Yedder d Yidir, yemmut yessidir !

Partager

Iḥder-d rrwaḥ ad nruḥ, d tidet iruḥ tikkelt-a. Bab n A baba inuba yeǧǧa-aɣ, yeǧǧa tizlit i lebda, maca tizlatin-nni i d-yeǧǧa, ur ǧǧint ara wid yeddren. S ugerruj i d-yeǧǧa ara yidir Idir i lebda, deg wulawen n yimdanen d tirni. Yeǧǧa-aɣ Ḥamid Creyeṭ, isem-is n tidet, maca abaɣur adelsan d ccnawi d teqbaylit n Idir anaẓur, ur ttaǧǧant ara imezdaɣ n tmurt n leqbayel, Izzayriyen, taferka d umaḍal merra. Yezzi-d Idir s tezlit taqbaylit i ddunit, yekkes ẓẓerb n tlisa. Taqbaylit, tezger lebḥur, tuli s igenwan, teẓra-d timura s yimdanen yecban Idir. S leḥzen d lɣiḍ i slan yimdanen merra i t-yessnen deg umaḍal isalli n tmettant n Idir Azwaw, zun d adrar i d-yeɣlin fell-asen.

Tiyita i d-yersen ɣef Yimaziɣen weḥd-s, acku Idir d anaẓur agraɣlan, i irefden ɣef tuyat-is, s tezlatin-is asuter adelsan: s yisefra-s yerfed idles; tutlayt d umennuɣ ɣef tmagit. Imaziɣen ass-a, run mmi-tsen. S tgiṭart taḥerfit d uẓawan iseḥḥren seg tezlit n Baba inuba, ihuz amaḍal n uẓawan d ccna, yewwi tutlayt yesɛan igiman n lesnin ɣer umaḍal, iger tatrarit i uẓawan azzayri. Yedder u yeḥder i tegnatin iweɛren, seg Tefsut n Yimaziɣen ar ass-a. Acennay-a alsan, d amedya i tsutwin i d-yettnekkaren. Tizlatin i d-yeǧǧa Idir, d agerruj i tmazɣa, i tmaziɣt d teqbaylit; d abaɣur i yilmeẓyen, i uɣerbaz d tesdawiyin.

Ccna n teqbaylit, n yinaẓuren-is, seg wid tewwi tmettant d wid mazal, ddren ssakin-d leǧyal, ḥyant-d iḥulfan, leḥmala n tutlayt d ukemmel deg ubrid n lebni n tutlayt yettwarun ass-a. Yemmut Ḥamid, yedder Idir. Ad ak-terfed taddart n Wat Leḥsen, Taqbaylit, ad ak-teḥrez lebda ay amussnaw. Tanemmirt i Idir, amdan yelhan, bab n wul wessiɛen. Imi yella d bab n lxir, lqaɛa n ddunit akk d ayla-s. Anida yemḍel, d tamurt-is. Aẓekka-s di Lezzayer, degb Tmurt n leqbayel neɣ di tmurt-nniḍen, Idir Azwaw d agraɣlan. Gen di talwit.

Beddu n Yidir di ccna

Uqbel ad yuɣal Yidir d itri n ccna n teqbaylit, d anaẓur agraɣlan yessawḍen taqbaylit ɣer umaḍal, izger-d talliyin, am netta am yinaẓuren-nniḍen. Seg temẓi ɣer temɣer, simmal yettkemmil deg ubrid n ccna, simmal yettban-d u yettwassen ugar. Yeqqim Yidir di tqacuct mi yewweḍ ɣur-s, acku ɣef wakken i t-id-qqaren yimeqqranen n ccna, yeshel ad tawḍeḍ ɣer tqacuct, s lxedma d leqdic d ɛawaz, maca yewɛer akken ad tezgeḍ deg-s. Aṭas ur neẓri ara belli Yidir, mačči d netta i ifernen ccna, d ccna i t-ifernen, i d-yusan ɣer-s. S yisem-is n tidet Ḥamid, yella d anelmad yettabaɛen taɣuri-s deg taɣult n tejyulujit (géologie) deg tesdawit n Lezzayer. Seld mi ixuleḍ kra n yiwudam n rradyu n teqbaylit n lawan-nni, tekcem-it leḥmala n uẓawan, maca ur yenwi ara ad yecnu.

Yiwet n tikkelt deg wussan-nni, yettuɛeyyen ad yessekles tizlit s uzwel « Ers-d ers-d ay iḍes » akked tcennayt tameqqrant Newwara i warrac imecṭuḥen, maca netta ad tt-irafeq kan s uẓawan. Newara ur d-tusi ara acku tuḍen, imsuffeɣ n tedwilt Maǧid Bali, yewwi-d ad yeḍfer ayen yellan deg wahil, dɣa yessuter seg Ḥamid Creyeṭ ad tt-yecnu weḥd-s, acku yewwi-d ad d-sɛeddin tizlit-nni, yerna yenna-as ẓriɣ ad tt-id-tawiḍ akken ilaq imi iwala-t deg uheggi, iɛjeb-as ṣṣut-is. Deg tazwara, yugi, maca, yuɣal yeqbel acku ulac rray-nniḍen. Dɣa imir kan i ibeddel isem-is deg tedwilt ɣer Yidir, acku ur yebɣi ara ad ẓren yimawlan-is icennu, imi nutni ceggɛen-t ad iɣer. Seld allus n wazal n sḍis n tikkal d ulamek i tgerrez tezlit-nni, i tt-id-sɛeddan di rradyu, slan-as merra medden, gar-asen yemma-s n Ḥamid.

Asmi yuɣal ɣer taddart-is At Leḥsen deg Wat Yanni, aṭas n yimeddukkal-is i t-id-ixebren iban-d ucennay amaynut, d win ara yesɛun ccan deg yimal n tezlit taqbaylit. Syin mi yewweḍ s axxam, d imeslayen-nni i as-d-tenna yemma-s, maca yeffer fell-as tidet, yenna-as ula d nekk sliɣ-as. Mi as-yenna anaẓur-a n tamiwin-nni-nsen, tenna-as yemma-s ma tzemreḍ ad t-id-tawiḍ ɣer uxxam kra n wass ad yečč yid-neɣ imensi ! Armi zrin kra n wussan i ḥṣan yimawlan-is s tidet, d netta i d-yecnan tizlit-nni icebḥen “Ers-d ers-d ay iḍes”, dɣa wehmen.

Tuɣal yemma-s n Yidir tessebɣas-it akken ad ikemmel deg ubrid yebda. Mi iɛedda kra n wakud, yessekles tizlit n “Baba inuba”, yis-s i yesṭerḍeq annar n ccna n teqbaylit, armi tettwasuqel ass-a ɣer wugar n 15 n tutlayin deg umaḍal. Imiren, Yidir yeṭṭef abrid-is ɣer lɛesker. Mi d-yuɣal, yebda yettuɣal d itri n ccna s tidet. Yecna deg yal tamurt di ddunit, ixuleḍ inaẓuren imeqqranen n umaḍal, iga yid-sen les duos s teqbaylit. Dɣa s tmettant-is, ɛezzan-d ula d iselwayen n kra n tmura, imi d lexsara i tezlit tagraɣlant rrwaḥ n unaẓur ameqqran yecban Yidir. Yenna fell-as umesniles ameqqran Pierre Bourdieu “Mačči d anaẓur am wiyaḍ, d aɛeggal n yal tawacult”.

Khaled Achoui.

Partager