli

Partager

Armi d taggara-ya, segmi i nnernant tezrawin γef tsekla tamaziγt, i d-iban belli ungal amezwaru i yettwarun s tmaziγt d «Lwali n wedrar» i yura Belεid at Ʃli deg yiseggasen n ṛebεin. Awal yuγal-d s waṭas γef wungal-a akked umeskar-is di temlilit tussnant i yexdem Usqamu Unnig n Timmuzγa (HCA) deg uxxam n yidles n Djelfa deg ussan n 28 d 29 yunyu iεeddan γef usentel : «Talalit n wungal s tenfalit tamaziγt». Timlilit tebda s wawal i d-yefka umaray amatu n HCA mass Youcef Merahi ideg d-yessefhem i wid i iḥeḍren, acu i yeǧǧan ad yemmag leqdic yecban wa di temdint n Djelfa, deg awal-is yenna : «Yal tikelt nettṛuḥ seg lwilaya γer tayeḍ akken ad nesbin belli tamaziγt d tilawt di tmurt-is, tamaziγt tella di yal amkan ama deg uγerbaz neγ di ttawilat n yisallen ; tamaziγt daγen d ayla n yakk izzayriyen, nebγa-tt azekka ad tuγal d tunṣibt, d tutlayt n tedbelt». Mbeεd mi d-yeγra mass Boudjema Aziri(anemhal n unadi ussnan di l’HCA) iswiyen n temlilit d usentel iγef ara d-tawi(talalit n wungal amaziγ d wungal azzayri s umata), yuγal-d wawal i tikelt-nniḍen i mass Yousef Merahi i d-yewwin asarag γef wungal amaziγ yuran s tutlayt tefransist. Deg awal-is yessefhem-d belli ungalen i yura Dda Lmulud d Mouloud Feraoun γas ma s tefransist i mmugen maca wwin-d γef temsal iceγben timetti taqbaylit, deg awal-is yenna : «Win ara yeγren (tawrirt yettwattun – la colline oubliée ), ad iwali amek Dda Lmulud i d-yeglem, i d-yewwi γef wuguren n tmetti ideg d-yekker. Γur-i, ( la colline oubliée), d ungal amaziγ am netta am wid i yura Ṛacid Ʃellic, acku yewwi-d deg-s Dda Lmulud tirga n tmetti tamaziγt». Asarag wis sin yefka-t-id Zidane Yacine (aselmad di tesdawit n Bgayet), netta yesken-d yiwet n tezrawt i iga γef tfukkas n tsiwelt(techniques narratives) i yessemres Ʃmeṛ Mezdad deg ungal-is «tagrest urγu». Mass Zidane Yacine, mbeεd mi d-yesmekta γef tezrawin yemmugen weqbel γef wungal amazi&gamma,; yessefhem-d iswi n tezrawt i iga netta imi terza tasekla mačči am tiyiḍ i yellan di tugti-nsent d tizrawin tisnilsanin(linguistiques) rzant amawal d tenfaliyin. Am akken daγen i d-yefka asarag mass Hakim Kassa (asuṣyulog, tasdawit n Bgayet) γef umḍiq i yesεa wungal amaziγ di tmetti, yessefhem-d ladγa ssebbat i yeǧǧan imengalen(romanciers) imezwura yecban : Ṛacid Ʃellic, Ʃmeṛ Mezdad , Saεid Seεdi d Salem Zaniya d wiyaḍ, akken ad arun aṭas γef usentel n tumast(identité) d umennuγ γef tugdut. Seg wid daγen i d-yefkan asarag, mass Badi Dida(antṛupulog, aεeggal di CNRAPH), netta yemmeslay-d γef sin n yimyura i yettarun ungalen s tmacaγt, wi d : Ibṛahim al-Kumi(Libya), wayeḍ d Muxammed Hawed(Nijer). Akken llan wi i d-yefkan isaragen, jebden-d deg umeslay-nsen γas uma kra seg tudert n Belεid at Ʃli amezwaru i yuran ungal s tmaziγt. Mebla ccek wid iḥeḍren i temlilit rujan s ccuq, asarag n mass Abdennour Abdesselam, ideg d-yewwi ameslay s telqay γef ungal «Lwali n wedrar» akked umeskar-is Belεid at Ʃli, yerna daγen yemmeslay-d γef wazal i tesεa timawit deg tsekla tamaziγt, γas ma llan kra ttwalin-tt s yir tiṭ, deg umkan ma ṛuḥen ad nadin γef lbaḍna yellan akken ad tili tmawit d nettat i d ssebba i yes-s tedder tmaziγt armi d ass-a, «Tamaziγt tedder i wacḥal n leqṛun mebla tira, mebla ma yella kra n leḥkem i yas-yefkan azal, tegra-d ar ass-a d wussan γas ma llant aṭas n tutlayin i ineggren yerna sεant ttawil» i d–yenna deg awal-is. Netta yettwali ulayγer zzerban i xeddmen kra n yisdawiyen ladγa wid i d-yesnulfuyen awalen, awalen-a ijdiden di tuget n teswiεin ttezgayen-d d iεewwiq zdat n tikli timserreḥt n tutlayt, yettwali(laγa aṭas i yuγen ṛṛay-a ama d isdawiyen neγ imyura), asnulfu yelha ad yili s lmwafqa yerna aqlaγ ur nesεi ara εad takadimit ara yettkelfen s ufran d useggem n umawal. Γef temsalt-a daγen n umawal, mass Abdennour Abdesselam, yettwali tif xir ad yili usiγzef n yinumak (extensions des sens) n wawalen yellan yakan di teqbaylit wala asnulfu n wawalen-a n tmacint i yettarran tamaziγt d tabeṛṛanit γef wid i tt-yettmeslayen, yenna deg awal-is : «Acḥal n yimnekcamen i isetεemṛen Tamazγa, wwten akk s wayen umi zemren akken ad snegren tamaziγt maca ur ssawḍen ara. Ihi ulayγer tazla-agi i xeddmen kra n yimdukal i yettγawalen deg usekcem n tmaziγt γer tira». S wakka netta imenna limer ad yili uεiwed n tmuγli i uselmed n tmaziγt s ttawil n useqdec n teqbaylit timserreḥt. Mass Abdennour Abdesselam iqenneε wid iḥeḍren i temlilit , belli amedya ilaqen ad yili d tigejdit ama di tira neγ deg uselmed d iḍrisen n Belεid at Ʃli, imi netta yura s teqbaylit timserreḥt, tameslayt i fehhmen akk medden. Dγa da , yefka-d akk isallen yerzan amyaru Belεid at Ʃli , yerna yemmeslay-d aṭas γef wazal i yesεa wungal-is : «Lwali n wedrar» ama deg ayen yeεnan tasekla d tussna n tmetti akked unadi γef tmagit n yiman d tnefsit n uqbayli. Γef aya, imenna limer ad yili uεiwed n usiẓreg n yizmamen(les cahiers) n Belεid s uqader n yizerfan n umeskar ladγa imi mazal llan yiεeggalen n twacult-is, yiwen seg-sen yusa-d γer Djelfa, yella yeḥḍer i temlilit-a tussnant i yexdem Usqamu Unnig n Timmuzγa.

Mokrane Chikhi

Partager