‘’Nɛawed-as-d talallit iusaru L’opium et le bâton…’’

Partager

Deg tdiwennit-a, newwi-d awal s telqayt akked Samir Ait Belkacem ɣef usaru L’opium et le bâton i yerra ɣer teqbaylit  s uzwel Asbsi  uɛekkaz. Am wakken i d-yemmslay ɣef yisenaren-is i d-iger s annar.

Aɣmis n yimaziɣen : Ha-t-an yekfa usaru L’opium et le bâton i terriḍ ɣer teqbaylit s uzwel Asebsi d uɛekkaz. Melmi ara d-yeffeɣ s wudem unṣib ?

Samir Ait Belkacem : Imi d tajmilt i win yuran adlis L’opium et le bâton, ihi yextar Useqqamu Unnig n Timmuzɣa, i d-yellan deg lmendad n usenfar-a,  ass n, 28 deg duǧember 2020, i wakken ad d-yeffeɣ s wudem unṣib. D ass n usmekti n tlallit n Mulud Mɛemmeri.

I wacuɣer i as-tefkiḍ azwel Asebi d uɛekkaz, ma neẓra awal asebsi d allal n lkif mačči d lkif s timmad-is ?

Awal asebsi, d tidet d allal, acu kan win ara yesqedcen awal-a, yeqsed-d ayen yella s daxel-is. Ula d Ccix Muḥend akka i t-yeseqdec. Tin ɣur-s, asaru yettmeslay-d ɣef ttawilat i seqdacen i wakken ad segnen imdanen, ihi netta akked uɛekkaz. Am wakken d awal ‘’Asebsi’’ i d-yettaken aẓawan aḥlawan i tmezzuɣt. D netta i yuzlen deg tmetti. Mebla ma nettu d akken aql-aɣ deg ssinima mačči d tasuqqilt awal s wawal.

Deg useggaz n 2017 i d-yella wawal ɣef usizleg (adaptation) n usaru-agi, acu kan armi d aseggas n 2020 i d-yewjed. Acu n ssebba n waya ?

Mačči d yiwet neɣ d snat. Tamezwarut, d tamsalt n tedrimt imi ayen akken i tṛeggem Tneɣlaft n yidles d lemɛawna i usaru-agi,  ur d-yelli ara. Ur yeṭṭif ara uneɣlaf n yidles Mihoubi deg wawal-is imi mačči dayen-nni n yidrimen i d-yenna, i d-yefka. D ciṭ n sserf kan. Tis snat, ur nufi ara talɣa tamezwarut (version universelle) anda yettwaɛzel uẓawan, udiwenni, zzhir…atg. Meṣub yal wa deg ubrid weḥd-s. Aṭas ay nḥewwes fell-as, ur tt-nufi ara, xas ulamma yenna-d umsuffeɣ-is,  Ahmed Rachedi, tella yakan. Ihi, aṭas n lweqt i neḥwaǧ i wakken ad neɛzel aẓawan, adiwenni d zzhir yal yiwen weḥd-s. Ad iniɣ nekker-as i usaru s wadda : nɛawed-as-d tallalit. Nexleq-d asaru-nniḍen s tugniwin n uqdim-nni. Rnu ɣef waya, d lamana tameqqrant i d-nesres ɣef tuyat-nneɣ : nenna-as yiwen am Mulud Mɛemmri yuklal kan ayen yufraren, ayen ara yessalin ccan-is, ara as-yilin d tajmilt swayes ur tettsetḥiḍ. Aya, ilaq-as lweqt, usenqed, uxemmem : axeddim zeddigen.

I wacuɣer i textareḍ dɣa asaru-agi ?

