Askasi ɣef tutlayin n tyemmatin

Partager

Timlilit i d-yeḍran ussan n 28 d 29 deg unbir 2018, deg tesdawit Mulud Mɛemmeri n Tizi Uzzu, wwin-d deg-s awal yiselmaden akked yimnuda ɣef uselmed n tmaziɣt deg Lezzayer s umata.

Tettezzi tmukrist n usiher ɣef tirmit n uselmed i d-yellan ɣef teɣzi n 23 n yiseggasen (1995-2018), ɣef tilawt n unnar n umecwar-is d wamek i ilaq ad d-yili sya d afella.Steqsayen yimsuddsen n temlilt-a ɣef tarrayt i iwulmen i uselmed n tmeslayin n tyemmatin n yal tamnaḍt n Lezzayer, ladɣa tid yerzan tamaziɣt, idlisen n uselmed, aẓayer n tmaziɣt (d tutlayt taɣelnawt tunsibt) akked usekcem n uselmed-is deg usleẓri (audiovisuel). Mebla ma nettu aḥric n usileɣ n yiselmaden n tmaziɣt i ilaqen ad yesɛu aswir unnig igerrezen. I wakken ad igerrez uselmed-a, tewwi-d ad yili usileɣ n yiselmaden yeɛna yakk timeslayin n tyemmatin n yal tama n tmurt n Lezzayer. Deg yisaragen i d-wwin yisdawen-agi ɣef teɣzi n sin wussan, banen-d, ɣef wakken i t-id-nnan, aṭas n wuguren deg uselmed-agi n tmaziɣt, ama d wid yerzan tarrayin n uselmed, ama d wid i icudden ɣer tama n tesensegmant neɣ ɛad wid tḥuza temsalt tasertit, imi, ɣef wakken walan kra, aṣenseb n tmaziɣt ur as-yerni ara deg ccan. D azamul kan. Aya, yuɣ-d aẓar imi mazal imawlan zemren ad xtiren ma ad lemden warraw-nsen tamaziɣt neɣ ala. Acu kan, ɣef wakken walan wiyaḍ, ugur-agi n uselmed n tmaziɣt, yekka-d, ahat, deg wayen-nniḍen. Deg usarag i d-yewwi Haroun Fegas, s yisem-is d amnadi deg tussniwin n umeslay, iwala d akken uqbel ad tettuselmed tmaziɣt deg yiwet temnaḍt, ilaq uheggi-ines deg unnar. Ilaq ubeddel n tmuɣliwin tinmettiyin n yimdanen imi, ɣef wakken i t-id-ibeggen deg tezrawt i yexdem deg temdint n Ǧiǧel, aṭas n yimdanen ur nessin acemma ɣef tmaziɣt, dɣa kkren-d mgal aselmed-is. Deg tezrawt-agi, amur ameqqran n wid yesteqsa, nwan tamaziɣt teɛna kan tamurt n Leqbayel, d tutlayt kan n Yiqbayliyen. Ma d amur-nniḍen, ḥesben tamaziɣt d tantala.

