Di tallit ideg Ṭurk teglled tamurt-nneγ ddaw uzaglu-s akked d draɛ-is, At Jennad d amedya ger tudrin n Leqbayel i yuggin azaglu-a n Ṭurk. Ger yirgazen i yellan sedduyen imenγi nutni d at Qasi yellan d lqeyyad n dewla taṭerkit di Lzzayer n lawan-nni Yusef u Qasi : Yusef u Qasi ilul γer lewhi n iseggasen n 1680 deg taddart n at Gurat. Ur d-cfin ara fell-as mi meẓẓiy armi kan i d-yufrar s tmedyazt-is. Qqaren beli d netta i ttawin wat Jennad mi ara yili yimenγi. Neγ d netta i ten-yettawin :
Kkert ad tewtem
Ay at Jennad ur neɛrif
Begset ulanda teffrem
Ttif Muḥend Azwaw lγir
Kra akka yedder ittuseggem
Ttif ma nekseb-it axir
Ihi wagi d asefru d awezlan i swayes yessadaf1 tabγest2 i yijennaden akken ad naγen nutni d at Qasi γef uẓaγer. Daγen deg usefru anda yenna:
Nekk d Ajennad men llasel-iw
Yettruẓun leɛdu.
Meyya d irekkben ur iris
D amnay nettɛud
Njebbed ddal s leḥris
Mi γ-yeẓra weɛdaw yeknu.
D acu kan wagi d amɛeẓbber kan i d-yellan gar-as d Muḥend u Ʃebdellah n at Yiraten. Armi ten-yefra yiwen umrabbeḍ i d-arsen γer laɛqel nsen.imi tikwal amɛeẓbber yettuγal d amennuγ i d-igellun s twaγiyin meqqren imi ijebbed-iten nnif. Armi wezzaf.Dagi daγen yenna Yusef u Qasi :
Nekkni nussa-d ad nrebbi arrac
Lemer ad slen laɛrac
Nennuγ γef tiγilt uḥerrac.
Yenna daγen :
Cwiṭ nettɛeddi fell-as
A wi yebγan deg-s yimγur
Ma d aṭas ur t-nettaǧǧa
Amer wi iteddun meγrur.
Yemmut Yusef u Qasi. Yeǧǧa-d deffir-s agerruj. Maca tamedyazt deg wat Jennad ur teḥbis ara kan dina. γas akken ɛeṭlen u d-jban ara maca uγalen-d s wudem amaynut yessafaggen iqremyad.
Meksa Abdelqader, anwa ur nesli ara i tezlatin-is ? ladγa tina n : Massinissa, anẓer, aḍu…
Ahu! Ahu! Yemma aḍu yettsuḍu
Ahu! Ahu! Yemma yettnadi ad aγ-idum.
A yemma sel-d a yemma
γur-m kan ara nḥerzzeγ.
Ad am-mlleγ akk lbaḍna
Aḍu yettnadi ad aγ-idum.
Ǧehden aṭas wawalen n Meksa. Acu t-yeǧǧan ad yettwawet s ujenwi di Fransa. Dagi anda i d-igellem tamurt-is yenna :
Ay ul-iw meyyez ḥewwer
Adrar, iṭij, azaγer
Ʃeddant fell-asen lemḥayen.
Acḥal ideflawen i d-yewwten
Acḥal i d-ḥmllen issafen
lameɛna ɛlay ur sen-zmmiren.
Deg tallit-agi deg waydeg Meksa yesdenduy snitra-s. Yella wayeḍ wakkin d imru umi yuggi ad yefk talwit. D amedya ger wid yebγan idles akked d umezruy i tmurt-is. Acku d netta akked yemddukkal-is am At Sliman ḥamid d wiyaḍ i d-yebna lssas i tudukla n tmedyazt di Suq Lḥed umi seman Yusef u Qasi. Wagi d Saɛid Iɛemrac. S isefra d ifsassen. Isenda alaγen n yemddanen.
Yemma dihya yemma
Tagrawlit deg yicawiyen
Asmi akken i d-yusa Ʃuqba
Deg wakal-iw d acu yexddem ?
Yewwi-d yid-s Kusayla
Гer dder ujedɛun yeqqen
S yis-s inuda Seḥra
S ssnesla i–t-id-urzzen
aɛid Iɛemrac yerra lwelha-as s amezruy alqayen n tmurt nneγ. Daγen yefka lḥeq-is i tfelsafit anda yenna :
…Amek i d-luleγ
Amek i wwḍeγ
Amek i d-baneγ
Amek i d-sɛiγ tarwa
Tura meqqreγ
La ttḍebbireγ
Yerna ugadeγ
Amek ara afeγ azekka
Amek ara mmteγ
Ayen ara ẓreγ
Deffir lemri i yella.
Ghersem Abdenou
1) Yessadaf: seg umyag adef( kcem) entrer
2) Tabγest : courage.