Seg wasmi meẓẓiyeɣ, mi walaɣ asaru-agi i bɣiɣ ad t-i-rreɣ ɣer teqbaylit. Ula mi akken i xeddmeɣ isura-nniḍen, ul-iw yemmal ɣer L’opium et le bâton. Yella d asirem-iw, acu kanz riɣ laqen-as aṭas n ttawilat, ladɣa, tadrimt i usizleg-is. Deg useggas n 2017, yehder-iyi-d umaru amatu n Useqqamu Unnign Timuɣa ɣef usenfar-agi. Ihi, din din cleqfeɣ-t. Nemsefham ɣef yal aḥṛic. Netta, ad yexdem ayen yellan fell-as, seg tama-w, ad d-lhuɣ deg usizleg. D acu kan, nulfan-d wuguren deg ubrid. Ayen yesɛṭṭlen asuffeɣ n usaru-agi. Meɛna, akken bɣun llan wuguren, nekka-d s nnig-sen. Akken i as-qqaren ‘’Lukan i tt-iḥetteb ufellaḥ, tili ur tt-ixeddem ara’’. Ass-a, zemreɣ ad d-iniɣ yeffeɣ usirem n temẓi-w.

Awal ma tebɣiḍ ɣef tmeslayt tesqedceḍ…

 Fkiɣ azal ameq ;qran i wawalen akked tenfaliyin tiqdimin n teqbaylit. Bɣiɣ ad asen-geɣ assaɣ gar tmeslayt akked tallit-nni iɣef i d-yettmeslay usaru-agi. Ihi, akken ad qerbeɣ nezzeh ɣur-s, ur rriɣ ara adiwenni n taɛrabt i yellan deg usaru ɣer teqbaylit, ruḥeɣ srid ɣer uɣbalu, ɣer udlis L’opium et le bâton, syin xemdmeɣ amsasa (adaptation), mačči d asizleg kan (doubage). Ad ilin wid ara as-yinin ur yeseqdec ara awalen atraren deg usaru. Amedya awal azul. Ihi imir ulac awalen-agi imaynuten n tura. Bɣiɣ ad as-fkeɣ udem n tallit-nni i teqbaylit akked wamek ttmeslayen imir-nni. Seg tama-nniḍen, sufrareɣ-d cbaḥa n umeslay s teqbaylit. Taqbaylit mačči kan d tuqqna n wawalen, meɛna d assaɣ i yellan gar-asen. D inzi d unamek-is ;  azal n yidles daxel n umeslay. Leqdic-iw nekk yerza s umata asnerni d usenfali n tutlayt taqbaylit. Ihi, akken i as-yenna Idir ‘’Seg wayen yellan iḍelli ara d–nejbed i uzekka’’. Uqbel ad d-nesnulfu awal atrar, ad nwali uqbel ma yella neɣ ulac-it.

Ma tzemreḍ ad aɣ-d-temmeslayeḍ  ɣef yisenfaren-ik n sya d tasawent ?

‘’Lecɣal n taddart, meqqrit, nekni, meẓẓiyit’’, i as-qqaren wa zik. Ayen din d asenfar. Imi ulac asuffeɣ n yisura, ad yili meqqar usizleg deg umekkan-is. Leqdic-a am wa, ad yefk afud igerrzen i ssinima tamaziɣt s umta. Gar yisenfaren i d-serseɣ ɣer unnar, ad d-bedreɣ asaru La Bataille d’Alger, asaru n ṭṭurk La cellule n° 7 i d-yettmeslayen ɣef tedyant n yiwen umeɛḍur. D tadyant i nezmer ad d-nini  tettidir-itt yal tawacult taqbaylit imi qrib yal axxam, yesɛa ameɛḍur.Rnu ɣef waya, d asaru mechuren mliḥ. Yella diɣ usarau La petite maison dans la prairie akked Risala. Mebla ma ttuɣ isura i warrac imecṭaḥ imi d nutni i d imal n tutlayt.

Awal n taggara…

 Ɣur-i, mi ara d-rreɣ asaru ɣer teqbaylit am wakken d asuffeɣ i t-id-suffɣeɣ. Zemreɣ ad d-iniɣ, lqdic amwa yezmer ad yeṭṭef amḍiq n usuffeɣ n yisura imi ulac ayen yelhn deg unnar. Tutlayt , tettnerni s yal aḥric, ma nebqa aya, ilaq ad d-nelhu seg-sen.

Yesteqsa-t Hocine Moula   

Partager