Aselmed n tmaziɣt i yinelmaden iɛerbawalen

Deg usarag-nniḍen, i d-yewwi Koussaila Alik, d aselmad deg tesdawit n Tizi Uzzu, yezzi wawal ɣef uselmed n tmaziɣt i yinelmaden iɛerbawalen. Dagi, rzan yisteqsiyen ɣef tmeslayt. Anta swayes ara slemden inelmaden-agi ? Anta tajerrumt akked tirawlt ? Mebla ma nettu tira-ines. Ɣef wanect-a, dɣa, i d-wellhen yimsuddsen n temlilit i wakken ad tili tarrayt n uselmed n tmaziɣt i yiɛerbawalen.Seg tama-nniḍen, Samira Amari n tesdawit n Bgayet, tger lwelha-s ɣef wayen i d-yettak yidles n tmetti i tzemmar deg tutlayt n tyemmat. S umata, tameslayt n uselmed, tlaq ad d-teglu s yidles, s wayen yessen, yakan, unelmad, mačči kan d tamsalt n tesnislit. Tutlayt taḥerfit. ‘’Ilaq ad yebdu uselmed s wayen yessen yakan unelmad, s lɛaddat-is tinmettiyin d tdelsanin i wakken ad yessiweḍ ɣer tmussniwin. D wa i d iswi i ilaq ad t-gen deg wahil n uɣerbaz, ladɣa i tutlayt n tyemmat deg yiɣerbazen n warrac imecṭaḥ’’, i twala tesdawant-agi. Acu kan, ad nesḥissef imi ulac ula d yiwen wawal ɣef wanect-a deg yiwellihen n taggara n temlilit. Deg wayen yerzan tasuqqilt, yemmeslay-d Kaci Sadi, aselmad-amnadi deg tesdawit n Tizi Uzzu, ɣef lexsas d wuguren i d-yettbanen deg useqqel n yiḍrisen, ladɣa wid yellan deg yidlisen n uselmed n tmaziɣt, anda i d-tban tmaziɣt d tutlayt taberranit i yinelmad, neɣ ɛad ula i yiselmaden. ‘’Gten wawalen atraren, neɣ wid i d-snulfuyen deg yiḍrisen i d-yettilin deg yidlisen n uselmed n tmaziɣt, daymi tuɣal tmeslayt d taberranit. Ulac anwa ara tt-ifehmen. Rnu ɣef wanect-a, lxetyar ur nwulem n yiḍrisen i d-suqqlen, yefka-as tawaɣit’’. Yusa-d yiwen uwellih ɣef usileɣ n usuqqel.

Aselmed n tmaziɣt s ttawilat n usliẓri

Asiher-agi, d tagnit diɣ i usqerdec amḍiq n tmaziɣt deg uẓeṭṭa inmetti, ama deg Facebbok, Ttwiter, Youtude,…atg. D allal i unecreḥ, i teywult s umata, i unadi n tmussniwin. Ɣef waya, i ilaq ad tili tmaziɣt deg-s, ɣef wakken ttwessin sin yiselmaden i d-yewwin awal fell-as. Am wakken i d-tewwi ad tili tarrayt n uselmed n tmaziɣt s ttawilat n usliẓri. ‘’Imi aṭas n yibabaten i yebɣan ad ɛiwnen arraw-nsen deg uxxam, mebla ma rzan sanda-nniḍen. Lukan, llan ttawilat n usliẓri, tili ad taf tmaziɣt iman-is’’, i iwala Brahim Hamek, d aselmad deg tesdawit n Bgayet. Yenna-d, diɣ : ‘’Ilaq ɣef wid yellan deg unnar n tmaziɣt, ladɣa wid yellan deg uḥric n uselmed, ad d-snulfun ttawilat n usliẓri i wakken ad fken afus n tallelt i yimawlan. Ad d-xelqen ttawilat n tesensegmant taliktrunikt d wayen-nniḍen, ara yawḍen s yinelmaden akked yimawlan-nsen’’. Ula dagi, yella-d uwellih ɣef uselmed n tmaziɣt s ttawilat n usliẓri.

Iwellihen n temlilit

Ha-ten-in iwellihen i d-yeffɣen ɣer taggara n temlilit : Tilin deg lmendad i uselmed n tmaziɣt deg Lezzayer ; Asufeɣ n yidlisen i yal tameslayt yellan akka tura, anda ara yuɣal ddehn ɣef wassaɣen yettwaqqnen ɣer yidles n yal yiwet ; Aheggi n tarrayt i yinelmaden iɛerbawalen ; Aɛiwed deg tmuɣli n usileɣ n yiselmaden anda ara as-yuɣal ccan adelsan i yal tamnaḍt ; Asekcem n tsuqqilt ɣer yidlisen n tmaziɣt ; Asekcem n tmaziɣt deg usileɣ n usuqqel ; Aheggi n tarrayin i uselmed anemḍan ; Aheggi n ttawilat n tesensegmant, isegzawalen inemḍanen.

Hocine Moula

Partager